Thổi "hồn" Việt vào những thân tre

Từ bao đờ? nay, cây tre gắn l?ền vớ? truyền thống văn hóa V?ệt, vớ? lịch sử đấu tranh hào hùng của dân tộc V?ệt. Ngày nay, qua bàn tay tà? hoa của nghệ nhân Võ Thành V?ễn, phường Bình Khánh, TP Long Xuyên (An G?ang), cây tre lạ? được cả thế g?ớ? b?ết đến qua những tuyệt tác nghệ thuật.

Từ cây ro? tre của cha

Năm nay đã 65 tuổ? nhưng nghệ nhân Thành V?ễn còn rất khỏe mạnh. Nhìn những sản phẩm cần sự tỉ mỉ, nhẫn nạ? như ch?ếc thuyền câu nhỏ xíu, những bộ tách trà, chùa Một Cột… khó t?n là nó lạ? được làm từ đô? bàn tay thô ráp của ông.

Hỏ? về cá? duyên vớ? cây tre, ông V?ễn kể: “Hồ? nhỏ, tô? là thằng bé quậy phá nhất xóm, thường xuyên bị cha đánh đòn. Ban đầu là những cành cây cha bẻ đạ? trong vườn, bên đường nhưng chỉ quất tu? được một lần là cành tre gãy. Sau đó, cha “sắm” một cây ro? bằng cây tre cỡ ngón cá?. Mỗ? lần tu? mắc lỗ?, cha lạ? dùng cây ro? này quất sưng mông mà nó chẳng sao, trá? lạ? càng ngày càng lên nước bóng loáng. Cây ro? này “sống” đến kh? tô? lớn, bớt quậy, cha mớ? bỏ chứ nó không bị gãy. Nhưng, cây ro? chỉ “đánh thức” cá? đam mê cây tre trong tu? thô?, chứ thực ra, đây là năng kh?ếu. Ngay từ lúc còn theo đám bạn ra đồng chăn trâu, tồng ngồng tắm mưa, tô? đã có những sản phẩm làm từ cây tre, dù đơn g?ản, nhưng cũng rất lạ như đó, nò (một dụng cụ đánh bắt cá), g?ỏ. Hay con cò tết bằng tre…”.

Nó? về cây tre bông, ông V?ễn kể, một lần tình cờ đ? sang vùng Chợ Mớ?, qua cầu thấy cây vịn cầu làm bằng tre rất lạ, không chỉ lên nước bóng loáng như cây ro? của cha ngày xưa mà nó còn có những đường vân vớ? nh?ều hình thù rất lạ, đẹp mắt. Ông tìm h?ểu mớ? b?ết, loạ? tre này có rất nh?ều ở vùng Tr? Tôn, Chợ Mớ? (An G?ang), Tân Châu, Lấp Vò (Đồng Tháp). Và, nghệ nhân Võ Thành V?ễn cũng chính là ngườ? “kha? s?nh” g?ống tre lạ này vớ? cá? tên: tre bông.

Những tác phẩm để đờ? của nghệ nhân Võ Thành V?ễn (Trong ảnh: tác phẩm chùa Một Cột)

“Có rất nh?ều món đồ, vật dụng trang trí ngườ? ta ghép bằng lá thốt nốt, mây, tràm, ván… cây tre này có vân rất đẹp, tạ? sao mình không thử ghép?”. Ông nghĩ vậy là ông bắt đầu mày mò làm thử. Sản phẩm đầu t?ên ông làm là ghép chùa Một Cột bằng tăm tre. Khó khăn nhất kh? đó là ông chỉ nhìn thấy chùa Một Cột qua tấm hình chứ chưa từng một lần được ra Hà Nộ? thăm. Chính vì thế, công trình này đã ngốn của ông rất nh?ều thờ? g?an. Năm đầu, ghép xong, nhưng chưa hà? lòng, ông lạ? k?ếm hình ở một góc độ khác, làm lạ?. Cứ thế, hằng ngày, hằng tuần và quanh năm ông bám bên cá? mô hình chùa Một Cột chưa vừa ý.

Nhưng rồ?, công sức của ông cũng được đền đáp xứng đáng. Tác phẩm đầu tay chùa Một Cột ghép từ hàng ngàn cây tăm tre của ông đã được trao g?ả nhất vớ? số t?ền thưởng 12 ngàn đồng. “Tô? còn nhớ rõ là ngày 9/11/1971. Đó là số t?ền rất lớn thờ? đó”, ông V?ễn nhớ lạ?.

Cũng trong thờ? g?an làm chùa Một Cột bằng tre, ông đã ngh?ên cứu để dùng hóa chất b?ến cây tre từ 2 màu nguyên thủy thành 12 màu khác nhau, kh?ến các sả phẩm của ông càng đẹp và bền hơn.

Còn đây là Tháp Rùa (Hồ Gươm)

Những tác phẩm để đờ?

Năm 1980, trong kh? mọ? ngườ? lo k?ếm cơm từng bữa thì ông lạ? đ? tìm mua tre bông. Vừa cưa đục quăng bỏ bụ? này xong lạ? thấy ông vác về bụ? tre khác. Căn nhà trong hẻm có kh? đèn dầu sáng suốt đêm vớ? t?ếng cưa xèn xẹt, t?ếng tre khua lốc cốc xen lẫn t?ếng thở dà?.

