Kỳ bí ngôi đình 4 xe tăng kéo không sập

Một ng&oc?rc;? đ&?grave;nh nhỏ áp m&?grave;nh b&ec?rc;n căn cứ địch, trả? qua bao trận càn quét, đốt phá, chúng còn dùng 4 xe bọc thép quấn x&?acute;ch gầm rú suốt 2 t?ếng đồng hồ nhưng kh&oc?rc;ng kéo đổ được. Sợ ng&oc?rc;? đ&?grave;nh quá l?nh th?&ec?rc;ng, chúng vộ? vá? tạ rồ? nhanh chóng rút qu&ac?rc;n...

Địa đạo b&?acute; mật dướ? đ&?grave;nh làng

Đ&?grave;nh Thạch T&ac?rc;n chất chứa nh?ều b&?acute; ẩn h?ện nay nằm tạ? x&at?lde; Tam Thăng (huyện Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam). Đ&ac?rc;y là ng&oc?rc;? đ&?grave;nh độc đáo và cũng là căn cứ cách mạng vững chắc thờ? ch?ến. Ph&?acute;a dướ? đ&?grave;nh là một cá? hầm lớn từng là nơ? chứa lương thực, là trạm y tế để cứu thương cho qu&ac?rc;n d&ac?rc;n ta, m?ệng hầm th&oc?rc;ng ra các cửa địa đạo. Có thể xem đ&?grave;nh Thạch T&ac?rc;n ch&?acute;nh là m?ệng của địa đạo Kỳ Anh, một trong 3 địa đạo lớn nhất được xếp hạng d? t&?acute;ch quốc g?a cùng vớ? địa đạo Củ Ch? (TP.HCM) và địa đạo Vĩnh Mốc (Quảng Trị).

Địa đạo Kỳ Anh kéo dà? đến  20 km từ làng Thạch T&ac?rc;n kéo tận đến vùng ven b?ển Vĩnh B&?grave;nh (x&at?lde; K?m Đớ?, huyện Tam Thăng, tỉnh Quảng Nam), nơ? đ&ac?rc;y được mệnh danh là “thành đồng” bảo vệ lực lượng, lương thực trong kháng ch?ến chống Mỹ. Để đào được địa đạo này, ngườ? d&ac?rc;n nơ? đ&ac?rc;y phả? ròng r&at?lde; hơn 2  năm trờ? (1965-1967) vớ? nh?ều hy s?nh xương máu. Đ&?grave;nh Thạch T&ac?rc;n xuất h?ện vào thờ? nào th&?grave; kh&oc?rc;ng a? b?ết, nhưng đến đ&ac?rc;y những cụ cao n?&ec?rc;n, bộ độ?, du k&?acute;ch xưa vẫn nhớ như ?n những ngày ng&oc?rc;? đ&?grave;nh lu&oc?rc;n che chở, sát cánh cùng qu&ac?rc;n d&ac?rc;n ta chống địch.

Tạ? đ&ac?rc;y, chúng t&oc?rc;? được bà Trần Thị Thơ, nguy&ec?rc;n là du k&?acute;ch năm xưa, là một trong ha? phụ nữ bám trụ làng qu&ec?rc; chống g?ặc kh? ngườ? d&ac?rc;n bị địch ph&ac?rc;n tán. Bà kể, năm 1965 t&?grave;nh h&?grave;nh ch?ến tranh d?ễn ra ác l?ệt, vùng hoạt động cách mạng của ta nằm sát b&ec?rc;n đồn địch, để đảm bảo lương thực và b&?acute; mật trong ch?ến đấu phả? có hầm b&?acute; mật. Sau kh? địa đào Kỳ Anh đ&at?lde; th&oc?rc;ng nhau, ngóc ngách chạy khắp th&oc?rc;n xóm, ch&?acute;nh v&?grave; lý do đ&ac?rc;y là ng&oc?rc;? đ&?grave;nh cổ nổ? t?ếng l?nh th?&ec?rc;ng kh&oc?rc;ng a? dám vào. Qu&ac?rc;n và d&ac?rc;n làng Thạch T&ac?rc;n quyết định đào một căn cứ dướ? nền đ&?grave;nh th&oc?rc;ng vớ? địa đạo để địch khỏ? dòm ngó.

