Loại hạt được thế giới "quý như vàng", Việt Nam có nhiều nhưng bị lãng quên

Kê, một loại cây trồng nhỏ bé thuộc họ hòa thảo (cỏ), mang trong mình những hạt nhỏ bé nhưng lại ẩn chứa sức mạnh dinh dưỡng kỳ diệu. Hạt kê đã đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng con người suốt hơn 4000 năm qua, minh chứng cho giá trị dinh dưỡng bền vững và khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của nó. Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ (NLM) đã ưu ái gọi kê là "siêu thực phẩm", một danh hiệu xứng đáng nhờ vào hàm lượng dinh dưỡng vượt trội và khả năng sinh trưởng mạnh mẽ trong điều kiện khắc nghiệt.

Sự công nhận giá trị của hạt kê không chỉ dừng lại ở các nghiên cứu khoa học. Liên Hợp Quốc đã chính thức tôn vinh hạt kê bằng cách chọn năm 2023 là Năm Quốc tế về Hạt Kê, khẳng định vai trò quan trọng của loại ngũ cốc này trong việc đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu. Thậm chí, hạt kê còn vinh dự góp mặt trong thực đơn bữa tối chay đặc biệt tại Nhà Trắng, được thiết kế riêng để chiêu đãi Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trong chuyến thăm Hoa Kỳ vào tháng 6 năm 2023, theo thông tin được đăng tải trên Báo Tin tức.

Liên Hợp Quốc đã chính thức tôn vinh hạt kê bằng cách chọn năm 2023 là Năm Quốc tế về Hạt Kê.

Tại Việt Nam, hạt kê còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như tiểu mễ, cốc tử hay bạch lương túc. Trong quá khứ, hạt kê thường được xem là một loại lương thực phụ, được người dân sử dụng để nấu cháo kê thơm ngon, bổ dưỡng. Món ăn dân dã này còn được kết hợp với bánh đa giòn tan, tạo nên món bánh đa kê - một món quà quê đặc biệt, được nhiều người yêu thích bởi hương vị mộc mạc và đậm đà bản sắc Việt.

Sau một thời gian bị lãng quên, hạt kê hiện nay đã được chú trọng phát triển trở lại tại Việt Nam, hướng đến mục tiêu xuất khẩu, góp phần vào sự đa dạng hóa nông sản và nâng cao giá trị kinh tế.

Theo BSCKI. Dương Ngọc Vân, hiện đang công tác tại Bệnh viện Đa khoa Medlatec, hạt kê sở hữu một thành phần dinh dưỡng vô cùng đa dạng và phong phú. Tinh bột chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 73%, cung cấp nguồn năng lượng dồi dào cho cơ thể. Bên cạnh đó, hạt kê còn chứa nhiều chất xơ, chất đạm, chất béo, cũng như các khoáng chất thiết yếu như phốt pho, magie, folate, sắt, canxi,... Đặc biệt, hạt kê còn chứa nhiều axit amin thiết yếu, vượt trội hơn so với nhiều loại ngũ cốc khác, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và duy trì các chức năng của cơ thể.

Hạt kê còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như tiểu mễ, cốc tử hay bạch lương túc.

So với các loại ngũ cốc thông thường, hạt kê có hàm lượng canxi khá cao, rất tốt cho sự phát triển của hệ xương, đặc biệt là ở trẻ em và người lớn tuổi. Việc sử dụng hạt kê thường xuyên có thể giúp phòng chống loãng xương, cải thiện trí nhớ và giảm tình trạng suy nhược thần kinh.

Bác sĩ Vân cũng nhấn mạnh rằng, hạt kê rất giàu chất xơ và hợp chất polysaccharide. Hai loại carbohydrate này có tác dụng tích cực trong việc kiểm soát lượng đường trong máu, giúp ổn định đường huyết và ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường. Hạt kê cũng là một lựa chọn tuyệt vời cho những người mắc các bệnh về đường tiêu hóa, do không chứa gluten, một loại protein có thể gây khó tiêu và dị ứng ở một số người.