Bà Nguyễn Thị Đầy, vợ nghệ nhân Thành V?ễn, kể: “Ổng mê tre đến mức nh?ều đêm đang ngủ ổng bật dậy, cưa, chặt, đục, đẽo ầm ĩ. Không chỉ vợ con mà hàng xóm cũng không ngủ được, không ít ngườ? bảo ổng tâm thần”. Còn ông V?ễn bảo: “Nếu bả không ủng hộ, chắc tu? không g?ữ nổ? cá? đam mê của mình đến g?ờ”. Ông cho b?ết, cả g?a đình chỉ trông vào số t?ên ít ỏ? từ quầy bán lẻ của bà Đầy ngoà? chợ Bình Khánh.

Những tác phẩm nghệ thuật khác

Nó? về cây tre, ông bảo: “Cây tre nhìn đơn g?ản thế thô?, nhưng để h?ểu được nó là một quá trình. Ví như cùng một cụm tre, cây mọc hướng tây cho bông ít nhưng thân rất dẻo da? bẻ cong không gãy. Tre mọc hướng đông có nh?ều bông đen nhưng thân rất g?òn. Còn mọc hướng bắc và nam thì thân cứng và cho nh?ều bông… Muốn sản phẩm tre không bị mố? mọt tấn công thì đốn tre vào buổ? ch?ều cho tre nhả hết “độc”, đến sáng hôm sau mớ? đem ra chẻ. Nhìn thân tre suôn đuột nh?ều ngườ? tưởng cưa chẻ rất dễ nhưng tớ? kh? bắt tay thì vã mồ hô?. Vậy nên rất nh?ều học trò tìm đến rồ? vộ? vã bỏ đ? vì “cá? nghề tre bông cực nhọc quá mà lĩnh hộ? t?nh hoa cũng rất khó”.

Tác phẩm “Ch?ếc thuyền câu”

Tính đến nay, ông V?ễn đã có hơn 40 năm gắn bó, thăng trầm vớ? cây tre. Thành quả của ông là gần 200 sản phẩm ghép từ cây tre, gỗ. Từ những sản phẩm để đờ? như Văn Thánh m?ếu, chùa Một Cột, Ngọ Môn Huế, Khu lưu n?ệm Bác Tôn, chợ Cần Thơ… đến những sản phẩm vừa vừa như đồng hồ treo tường, bộ tách trà, đèn ngủ, nhà rông, con đò, xe bò, xe lô?  và nhỏ xíu như bình hoa, bình đựng v?ết...

Năm 1999, ông thành lập cơ sở sản xuất mỹ nghệ tre bông ghép gỗ V?ễn Thành. Năm 2000, sản phẩm của ông bắt đầu đặt chân đến các hộ? chợ và để lạ? ấn tượng mạnh cho khách tham quan. Đến thờ? đ?ểm này ông đã là “mố? ruột” của các Cty du lịch và thậm chí chính quyền ở nh?ều địa phương. Kh? tổ chức sự k?ện, lễ hộ?… ngườ? ta lạ? đặt hàng tre bông, đó có thể là mẫu móc khóa chợ Cần Thơ, Khu lưu n?ệm Bác Tôn, vùng Đồng Tháp Mườ? xưa… để tặng khách quý hay bán lưu n?ệm. Tháng 12/2008, ông được phong tặng là Nghệ nhân làng nghề V?ệt Nam, được trao bằng chứng nhận tre bông là sản phẩm t?nh hoa làng nghề V?ệt Nam.

Nghệ nhân Võ Thành V?ễn đang hì hụ? cưa, đục đẽo trong căn nhà đồng thờ? là xưởng chế tác nghệ thuật của mình

Có lẽ trong cuộc đờ? sáng tạo của ông, hạnh phúc nhất là lần tham g?a hộ? chợ tr?ển lãm làng nghề truyền thống V?ệt Nam - Asean lần I năm 2005. Và ngày 13/12/2005, ông được trao bằng công nhận sản phẩm ghép tre bông V?ễn Thành là sản phẩm truyền thống. Cũng tạ? hộ? chợ này, 5 sản phẩm là bộ khay trà, mâm trà, kỷ trà, bộ đèn và lọ hoa Rồng V?ệt ông gử? đ? tr?ển lãm đều được vào vòng chung khảo, như là một l?ều thuốc kích thích con đường sáng tạo nghệ thuật của ông.

“Làm nghề này phả? xác định là đặt nghệ thuật lên hàng đầu chứ không phả? thu nhập. Các sản phẩm tre bông không chỉ đơn thuần mang tính nghệ thuật mà nó còn mang tính g?áo dục, g?úp con ngườ? h?ểu b?ết thêm cộ? nguồn của dân tộc. Hồ? trước cũng có mấy đứa nhỏ theo tu? học từ nhỏ, sau đó nh?ều đứa g?ỏ? chẳng thua thầy. Nhưng g?ờ tụ? nó bỏ hết vì thu nhập bấp bênh trong kh? nghề này đò? hỏ? ngườ? học phả? có tính k?ên nhẫn, đam mê. Chắc ma? mốt chẳng còn a? làm nghề này”, ông V?ễn trăn trở.

T.D (Theo NNVN)