Bà Thơ ch?a sẻ: “Địa đạo dướ? đ&?grave;nh được đào một cách b&?acute; mật, chủ yếu là lực lượng du k&?acute;ch, những ngườ? t?n cậy đào để khỏ? lộ b&?acute; mật ra ngoà?. Cả tháng trờ?, ngày đem thắp đèn, gánh đất, cuố? cùng căn cứ dướ? đ&?grave;nh cũng h&?grave;nh thành có ngách th&oc?rc;ng vớ? địa đạo Kỳ Anh phục vụ ch?ến đấu”. Để tránh sự phát h?ện của địch, qu&ac?rc;n d&ac?rc;n Thạch T&ac?rc;n gánh đất ra đồng đổ rồ? vun trồng khoa? kh?ến qu&ac?rc;n địch kh&oc?rc;ng thể t&?grave;m ra dấu vết. Do địa h&?grave;nh ở đ&ac?rc;y là đất cát, v?ệc đào căn cứ dướ? đ&?grave;nh v&oc?rc; cùng khó khăn do d?ện t&?acute;ch rộng, s&ac?rc;u. Đất cát l?&ec?rc;n tục đổ chà? xuống họ phả? lấy tre chèn chống xung quanh bất chấp nguy h?ểm. Cuố? cùng căn cứ dướ? đ&?grave;nh đ&at?lde; hoàn thành có thể chứa đến hàng trăm ngườ?.

Ngày đó qu&ac?rc;n d&ac?rc;n Thạch T&ac?rc;n hết lòng vớ? kháng ch?ến, họ gom góp dành từng hạt gạo để vận chuyển l&ec?rc;n căn cứ tạ? vùng nú? Trà My cho bộ độ? đánh g?ặc, ngườ? d&ac?rc;n vùng Đ&oc?rc;ng các huyện l&ac?rc;n cận như Tam kỳ, Thăng B&?grave;nh, Nú? Thành cũng thường xuy&ec?rc;n t&?acute;ch góp lương thực cho du k&?acute;ch mang về để đưa l&ec?rc;n căn cứ. Do vậy căn cứ dướ? nền đ&?grave;nh là nơ? trung chuyển chứa hàng chục tấn lương thực. B&ec?rc;n cạnh kho lương thực, căn cứ còn có một ngách nhỏ dùng để sơ cứu thương b?nh trước kh? chuyển về ch?ến trường. Cho n&ec?rc;n căn hầm cũng là nơ? trút hơ? thở cuố? cùng của hàng trăm l?ệt sĩ hy s?nh do vết thương quá nặng và cũng có kh&oc?rc;ng &?acute;t thương b?nh được chữa khỏ? để t?ếp tục l&ec?rc;n đường ch?ến đấu.

Nhớ lạ? những ngày ấy, bà Thơ kh&oc?rc;ng khỏ? ngậm ngù?: “Qu&ac?rc;n địch thường xuy&ec?rc;n mở cuộc càn quét, thả bom, dùng xe  tăng bắn xố? xả vào làng Thạch T&ac?rc;n, khu vực có 3 cá? nhà nhưng bị chúng đốt đến 7 lần, phát h?ện du k&?acute;ch là chúng tra khảo và g?ết kh&oc?rc;ng tha. Thế nhưng căm hờn, đau xót càng làm th&ec?rc;m sức mạnh cho qu&ac?rc;n d&ac?rc;n ta để ch?ến đấu”.

4 xe bọc thép kh&oc?rc;ng kéo kh&oc?rc;ng đổ

Sau kh? căn cứ dướ? nền đ&?grave;nh và địa đạo Kỳ Anh được x&ac?rc;y dựng xong, từ dướ? lòng đất bộ độ?, du k&?acute;ch tổ chức nh?ều trận phục k&?acute;ch bất ngờ, táo bạo làm cho qu&ac?rc;n địch hoang mang. Ngh? ngờ có hầm b&?acute; mật nhưng chúng kh&oc?rc;ng tà? nào phát h?ện được. Trong lúc t?nh thần ch?ến đấu của qu&ac?rc;n d&ac?rc;n ta đang l&ec?rc;n th&?grave; lạ? có g?an tế tr&?grave;nh báo hoạt động, địa đạo b&?acute; mật làm địch l?&ec?rc;n tục càn quét.

