Xác sinh vật "lạ" nặng hơn 100 kg trôi dạt vào bờ biển ở Thái Lan

Theo Saostar, ngày 14/10/2025, ông Ali Chan Nam, Chủ tịch Hội Những người yêu biển Krabi, thông báo về việc phát hiện xác một con cá cúi (dugong) nặng hơn 100 kg trôi dạt vào bờ biển làng số 2, xã Ban Koh Pu, huyện Koh Sri Boya, tỉnh Krabi (Thái Lan). Xác cá vẫn còn nguyên vẹn và đã được Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên Biển và Duyên hải Hạ Andaman đưa đi giám định nguyên nhân tử vong.

Sự việc này làm dấy lên lo ngại về nạn săn trộm, bởi chỉ vài ngày trước, tại cùng khu vực, một con cá cúi khác đã bị phát hiện bị chặt đầu, nghi để lấy nanh làm bùa hộ mệnh. Ông Ali Chan Nam bày tỏ đau xót, gọi hành vi này là "sự tàn nhẫn không thể chấp nhận." Ngư dân địa phương suy đoán cá cúi mất đầu có thể đã mắc lưới trước khi bị cắt nanh. Ông Ali đã kêu gọi chính quyền khẩn trương bảo vệ vùng biển và xem xét đề xuất mở rộng khu bảo tồn dugong.

Trước diễn biến nghiêm trọng của các vụ cá cúi chết, Thống đốc tỉnh Krabi, ông Ratthasart Chidchu, đã khẩn cấp triệu tập lực lượng đặc nhiệm bảo vệ dugong, với sự tham dự của Sở Tài nguyên Biển và Duyên hải Krabi cùng nhiều cơ quan khác. Cuộc họp do Phó Thống đốc Suwit Suriyawong và Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Tài nguyên Biển và Duyên hải, ông Phadet Laithong, đồng chủ trì. Tại cuộc họp, ông Suwit tiết lộ thêm thông tin về một xác cá cúi trưởng thành khác được phát hiện vào ngày 5/10 tại bờ biển Ban Lang Nai Koh. Con cá này bị tổn thương nặng, hộp sọ vỡ, và phần đầu, hàm bị cắt đứt. Ông Suwit xác nhận "các dấu vết cho thấy cá cúi đã bị vật sắc nhọn chặt đầu sau khi chết.”

Cá cúi (dugong) được xếp vào loài bảo vệ nghiêm ngặt theo Đạo luật Bảo tồn và Bảo vệ Động vật Hoang dã Thái Lan năm 2019. Trước tình hình các vụ cá cúi chết liên tiếp, Thống đốc Krabi đã giao nhiệm vụ cho lực lượng đặc nhiệm giám sát, điều tra và xử lý mọi hành vi đe dọa dugong như săn bắt, buôn bán hay xâm hại cá thể. Mức phạt cho vi phạm có thể lên tới 3 đến 15 năm tù và phạt tiền từ 300.000 đến 1.500.000 baht (khoảng 220 triệu – 1,1 tỷ đồng).

Cảnh sát tỉnh Krabi đã được chỉ đạo điều tra nguồn gốc các xác dugong và truy tìm thủ phạm cắt lấy nanh. Song song đó, các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng và chương trình trồng, phục hồi cỏ biển (nguồn thức ăn chính của dugong) cũng được triển khai.

Ông Phadet Laithong, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Tài nguyên Biển và Duyên hải, cho biết dù chưa có báo cáo chính thức về săn trộm, việc lấy ngà (nanh) của dugong chết tự nhiên để bán trên chợ đen làm bùa hộ mệnh là hành vi phạm pháp, đi ngược nỗ lực bảo tồn. Hiện Cục Tài nguyên Biển và Duyên hải Thái Lan đã tăng cường tuần tra, giám sát tại các khu vực rủi ro bằng tàu chuyên dụng để bảo vệ loài sinh vật này.

Thống kê năm 2025 cho thấy, số lượng dugong tại Thái Lan chỉ còn khoảng 203 cá thể, giảm mạnh so với 270 cá thể vào năm 2023, chủ yếu sinh sống dọc bờ biển Andaman. Riêng tỉnh Krabi hiện có 18 cá thể, tập trung ở vùng Koh Sri Boya.

Tình trạng dugong chết mắc cạn tại Krabi đang gia tăng đáng lo ngại: năm 2024 có 7 trường hợp, năm 2025 tăng lên 17 trường hợp. Nguyên nhân chủ yếu gồm bệnh tật (50%), tai nạn hàng hải (42%) và vướng ngư cụ (8%). Ngoài ra, diện tích cỏ biển tại Krabi, môi trường sống thiết yếu của dugong cũng giảm 20% so với năm 2023, chỉ còn khoảng 10.894 rai với độ che phủ trung bình 4%.

Theo Người đưa tin, dugong (tên khoa học dugong dugon) thuộc họ cá Cúi (dugongidae), bộ Hải ngưu (Sirenia) là loài thú biển lớn quý hiếm.

Loài cá này có thân hình mập tròn, dài từ 2,5 đến 3 mét, nặng khoảng 250–400 kg. Đầu tròn, mõm cong xuống như chiếc cuốc giúp chúng dễ dàng cạp cỏ biển. Khác với cá voi hay cá heo, dugong hoàn toàn ăn chay. Thức ăn chính của chúng là các thảm cỏ biển – loại thực vật ngập mặn có vai trò vô cùng quan trọng đối với môi trường biển. Một cá thể trưởng thành có thể tiêu thụ khối lượng cỏ bằng 10% trọng lượng cơ thể mỗi ngày.

Dugong sinh sản chậm. Mỗi lần mang thai kéo dài tới 13–14 tháng và chỉ sinh một con non. Khoảng cách giữa các lần sinh thường từ 3–7 năm. Điều này khiến quần thể Dugong rất dễ bị tổn thương, khó phục hồi khi số lượng suy giảm. Dù có tuổi thọ cao, có thể sống 60–70 năm, nhưng nguy cơ tuyệt chủng của loài vẫn ngày càng hiện hữu.

Ở Việt Nam, trước kia dugong từng phân bố rộng rãi dọc các vùng ven biển từ Quảng Ninh, Đà Nẵng, Khánh Hòa đến tận Cà Mau. Tuy nhiên, qua nhiều năm, dấu vết của loài đã dần biến mất. Hiện nay, các nghiên cứu chỉ còn ghi nhận sự hiện diện rải rác của một quần thể rất nhỏ tại vùng biển Phú Quốc, Côn Đảo. Các nhà khoa học ước tính số lượng dugong ở Việt Nam chỉ còn lại vài chục cá thể – con số quá ít để đảm bảo sự tồn tại lâu dài.

Theo Sách Đỏ Việt Nam, dugong nằm trong nhóm “Cực kỳ nguy cấp” (CR). Trên phạm vi toàn cầu, Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp Dugong ở mức “Nguy cấp” (VU). Loài này cũng thuộc Phụ lục I của Công ước CITES – cấm hoàn toàn mọi hoạt động buôn bán quốc tế.

Tầm quan trọng của dugong không chỉ nằm ở giá trị sinh học, mà còn ở ý nghĩa sinh thái. Chúng được xem là “kỹ sư hệ sinh thái” vì giúp duy trì sự phát triển khỏe mạnh của cỏ biển. Sự tồn tại của dugong cũng đồng nghĩa với việc các hệ sinh thái biển ven bờ nơi nuôi dưỡng nhiều loài hải sản được bảo vệ.