Đáng chú ý, các loại kê có màu sắc đa dạng như kê trắng, kê ngón tay, kê đuôi chồn chứa hàm lượng chất chống oxy hóa cao, bao gồm các hợp chất phenolic, catechin và axit ferulic. Những chất này có khả năng bảo vệ tế bào trong cơ thể khỏi tác hại của các gốc tự do, từ đó giúp phòng ngừa ung thư và các bệnh mãn tính khác.

Các loại kê có màu sắc đa dạng như kê trắng, kê ngón tay, kê đuôi chồn.

Ăn hạt kê có thể giúp kích thích quá trình oxy hóa axit béo, từ đó cải thiện đáng kể tình trạng tăng cholesterol, ngăn ngừa béo phì và các bệnh tim mạch, bác sĩ Vân cho biết thêm.

Với những giá trị dinh dưỡng vượt trội và lợi ích sức khỏe đa dạng, hạt kê không chỉ được sử dụng làm thực phẩm mà còn được ứng dụng trong trị liệu nhiều bệnh.

Theo Đông y, hạt kê có vị ngọt, tính hơi hàn, có tác dụng bổ trung ích khí, trừ được những chứng phiền khát. Cháo kê có tác dụng thông tiểu tiện, chữa được chứng phiền khát do dạ dày nóng. Hạt kê có tác dụng hòa trung, bổ thận, khỏe tì vị, trừ nhiệt, giải độc, giải khát, lợi tiểu tiện. Chủ yếu dùng cho các trường hợp tì vị hư nhiệt, đau bụng nôn mửa, chống thiếu nước khi tiêu chảy.

Với những giá trị dinh dưỡng và lợi ích sức khỏe tuyệt vời mà nó mang lại, hạt kê xứng đáng được thế giới ví như "vàng", một "siêu thực phẩm" quý giá cần được trân trọng và phát huy giá trị.

Ai không nên ăn hạt kê?

Người bị rối loạn tuyến giáp

Hạt kê chứa goitrogen, một chất có thể can thiệp vào quá trình sản xuất hormone tuyến giáp, đặc biệt là khi ăn với số lượng lớn. Đối với những người đang mắc các bệnh lý về tuyến giáp như suy giáp, cường giáp hoặc bướu cổ, việc tiêu thụ hạt kê có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Goitrogen có thể ức chế sự hấp thụ iốt, một khoáng chất thiết yếu cho hoạt động của tuyến giáp, dẫn đến mất cân bằng hormone. Do đó, người có vấn đề về tuyến giáp nên hạn chế hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng hạt kê.

Người có tiền sử dị ứng ngũ cốc

Mặc dù hiếm gặp, nhưng dị ứng hạt kê vẫn có thể xảy ra. Nếu bạn có tiền sử dị ứng với các loại ngũ cốc khác như lúa mì, lúa mạch, hoặc gạo, hãy cẩn trọng khi thử hạt kê lần đầu tiên. Các triệu chứng dị ứng có thể bao gồm phát ban, ngứa, sưng tấy, khó thở, hoặc thậm chí sốc phản vệ. Nếu bạn gặp bất kỳ dấu hiệu bất thường nào sau khi ăn hạt kê, hãy ngừng sử dụng ngay lập tức và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Hạt kê chứa nhiều chất xơ, rất tốt cho hệ tiêu hóa nói chung. 

Người có vấn đề về tiêu hóa

Hạt kê chứa nhiều chất xơ, rất tốt cho hệ tiêu hóa nói chung. Tuy nhiên, đối với những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm hoặc đang gặp các vấn đề như hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc viêm loét đại tràng, việc tiêu thụ quá nhiều chất xơ có thể gây ra các triệu chứng khó chịu như đầy hơi, chướng bụng, đau bụng, hoặc tiêu chảy. Do đó, nên bắt đầu với một lượng nhỏ hạt kê và tăng dần để cơ thể có thời gian thích nghi.

Trẻ dưới 6 tuổi

Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ còn non yếu, chưa phát triển hoàn thiện để tiêu hóa tốt các loại ngũ cốc, kể cả hạt kê. Việc cho trẻ dưới 6 tháng tuổi ăn hạt kê có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa như đầy hơi, khó tiêu, hoặc dị ứng. Tốt nhất, nên cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa trước khi giới thiệu bất kỳ loại thực phẩm bổ sung nào, bao gồm cả hạt kê.