"Nhân sâm" của người nghèo: Sản vật "dưới lòng đất" lột xác thành "đặc sản triệu đô"

Củ dong, tên khoa học là Canna edulis Ker, thuộc họ Dong riềng (Cannaceae), là phần rễ phình to của cây dong riềng – một loài cây thân thảo quen thuộc với chiều cao khoảng 1,5 - 2m, nổi bật với những tán lá xanh to bản và chùm hoa rực rỡ màu đỏ hoặc cam.

Phần củ thường mọc thành cụm ngay dưới lòng đất, mang hình dáng thon dài, đầu nhọn, bên ngoài được bao bọc bởi lớp vảy mỏng màu nâu sẫm, ẩn chứa phần ruột trắng ngà tinh khôi.

Có nguồn gốc từ vùng Nam Mỹ xa xôi, cây dong riềng đã được người dân bản địa trồng từ xa xưa để khai thác tinh bột, coi như một nguồn lương thực chính. Dần dà, loại cây này đã vượt đại dương, trở thành cây trồng quen thuộc ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Củ dong là phần rễ phình to của cây dong riềng.

Tại dải đất hình chữ S, dong riềng đặc biệt ưa chuộng khí hậu mát mẻ, đất ẩm và giàu mùn. Những vùng đất đồi, ruộng cao, tơi xốp và khả năng thoát nước tốt chính là điều kiện lý tưởng để củ dong phát triển tối đa, cho ra những củ to đều, mập mạp và giàu tinh bột.

Củ dong thường được gieo trồng vào đầu mùa xuân và sau khoảng 7 – 9 tháng chăm sóc, chúng sẵn sàng cho thu hoạch vào khoảng tháng 8 đến tháng 11 hằng năm.

Không chỉ sở hữu vị ngọt nhẹ, bùi bùi và tính mát đặc trưng, củ dong còn là kho báu dinh dưỡng, dồi dào tinh bột, chất xơ và khoáng chất. Khi được luộc chín, phần ruột củ dong chuyển sang màu hơi trong, mang đến độ dẻo thơm dịu nhẹ khó cưỡng.

Nhờ hàm lượng tinh bột cao nhưng lại cực kỳ dễ tiêu hóa, củ dong mang lại cảm giác nhẹ bụng, không hề gây đầy hơi khó chịu. Đặc biệt, loại củ này còn được biết đến với khả năng hỗ trợ đắc lực cho hệ tiêu hóa, giúp thanh nhiệt, giải độc cơ thể và cải thiện chức năng đường ruột một cách hiệu quả.

Chính vì những lợi ích sức khỏe vượt trội mà lại dễ tìm, dễ chế biến, củ dong còn được ví von như một loại “nhân sâm bình dân” của người Việt.

Dong riềng đặc biệt ưa chuộng khí hậu mát mẻ, đất ẩm và giàu mùn.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trung bình cứ 120g củ dong tươi chứa khoảng 78 Calo, 16g carbohydrate, 2g chất xơ, 5g protein, cùng với hàm lượng đáng kể các vitamin và khoáng chất thiết yếu như 102% vitamin B9, 17% phốt pho, 15% sắt, 11% kali và nhiều dưỡng chất quý giá khác.

Từ củ dong, người dân Việt Nam đã sáng tạo nên vô vàn món ăn hấp dẫn, trong đó nổi bật nhất phải kể đến miến dong. Sau khi được rửa sạch và nghiền nát, củ dong sẽ trải qua quy trình lọc lấy tinh bột, phơi khô rồi chế biến thành những sợi miến mềm dai, có màu xám trong tự nhiên.

Miến dong là linh hồn của rất nhiều món ăn quen thuộc, từ miến xào thịt bò, miến xào lòng gà, miến trộn đầy màu sắc, cho đến những tô miến nấu măng, miến lươn, miến cua đậm đà hương vị. So với các loại miến công nghiệp, miến dong truyền thống không chỉ có hương vị đậm đà hơn mà sợi miến còn giữ được độ dai ngon, không bị nát dù nấu lâu và đặc biệt an toàn cho sức khỏe người dùng.

Với những ai yêu thích sự mộc mạc, giản dị, củ dong luộc hoặc hấp là một lựa chọn không thể tuyệt vời hơn. Củ dong sau khi luộc chín sẽ có độ bở nhẹ, thơm và bùi, có thể chấm kèm muối lạc hay muối vừng để nhâm nhi như một món ăn vặt đầy hấp dẫn.

Món này đặc biệt được ưa chuộng vào những ngày đông se lạnh, bởi vừa ấm bụng lại vừa mang đến cảm giác dân dã, gần gũi như trở về với tuổi thơ. Ngoài ra, củ dong còn được chế biến thành nhiều món ngon khác như bánh dong, chè củ dong...

Từ củ dong, người dân Việt Nam đã sáng tạo nên vô vàn món ăn hấp dẫn, trong đó nổi bật nhất phải kể đến miến dong.

Ghi nhận trên Tri thức & Cuộc sống, hiện củ dong trên thị trường dao động từ 15.000 đến 30.000 đồng/kg, tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại củ (dong trắng hay dong đỏ), độ tươi, kích cỡ và vùng trồng.

Vào đúng mùa thu hoạch (khoảng tháng 8 đến tháng 11 hàng năm), củ dong thường có giá thành rẻ hơn và dễ mua hơn, là thời điểm lý tưởng để bạn bổ sung loại củ bổ dưỡng này vào thực đơn gia đình.

Cách sử dụng củ dong hiệu quả

Củ dong có thể được sử dụng ngay ở dạng tươi hoặc có thể chế biến thành bột.

Bột củ dong được sử dụng trong một số trường hợp như tạo độ đặc cho nước sốt, các loại bánh như bánh pudding hay thạch. Hơn nữa, nhà chế biến cũng sử dụng bột củ dong như một thành phần trong các món nướng chẳng hạn như bánh quy, bánh ngọt. Bên cạnh đó, bột củ dong còn được sử dụng để thay thế bột mì trong một số công thức chế biến món ăn cho những người phải kiêng hoặc tránh hoàn toàn thành phần gluten.

Củ dong có thể được sử dụng ngay ở dạng tươi hoặc có thể chế biến thành bột.

Hơn nữa, nhờ khả năng hấp thụ dầu tốt, bột củ dong còn được sử dụng trong một số loại mỹ phẩm:

- Dầu gội khô: Giúp làm cho tóc sạch bóng mà không cần phải gội đầu bằng nước.

- Khử mùi hôi hiệu quả: Dùng bột củ dong kết hợp với các thành phần khác như dầu dừa, baking soda với lượng tương đương sẽ có tác dụng khử mùi rất hiệu quả.

- Thay thế bột talc hoặc làm phấn cho em bé: Bột củ dong giúp giữ ẩm da và làm da trở nên mềm mịn hơn.