Giải mã cụm mộ cổ ở công viên Tao Đàn

Kh? trang du lịch Rough Gu?des (Anh) tung t?n Công v?ên Tao Đàn (TP.HCM) là một trong những địa đ?ểm bị ma ám ''ghê rợn nhất thế g?ớ?'' kh?ến nh?ều ngườ? đã l?ên tưởng về cụm mộ bí ẩn. Thực chất, ở đây có những d? tích cổ hơn trăm năm ít ngườ? b?ết đến.

Đ? cùng chúng tô? là PGS.TS Phạm Đức Mạnh, Trưởng Bộ môn Khảo cổ học, Khoa Lịch sử, Trường ĐH Khoa học Xã hộ? và Nhân văn (ĐH KHXH-NV), ĐH Quốc g?a TP.HCM.

D? tích cổ hơn trăm năm ít ngườ? b?ết đến

Những ngô? mộ này nằm ở phần phía tây bắc của công v?ên Tao Đàn, cách đường Trương Định khoảng 35 m về phía bên phả?, cách g?ao lộ Nguyễn Thị M?nh Kha? - Trương Định khoảng 55 m về phía tây bắc. Đây là vị trí rất dễ dàng nhìn thấy vớ? những a? đ? qua công v?ên Tao Đàn. Tuy nh?ên, nh?ều ngườ? dân thường dạo chơ? hay ngườ? bán hàng ở đây mỗ? ngày, thậm chí bảo vệ làm v?ệc từ lâu năm, hầu như đều không b?ết la? lịch ngô? mộ của a?, có từ kh? nào. Đ?ều đó đã tạo nên sự bí ấn và nh?ều câu hỏ? quanh cụm mộ ở công v?ên Tao Đàn.

Ngô? mộ bí ẩn tạ? công v?ên Tao Đàn

Nhìn tổng thể bên ngoà? những ngô? mộ này, PGS Phạm Đức Mạnh đánh g?á: Mộ có cấu trúc lăng song táng một nấm mộ dạng lăng, quy mô mộ lớn. Mộ có các vòng tường bao vây vòng, ngăn ngang tạo thành ba lần cổng vào lăng mộ. Mộ bao gồm t?ền sảnh - sân thờ và nhà mộ.

Lố? vào mộ có các trụ cột đà? sen hình khố? chữ nhật. Mặt trước và phía trong của thân trụ có ô khuông trang trí hình chữ nhật lồng vào nhau. Tuy nh?ên, h?ện bên trong không còn dấu vết chữ v?ết hay hoa văn trang trí. 

G?ữa sân trước có bức bình phong t?ền hình ch?ếu thư đặt trên bệ đỡ.

Nhà b?a thể h?ện k?ểu nhà một g?an ha? chá?. Má? ngó? ống đổ trước - sau theo trục mộ vớ? mỗ? má? 11 ống ngó?. Dọc đòn nóc thể h?ện ha? khố? tượng vo? phục châu đầu vào mộ.

Nhà mồ l?ên kết nhà b?a qua một rãnh máng nước. Má? lợp 10 ống ngó?, v?ền đòn nóc và đặc b?ệt có đắp gờ hình đầu rồng và ngẫu tượng vo? phục cách đ?ệu.

Có thể thấy, từ bình phong hậu đến trụ cổng ngoà? của ngô? mộ dà? nhất 11,2 m; rộng nhất là 7,6 m.

Ngoà? ra, k?ến trúc của ngô? mộ khép kín, cầu kỳ.

Mộ có các vòng tường bao vây vòng, ngăn ngang tạo thành ba lần cổng vào lăng mộ. Mộ bao gồm t?ền sảnh - sân thờ và nhà mộ.

Lố? vào mộ có các trụ cột đà? sen hình khố? chữ nhật. Mặt trước và phía trong của thân trụ có ô khuông trang trí hình chữ nhật lồng vào nhau. Tuy nh?ên, h?ện bên trong không còn dấu vết chữ v?ết hay hoa văn trang trí. 

G?ữa sân trước có bức bình phong t?ền hình ch?ếu thư đặt trên bệ đỡ.

Nhà b?a thể h?ện k?ểu nhà một g?an ha? chá?. Má? ngó? ống đổ trước - sau theo trục mộ vớ? mỗ? má? 11 ống ngó?. Dọc đòn nóc thể h?ện ha? khố? tượng vo? phục châu đầu vào mộ.

Nhà mồ l?ên kết nhà b?a qua một rãnh máng nước. Má? lợp 10 ống ngó?, v?ền đòn nóc và đặc b?ệt có đắp gờ hình đầu rồng và ngẫu tượng vo? phục cách đ?ệu.

“Đặc b?ệt, mộ xây dựng bằng hợp chất, còn gọ? là mộ Ô dước - loạ? nhựa cây đặc sản của rừng Trường Sơn và nông thôn V?ệt Nam”, Phó g?áo sư Phạm Đức Mạnh cho b?ết.

Theo ngh?ên cứu, phân tích, Phó g?áo sư Phạm Đức Mạnh xác định đây thuộc loạ? hình mộ phổ b?ến trong văn hóa V?ệt từ thế kỷ 15 - đầu thế kỷ 20.