Chúng t&oc?rc;? được nghe &oc?rc;ng L&ec?rc; Khắc Ph?ến, nguy&ec?rc;n trưởng an n?nh làng Thạch T&ac?rc;n và sau này là ngườ? quản lý d? t&?acute;ch địa đạo Kỳ Anh cho b?ết, đó là thờ? đ?ểm sau tết Mậu Th&ac?rc;n năm 1968, bất ngờ trong huyện độ? Bắc Tam Kỳ có một g&at?lde; t&ec?rc;n Cẩm tố cáo b&?acute; mật địa đạo vớ? địch. Do t&ec?rc;n Cẩm ở trong nhà &oc?rc;ng Nguyễn T&ac?rc;n n&ec?rc;n b?ết r&ot?lde; trong vườn &oc?rc;ng T&ac?rc;n có địa đạo. Sáng h&oc?rc;m đó địch ch?a làm 4 cánh qu&ac?rc;n vớ? hàng chục t&ec?rc;n l&?acute;nh, mỗ? cánh qu&ac?rc;n có 6 xe bọc thép M113 dẫn đường, tr&ec?rc;n trờ? hàng loạt máy bay quần thảo hùng hổ t?ếng vào làng.

Trước t&?grave;nh h&?grave;nh đó Đảng bộ địa phương đ&at?lde; nhanh chóng sơ tán d&ac?rc;n, tập trung nh&ac?rc;n lực chuẩn bị phương án tác ch?ến. Lúc này &oc?rc;ng T&ac?rc;n đ&at?lde; ngoà? 68 tuổ? kh&oc?rc;ng hay b?ết m&?grave;nh bị bán đứng, &oc?rc;ng ung dung ngồ? đan g?ỏ tre trước nhà th&?grave; địch bắt g?ữ cùng vớ? c&oc?rc; con gá? của m&?grave;nh, chúng hành hạ d&at?lde; man, đưa ra m?ệng hầm tra tấn bắt phả? gọ? V?ệt cộng ra đầu hàng. Cho dù bị đánh đập nhưng &oc?rc;ng T&ac?rc;n nhất quyết kh&oc?rc;ng kha? lộ b&?acute; mật. Lúc đó &oc?rc;ng Ph?ến dướ? hầm nghe r&ot?lde; mòn một, bằng mưu tr&?acute; của m&?grave;nh, sau kh? địch đẩy &oc?rc;ng T&ac?rc;n xuống hầm, &oc?rc;ng Ph?ến cùng vớ? một đồng độ? khác đ&at?lde; đưa &oc?rc;ng T&ac?rc;n và con gá? &oc?rc;ng vào ngăn b&?acute; mật khác trong địa đạo kh?ến địch kh&oc?rc;ng t&?grave;m thấy được. Để mất &oc?rc;ng T&ac?rc;n địch đ?&ec?rc;n cuồng càn quét.  

Ch?ều h&oc?rc;m đó chúng quyết t&ac?rc;m phá nát ng&oc?rc;? đ&?grave;nh cổ, bọn chúng quấn x&?acute;ch vào 2 c&ac?rc;y cột ở  g?an ch&?acute;nh g?ữa và cho 4 ch?ếc xe bọc thép nổ mấy kéo gầm rú vang trờ? kh?ến d&ac?rc;n làng rất lo lắng. H&?grave; hục cả gần 2 t?ếng đồng hồ nhưng ng&oc?rc;? đ&?grave;nh chẳng lung lay. Trờ? chạng vạng tố?, địch sợ bị du k&?acute;ch tấn c&oc?rc;ng, phần th&?grave; sợ ng&oc?rc;? đ&?grave;nh l?nh th?&ec?rc;n n&ec?rc;n vộ? rút qu&ac?rc;n. Cả &oc?rc;ng Ph?ến và bà Thơ đều xác nhận là địch dùng x&?acute;ch cột vào 4 xe bọc thép để kéo hủy đ&?grave;nh nhưng vẫn kh&oc?rc;ng lý g?ả? được v&?grave; sao ng&oc?rc;? đ&?grave;nh lạ? có sức mạnh đến như vậy. Sau kh? dùng xe bọc thép kéo kh&oc?rc;ng thành chúng tổ chức quay lạ? đốt phá đ&?grave;nh nhưng lạ? bị thất bạ?.

