"Thần dược" giá rẻ mọc ngay cửa nhà, xưa không ai ngó giờ đắt ngang thịt, dân phố tranh nhau mua

Cây mã đề, còn có tên gọi khác là xa tiền thảo, tên khoa học là Plantago asiatica, thuộc họ Mã đề (Plantaginaceae). Đây là một loại cây thân thảo sống lâu năm, với chiều cao khiêm tốn chỉ khoảng 10–15 cm. Đặc điểm nhận dạng của cây khá nổi bật, lá mọc thành cụm sát mặt đất, có cuống dài và phiến lá hình bầu dục với các đường gân song song rõ rệt. Vào mùa hè, cây trổ hoa mọc thành bông dài, mang những đóa hoa nhỏ li ti.

Mã đề có nguồn gốc và phân bố rộng rãi ở nhiều vùng thuộc châu Á, trong đó có Việt Nam. Cây thường mọc hoang ở những nơi đất ẩm như ven đường, bờ ruộng hay trong các khu vườn. Với sức sống mãnh liệt, mã đề có thể phát triển tốt mà không cần chăm sóc đặc biệt và dễ dàng nhân giống bằng cả hạt lẫn nhánh.

Từ cây cỏ dại đến rau đặc sản trong ẩm thực

Về hương vị, mã đề có vị ngọt nhẹ, hơi the và tính mát. Khi chế biến, đặc biệt là lá non, rau trở nên mềm, có độ nhớt nhẹ, mang đến cảm giác thanh đạm và dễ chịu. Chính nhờ đặc tính giải nhiệt, tiêu độc hiệu quả mà mã đề thường được sử dụng trong các món canh hoặc luộc vào những ngày hè oi ả.

Không chỉ là một loại rau dân dã, mã đề còn giàu chất xơ, vitamin C, kali cùng nhiều hoạt chất có tác dụng kháng viêm, lợi tiểu. Trong ẩm thực, mã đề được biến tấu thành nhiều món ăn đơn giản mà ngon miệng. Phổ biến nhất là món canh mã đề nấu thịt băm – một món ăn thanh mát với vị ngọt tự nhiên.

Ngoài ra, các bà nội trợ còn kết hợp mã đề với xương hầm, tôm hoặc cua để tạo ra những bát canh đậm đà, bổ dưỡng, vừa giúp giải nhiệt, vừa hỗ trợ tiêu hóa. Bên cạnh nấu canh, mã đề còn được luộc chấm mắm, xào tỏi hoặc xào trứng, mỗi cách chế biến lại mang đến một hương vị độc đáo riêng. Ở một số vùng quê, người dân còn dùng lá mã đề non để ăn sống như một loại rau ghém trong bữa cơm hàng ngày.

Ngày nay, mã đề không còn là loại cây chỉ thấy ở nông thôn mà đã theo chân người bán vào thành phố, trở thành một loại rau đặc sản được ưa chuộng trên các chợ mạng và cửa hàng nông sản sạch. Giá bán của rau mã đề tươi dao động từ 55.000 – 70.000 đồng/kg, trong khi mã đề khô dùng làm thuốc hoặc nấu nước uống có giá khoảng 120.000 – 130.000 đồng/kg.

Vị thuốc quý trong y học cổ truyền

Theo VOV, từ lâu, Đông y đã xem mã đề là một vị thuốc quý giá, được sử dụng để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh thông thường như viêm đường tiết niệu, tiêu hóa kém, ho có đờm, nóng gan và mẩn ngứa.

Chữa bệnh về thận và đường tiết niệu: Với tính hàn và vị ngọt, mã đề có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu tự nhiên, giúp làm sạch đường tiết niệu, giảm viêm và đào thải độc tố. Nhờ đó, nó thường được dùng để hỗ trợ điều trị viêm cầu thận (cấp và mãn tính), viêm bàng quang, viêm đường tiết niệu và các chứng bí tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt. Nước sắc mã đề là một bài thuốc dân gian đơn giản nhưng hiệu quả cho những người bị tiểu khó hoặc tiểu ra máu do nóng trong.

Tác dụng với hệ tiêu hóa: Mã đề giúp làm mát và chống viêm, rất hữu ích trong việc giảm các triệu chứng tiêu chảy, lỵ cấp và mãn tính. Các hoạt chất trong cây còn giúp bảo vệ niêm mạc ruột, kích thích hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Trong dân gian, người ta còn kết hợp mã đề với gừng hoặc vỏ quýt khô để tăng hiệu quả điều trị rối loạn tiêu hóa, đầy bụng.

Hỗ trợ điều trị bệnh gan, mật và phổi: Tính mát của mã đề giúp giải độc gan, làm mát gan và giảm tình trạng nóng trong, biểu hiện qua mụn nhọt, nước tiểu vàng. Cây còn có tác dụng tiêu đờm, làm dịu cổ họng nên được dùng để chữa ho khan, ho có đờm và viêm phế quản. Ngoài ra, mã đề còn hỗ trợ tăng tiết mật, giúp tiêu hóa thức ăn hiệu quả hơn.

Các công dụng khác: Mã đề còn được biết đến với nhiều công dụng khác như giúp hạ huyết áp, ngăn ngừa chảy máu cam, giảm triệu chứng sốt xuất huyết, và trị tróc lở da ở trẻ nhỏ. Khi dùng ngoài da, nước mã đề giúp giảm ngứa và làm lành vết thương. Một số bài thuốc cổ truyền còn sử dụng mã đề để ngăn rụng tóc và trị gàu.