“Ở m?ền Bắc, loạ? mộ này chỉ dành cho hoàng g?a (như lăng mộ vua Lê Dụ Tông, hoàng hậu, vợ chúa, công chúa,…). R?êng ở Nam bộ, mộ này cũng có trong lăng Hoàng G?a (Gò Công, T?ền G?ang), Lăng Mạc Cửu (Hà T?ên, K?ên G?ang), Lăng Thoạ? Ngọc Hầu (Châu Đốc, An G?ang).

Tạ? TP.HCM, mộ dạng này phổ b?ến gắn vớ? nh?ều danh tướng - danh sĩ - danh nhân thờ? các Chúa Nguyễn và Vua Nguyễn (nh?ều nhất 2 thế kỷ 18-19). Có thể thấy k?ểu mộ này ở mộ anh em tổng đốc Lê Văn Duyệt, Lê Văn Phong, Phó tổng trấn G?a Định Huỳnh Công Lý, Thượng thư Trần Văn Học, Võ D? Nguy, Trương Tấn Bửu và kể cả dạng mộ tưởng n?ệm dành cho quận công Võ Tánh (trên đường Hồ Văn Huê, Q.Phú Nhuận)…”, ông Mạnh phân tích thêm.

Cổ mộ của a??

Đ? quanh, tìm h?ểu thêm ngô? mộ, ông Mạnh chỉ cho chúng tô? tấm b?a mộ h?ện còn một số chữ Hán. Ông Mạnh cho b?ết, ha? b?a mộ này do các con lập. Một b?a đề: “H?ển khảo trọng g?ang (?) Ất Mù? (vị) (?) thu quyên (?) chủ húy tự trường Lâm Tam Lang ch? mộ” - tức mộ cha là con tra? thứ ba Lâm g?a.

B?a kế bên là: “H?ển tỷ… chủ lâm nguyên thất… ch? mộ”  - dịch nghĩa là mộ mẹ… vợ nhà họ Lâm.

Mộ có quy mô lớn

 K?ến trúc khép kín, cầu kỳ vớ? các vòng tường bao quanh

Ông Mạnh cho b?ết, theo truyền tụng, đây là mộ ông Lâm Tam Lang tự “Nguyên thất” mất vào mùa thu Ất Mão (1795) và bà Ma? Thị Xã - vợ ông. Họ Lâm ngườ? gốc Quảng Đông.

Đặc b?ệt, hậu duệ đờ? thứ 4 của ông Lâm Tam Lang là cụ Lâm Quang Ky - Phó lãnh b?nh của anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực. Phó lãnh b?nh Lâm Quang Ky là ngườ? đã góp phần không nhỏ trong trận ch?ến thắng Nhật Tảo.

Hậu duệ đờ? thứ 7 của ông Lâm Tam Lang là ông Lâm Đình Phùng - chính là nhạc sĩ nổ? t?ếng Lam Phương.

Sát vách tường bao bên phả? còn một mộ nhỏ tương truyền là của thuộc tướng bị bạ? trận đã tự sát chôn theo chủ nhân mộ chính.

Trong kh? đó, lần dỡ thêm một đầu mố? khác thì theo Danh mục k?ểm kê d? tích lịch sử-văn hóa trên địa bàn TP.HCM g?a? đoạn 2010-2020 của Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch TP.HCM (VH-TT-DL), mộ cổ mang họ Lâm trong công v?ên Tao Đàn, được xây dựng năm Ất vị (1895).

B?a chữ Hán xác định là mộ phần của nhà họ Lâm

“Tổng thể công trình k?ến trúc được bảo tồn tương đố? nguyên vẹn. Đây là một trong những ngô? mộ hợp chất có d?ện tích lớn và k?ến trúc đẹp còn lạ? ở TP.HCM”, đánh g?á h?ện trạng d? tích trong Danh mục k?ểm kê d? tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn TP.HCM g?a? đoạn 2010-2020.

Qua đó, theo Sở VH-TT-DL TP.HCM: “Sự tồn tạ? của mộ cổ mang họ Lâm góp phần đáng kể cho ngành khảo cổ học và ngh?ên cứu khoa học về loạ? hình mộ cổ của V?ệt Nam”.

“Cụm mộ trên là một trong những kỷ n?ệm cuố? cùng của những thế hệ t?ền h?ền - hậu h?ền trong nh?ều lớp lương dân đ? “mở nước” và xây đắp lãnh thổ và lãnh hả? trên các nẻo đường th?ên lý hướng về Nam”, PGS.TS Phạm Đức Mạnh kết luận.

Vì vậy, theo ông Mạnh, các ngô? mộ trong công v?ên Tao Đàn mang ý nghĩa l?nh th?êng. Cụm mộ ở đây cũng như rất nh?ều công trình cổ mộ khác vẫn được ngườ? dân TP.HCM và Nam bộ tôn thờ và nhang khó? thường n?ên, là b?ểu trưng cho truyền thống đạo lý “thờ cúng tổ t?ên”, “uống nước nhớ nguồn” của ngườ? dân V?ệt Nam. Cùng vớ? đình chùa, những ngô? mộ cổ là đố? tượng cần bảo tồn, gìn g?ữ.

Theo TNO