Khám phá loại hạt là đặc sản núi rừng Tây Bắc, tên cực lạ, ăn bở bùi như hạt dẻ

Loại hạt từng được xem là món ăn cứu đói

Cứ vào độ tháng 7 hàng năm, khi những thửa ruộng bậc thang đã đổ ải và công việc đồng áng trở nên thư thả, bà con dân tộc tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Hà Giang lại rủ nhau lên rừng để tìm kiếm một loại hạt đặc sản mang tên "hạt mề gà".

Theo tờ Phụ nữ Việt Nam, hạt mề gà, với những tên gọi địa phương khác là hạt mắc lạng hay mác ngoạng, là một sản vật độc đáo của núi rừng Tây Bắc. Đây là quả của loài cây thân gỗ, mọc hoang dại trong các khu rừng sâu. Mỗi cây thường cao từ 3 đến 5 mét, sở hữu tán lá rộng và to, quanh năm tỏa bóng mát.

Khi mùa hè ghé thăm, đó cũng là lúc cây mề gà bước vào mùa kết trái. Quả mọc thành từng chùm trĩu trịt, xòe ra tựa những chiếc cánh quạt. Lúc chín, quả khoác lên mình một màu đỏ lựng hệt như ớt chín, trông vô cùng đẹp mắt. Do chỉ sinh trưởng tự nhiên trong rừng sâu, không có sự can thiệp của con người, nên quả mề gà cho hương vị rất thơm và ngon đặc trưng.

Người dân bản địa có kinh nghiệm thu hoạch rất riêng. Họ thường chờ đến khi lớp vỏ ngoài của quả tự nứt và bung ra, để lộ phần hạt đen bóng bên trong. Đây chính là thời điểm hạt mề gà đạt chất lượng tuyệt hảo nhất: hạt to, đều, dẻo và bùi.

Trong quá khứ, hạt mề gà từng được xem là món ăn "cứu đói". Nhưng ngày nay, nó đã vươn lên trở thành một đặc sản quý của vùng cao, được nhiều người tìm mua.

Thức quà quê sạch, được săn đón mỗi khi đến mùa

Chị Nông Thu, một tiểu thương chuyên kinh doanh đặc sản tại phường Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, cho biết mùa quả mề gà thường rộ vào khoảng tháng 7 đến tháng 8. Vào thời gian này, người dân lại vào rừng thu hái quả, sau đó mang về nhà tách lấy hạt để bán hoặc tự chế biến thành những món ăn gia đình.

Theo chị Thu chia sẻ trên VietNamnet, hạt mề gà là một nguyên liệu linh hoạt, có thể làm ra nhiều món ngon. Cách chế biến đơn giản nhất là luộc, hấp, rang, hoặc nướng. Ngoài ra, người ta còn dùng nó để nấu canh, hầm xương. Nếu muốn cầu kỳ hơn, hạt mề gà có thể được dùng để nấu chè, sên thành mứt, hay làm nhân bánh.

Chị chia sẻ: “Nhiều thực khách nhận xét rằng hạt mề gà khi chín có độ bở bùi và vị ngọt thơm khá tương đồng với hạt dẻ. Tuy nhiên, khẩu vị mỗi người mỗi khác, tùy vào cảm nhận riêng mà họ sẽ thấy loại hạt nào hợp với mình hơn”.

Người phụ nữ này cũng đưa ra lời khuyên quan trọng, vì mác noạng là hạt của cây mọc dại, người không có kinh nghiệm nên tránh tự ý đi nhặt trong rừng để phòng nguy cơ nhầm lẫn với các loại hạt của cây dại chứa độc tố. Khi mua, khách hàng cũng cần lựa chọn kỹ lưỡng, chỉ nên chọn những hạt già, còn nguyên vẹn, có lớp vỏ ngoài đen bóng, không bị sâu hay nứt vỡ. Những hạt như vậy không chỉ đảm bảo an toàn mà khi chế biến cũng cho vị thơm và bùi hơn.

Chị Thu cho hay, việc sơ chế hạt mề gà tương đối đơn giản. Chỉ cần rửa sạch rồi luộc trong khoảng 10-15 phút là lớp vỏ cứng sẽ tự tách ra, để lộ phần thịt quả vàng ươm hấp dẫn bên trong. Vỏ hạt khá mỏng, dễ bóc, sau khi luộc có thể ăn ngay. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của người dân địa phương, muốn thưởng thức trọn vẹn hương vị của nó thì nên đem nướng trên than hồng, vùi trong tro nóng, hoặc rang bằng chảo gang trên bếp củi.

Ngoài những cách chế biến đơn giản như hạt dẻ, người dân Cao Bằng còn có một cách dùng rất riêng, luộc sơ hạt để tách vỏ rồi cho vào hầm cùng xương hoặc nấu canh. Cách làm này giúp tăng thêm vị ngọt thanh và độ bùi ngậy đặc trưng cho món ăn.

“Điều đặc biệt là trừ lớp vỏ đen cứng bên ngoài, cả lớp vỏ lụa và phần thịt hạt bên trong đều ăn được. Lớp vỏ thứ hai này hơi nhớt nhưng lại giòn và có vị ngọt nhẹ. Còn phần ruột hạt thì có độ bở, bùi, và dậy lên một mùi thơm rất đặc trưng,” chị Thu mô tả thêm.

Hiện tại, hạt mề gà không chỉ được tiêu thụ rộng rãi tại địa phương mà còn được thực khách dưới miền xuôi vô cùng ưa chuộng. Nó đã trở thành một thức quà quê sạch, lành và được săn đón mỗi khi đến mùa. Tại Cao Bằng, hạt mề gà được bán với giá tại vườn dao động từ 30.000 đến 40.000 đồng/kg. Tuy nhiên, khi được vận chuyển đến các tỉnh thành khác, giá của loại hạt này có thể cao hơn vài chục nghìn, thậm chí cả trăm nghìn đồng.