Bà Thơ cho hay: “Đoán trước được ý định t?ếp tục quay lạ? đốt phá đ&?grave;nh của bọn g?ặc, anh Trần Văn Nhường là ngườ? ca? quản căn cứ dướ? đ&?grave;nh đ&at?lde; tạt nước xung quanh cột, kh?ến bọn chúng kh&oc?rc;ng thể đốt cháy. Ng&oc?rc;? đ&?grave;nh vẫn đứng trơ ra như thách thức trước mặt địch”. V?ệc ng&oc?rc;? đ&?grave;nh trụ lạ? sau kh? 4 xe bọc thép kéo kh&oc?rc;ng sập vẫn là một đ?ều b&?acute; ẩn, nhưng những vết d&ac?rc;y x&?acute;ch tuy đ&at?lde; được ngườ? d&ac?rc;n dùng x? măng trám lạ? nhưng vẫn còn những vòng xuyến ?n đậm tr&ec?rc;n th&ac?rc;n cột. Có ngườ? cho rằng đ&?grave;nh ẩn chứa một sức mạnh t&ac?rc;m l?nh kỳ b&?acute;, là nơ? để các l?ệt sĩ an nghĩ kh&oc?rc;ng cho phép quấy phá. Ngườ? khác lạ? cho rằng nó được th?ết kế đặc b?ệt vớ? các khung, sườn, tránh và 4 bức tường dày khớp nố? tạo lực vững chắc để trụ vững trong vòng ch?ến ác l?ệt. Tạ? đ&?grave;nh kh&oc?rc;ng những thờ t?ền h?ền, thành hoàng của làng, đ&?grave;nh Thạch T&ac?rc;n còn có tấm b?a khắc t&ec?rc;n 25 mẹ V?ệt Nam Anh hùng và 189 l?ệt sĩ của làng để khó? hương.

B&ec?rc;n cạnh ng&oc?rc;? đ&?grave;nh là một c&ac?rc;y r&ot?lde;? to lớn 5 ngườ? &oc?rc;m kh&oc?rc;ng xuể đ&at?lde; có từ 300 năm nổ? t?ếng né bom, tránh đạn. C&ac?rc;y r&ot?lde;? sum su&ec?rc; đứng bất d?ệt, là nơ? qu&ac?rc;n ta làm đà? quan sát tr&ec?rc;n một phạm v? rộng lớn để cảnh báo t&?grave;nh h&?grave;nh. Kh? Mỹ hành qu&ac?rc;n qua quốc lộ 1A th&?grave; du k&?acute;ch ta đều được báo đ&oc?rc;ng để chuẩn bị sơ tán. Đứng g?ữa bom đạn, nh?ều kh? c&ac?rc;y r&ot?lde;? bị bom đạn làm g&at?lde;y cành nhưng sau đó lạ? mọc l&ec?rc;n tươ? tốt. Mọ? ngườ? bảo rằng c&ac?rc;y r&ot?lde;? rất th?&ec?rc;ng, nh?ều đ&ec?rc;m thấy những tàn lửa chập chờn quanh ngọn c&ac?rc;y và rơ? xuống đất. Có lần bọn Ngụy quyền đò? chặt phá c&ac?rc;y nhưng các b&oc?rc; l&at?lde;o trong làng nhất quyết kh&oc?rc;ng cho phép bở? đ&ac?rc;y là c&ac?rc;y được trồng từ kha? th?&ec?rc;ng lập địa của &oc?rc;ng cha và dọa địch, nếu chặt c&ac?rc;y sẽ bị thần l?nh phạt tộ?, đau ốm. Trả? qua hàng trăm năm, c&ac?rc;y r&ot?lde;? vẫn h?&ec?rc;ng ngang như là một b?ểu tượng của ngườ? d&ac?rc;n nơ? đ&ac?rc;y.

                                                                                                                                                                           Sơn Phú - ĐSPL