Loài động vật quý hiếm bậc nhất hành tinh, tưởng như tuyệt chủng, bất ngờ được tìm thấy ở nơi gần Việt Nam

Theo Người đưa tin, cá vây tay Indonesia (Tên khoa học: Indonesian Coelacanth hay Latimeria menadoensis) là một trong hai loài cá vây tay còn tồn tại, được xem như "hóa thạch sống" vì có nguồn gốc từ hơn 400 triệu năm trước. Loài cá này từng được cho là đã tuyệt chủng từ cách đây 70 triệu năm. Tuy nhiên, nhờ vào những nỗ lực khảo sát môi trường biển sâu, loài cá này đã bất ngờ tái xuất vào tháng 3/2025 vừa qua, khi một nhóm các nhà khoa học ghi lại hình ảnh của chúng trong khu vực biển ngoài khơi quần đảo Maluku, Indonesia.

Cuộc thám hiểm là sự hợp tác giữa nhiều tổ chức quốc tế và Đại học Udayana ở Bali. Nhóm nghiên cứu, dẫn đầu bởi nhà sinh vật biển Alexis Chappuis, đã phát hiện cá vây tay ở độ sâu khoảng 145 mét dưới mực nước biển. Đây là lần đầu tiên loài cá này được ghi nhận trong môi trường sống tự nhiên, mở ra cánh cửa mới cho việc nghiên cứu và bảo tồn những sinh vật cổ đại này.

Loài cá vây tay này, vốn được coi là "hóa thạch sống" hay "cá khủng long", đã thu hút sự chú ý của giới khoa học từ những năm 1930. Trước đó, người ta chỉ biết đến loài cá này qua những hóa thạch được khai quật từ kỷ Devon, cách đây hơn 400 triệu năm. Mặc dù đã được ghi nhận là tuyệt chủng từ lâu, nhưng vào năm 1938, một cá thể cá vây tay đã được phát hiện trong một chiếc lưới đánh cá ngoài khơi Nam Phi. Phát hiện này được coi là một trong những khám phá sinh học lớn nhất của thế kỷ 20, đánh dấu sự quay trở lại của loài cá cổ đại này mà trước đó tưởng chừng chỉ có trong sách giáo khoa.

Khám phá mới nhất vào năm 2025 của nhóm nghiên cứu tiếp tục củng cố giả thuyết về sự tồn tại của các loài cá vây tay trong môi trường biển sâu, nơi con người ít can thiệp. Phát hiện này được thực hiện tại khu vực biển Bắc Maluku, Indonesia, nơi được cho là có một hệ sinh thái phong phú và đa dạng, nhưng vẫn chưa được khám phá đầy đủ. Mặc dù kết quả này mang tính đột phá, nhưng vị trí chính xác của nơi phát hiện cá vây tay sẽ được giữ bí mật nhằm bảo vệ môi trường sống của loài cá nhạy cảm này.

Blancpain, nhà tài trợ chính cho cuộc thám hiểm, cho biết: "Phát hiện này là một minh chứng rõ ràng cho cam kết của chúng tôi đối với việc bảo vệ và khám phá các đại dương. Chúng tôi rất tự hào khi tiếp tục hỗ trợ những dự án nghiên cứu có ảnh hưởng tích cực đến bảo tồn sinh vật biển."

Sự tái xuất của cá vây tay Indonesia không chỉ mang lại niềm vui cho giới nghiên cứu mà còn là lời nhắc nhở về sự đa dạng sinh học quý giá của đại dương. 

Loài cá quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng

Tri Thức & Cuộc sống dẫn nguồn từ Factanimal cá Coelacanth sở hữu một cấu trúc cơ thể rất khác biệt. Đây là loài động vật sống sót duy nhất mà người ta biết đến có các khớp nối nằm trong hộp sọ của chúng, giúp phân chia rõ ràng giữa phần trước và phần sau của hộp sọ từ bên trong.

Các nhà khoa học lý giải rằng, sự uốn cong tại các khớp nối có thể hỗ trợ "cá vây tay" trong việc há mồm to và nuốt chửng con mồi kích cỡ lớn.

Cá Coelacanth có đôi mắt sắc nét với cấu trúc "tapetum lucidum" (chất phản quang tương tự như trong mắt mèo), giúp chúng có thể thích nghi và tránh bị săn bắt trong mọi điều kiện tự nhiên, kể cả ban đêm.

Cá Coelacanth sinh sống trong các khu vực nước sâu và có kích cỡ tương đương với người lớn, chuyển động một cách chậm rãi và được mệnh danh là "hóa thạch sống". Loài cá này hoạt động vào ban đêm và phát triển một cách rất từ từ.

Điều kỳ lạ nhất là các nhà nghiên cứu nhận thấy, quá trình mang thai ở cá Coelacanth kéo dài khoảng 5 năm.

Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Current Biology vào ngày 17 tháng 6 năm 2021, cá Coelacanth cái không phát triển đến tuổi trưởng thành giới tính cho đến khi chúng gần 50 tuổi, còn cá Coelacanth đực đạt đến tuổi trưởng thành giới tính trong khoảng từ 40 đến 69 tuổi.

Trước đây, giới khoa học luôn cho rằng loài Coelacanth có tuổi thọ vào khoảng 20 năm. Tuy nhiên, khi áp dụng kỹ thuật chuẩn để đánh giá niên đại của các loài cá thông thường, các nhà nghiên cứu Pháp đã tính toán và nhận định rằng, sinh vật khổng lồ và đặc biệt này thực ra có thể sống đến gần một trăm năm.

Bruno Ernande, đồng tác giả nghiên cứu và là nhà sinh thái học tiến hóa đại dương thuộc viện nghiên cứu đại dương của Pháp, đã chỉ ra rằng, thông qua kỹ thuật ánh sáng phân cực, người ta xác định được cá thể Coelacanth cổ nhất có tuổi đời lên tới 84 năm.

Phương pháp nghiên cứu đã giúp các nhà khoa học xác định được rằng, cá Coelacanth con có thời gian ở trong tử cung của mẹ lên đến 5 năm, thời gian này dài hơn đáng kể so với kỷ lục về thời gian mang thai lâu nhất của động vật có vú, với trường hợp cá thể voi Ấn Độ có thời gian mang thai lên đến khoảng 22 tháng.

Nhà khoa học Harold Walker, thuộc Viện Hải dương học Scripps và không tham gia vào nghiên cứu này, đã nhận xét rằng việc mang thai trong suốt 5 năm là điều "rất bất thường" đối với các loài cá hoặc bất kỳ loài động vật nào khác.

Tuy nhiên, việc phát triển các loại lưới đánh bắt cá mập đặc biệt đã không may mắn tạo ra một mối nguy cơ đáng kể cho sự sống còn của loài cá Coelacanth. Andrew Cooke, người đứng đầu nhóm nghiên cứu, đã bày tỏ sự ngạc nhiên của mình và các cộng sự trước số lượng cá "tiền sử" bị bắt tăng lên với Mongabay News. Ông nêu rằng hiện tại Madagascar không sở hữu cơ sở nào để theo dõi hay bảo tồn loài cá Coelacanth.

Các nhà khoa học chỉ có thể tiến hành nghiên cứu dựa trên những mẫu vật của cá Coelacanth đã được bắt và đã không còn sống, vì loài này đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng cao.

Tính đến thời điểm hiện tại, theo các báo cáo khoa học, loài cá Coelacanth được xếp vào danh mục nguy cấp cực kỳ cao (IUCN 3.1), với số lượng cá thể tồn tại trong môi trường tự nhiên rất ít ỏi.