Sa kê, một loại quả nhiệt đới đang ngày càng trở nên quen thuộc trong ẩm thực Việt, không chỉ hấp dẫn bởi hương vị đặc trưng mà còn bởi những giá trị dinh dưỡng và tiềm năng kinh tế mà nó mang lại. Dù có vẻ ngoài dễ gây nhầm lẫn với mít non, sa kê lại sở hữu một bản sắc riêng biệt, từ nguồn gốc đến cách chế biến và giá trị trên thị trường.
Quả sa kê.
Quả sa kê, với tên khoa học là Artocarpus altilis, thuộc họ Dâu tằm (Moraceae), chung họ với các loại cây quen thuộc như mít và chay. Cây sa kê là loài cây thân gỗ, có chiều cao trung bình ấn tượng từ 10 đến 20 mét, nổi bật với tán lá rộng, xanh bóng quanh năm. Lá cây có kích thước lớn và được xẻ thùy sâu, tạo nên một hình dáng đặc trưng.
Quả sa kê có hình dạng bầu dục hoặc hơi tròn, với lớp vỏ ngoài sần sùi được bao phủ bởi các vân nhỏ. Khi còn non, quả mang màu xanh đậm và sẽ dần chuyển sang màu vàng nhạt khi chín. Bên trong là phần thịt quả màu trắng kem hoặc vàng nhạt, có kết cấu dạng bột mịn và tỏa ra hương thơm nhẹ nhàng. Chính vì vẻ ngoài tương đồng này mà nhiều người thường lầm tưởng sa kê là một quả mít non chưa chín.
Thoạt nhìn bên ngoài, quả sa kê giống trái mít non.
Báo VietNamnet dẫn thông tin từ các tài liệu ghi nhận, sa kê có nguồn gốc từ khu vực Thái Bình Dương. Từ hàng trăm năm trước, người dân bản địa tại đây đã trồng và sử dụng sa kê như một nguồn lương thực chính trong bữa ăn hàng ngày nhờ vào giá trị dinh dưỡng cao mà nó cung cấp. Sau này, cây sa kê được du nhập đến nhiều quốc gia có khí hậu nhiệt đới, trong đó có Việt Nam.
Tại Việt Nam, cây phát triển đặc biệt tốt ở các tỉnh miền Tây, nơi có điều kiện khí hậu nóng ẩm, đất đai tơi xốp và khả năng thoát nước tốt.
Sa kê sở hữu một hương vị rất riêng bùi, thơm nhẹ và có độ ngọt thanh. Khi được nấu chín, phần thịt quả trở nên mềm dẻo và tơi xốp, gợi liên tưởng đến khoai tây hoặc kết cấu của bánh mì. Đặc biệt, khi được chiên giòn, sa kê tạo ra một lớp vỏ ngoài vàng ruộm hấp dẫn, trong khi phần ruột bên trong vẫn giữ được độ mềm và béo ngậy, mang đến một trải nghiệm vị giác vừa quen thuộc lại vừa mới lạ. Sự kết hợp hài hòa giữa vị béo và bùi đã biến sa kê thành một nguyên liệu được ưa chuộng trong nhiều món ăn đa dạng.
Bên trong là phần thịt quả màu trắng kem hoặc vàng nhạt.
Phổ biến nhất phải kể đến món sa kê chiên giòn. Đây là một món ăn vặt được nhiều người yêu thích bởi lớp vỏ giòn tan bên ngoài và phần ruột mềm bùi bên trong, thường được thưởng thức cùng muối tiêu chanh hoặc tương ớt. Ngoài ra, sa kê còn được sử dụng để nấu canh xương, tạo nên vị ngọt thanh tự nhiên và bổ dưỡng cho món ăn. Trong các món cà ri, sa kê được kết hợp cùng thịt gà, thịt bò hoặc hải sản và nước cốt dừa, mang đến một hương vị béo thơm, đậm đà khó cưỡng.
Không chỉ dừng lại ở các món mặn, sa kê còn góp mặt trong thế giới đồ tráng miệng. Món sa kê hấp nước cốt dừa được ưa chuộng bởi vị ngọt thanh hòa quyện với sự béo ngậy. Sa kê nướng nguyên quả lại mang đến một mùi thơm hấp dẫn đặc trưng cùng phần thịt dẻo bùi. Bên cạnh đó, sa kê sấy khô giòn tan cũng là một món ăn nhẹ lành mạnh và tiện lợi.
Các món ăn làm từ quả sa kê.
Theo ghi nhận trên Tri thức & Cuộc sống, trên thị trường Việt Nam, giá sa kê dao động trong khoảng từ 40.000 đến 70.000 đồng mỗi kg, tùy thuộc vào từng thời điểm. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, loại quả này lại có giá trị kinh tế cao hơn rất nhiều. Cây sa kê chỉ mới được giới thiệu và trồng tại vùng Hải Nam trong vài năm gần đây và được bán với mức giá vô cùng đắt đỏ. Cụ thể, giá sa kê tại Hải Nam lên tới khoảng 200 NDT/kg (tương đương 723.000 đồng). Điều này có nghĩa là một quả sa kê nặng khoảng 1,5 kg có thể được bán với giá hơn 1 triệu đồng, cho thấy sự chênh lệch đáng kể và tiềm năng xuất khẩu của loại nông sản này.