Khám phá loại gia vị đắt nhì thế giới, giá 20 triệu/kg khiến ai cũng phải "mắt tròn mắt dẹt"

Loại gia vị đắt đỏ thứ hai trên thế giới, chỉ xếp sau "vàng đỏ" - ngụy hoa nghệ tây (Saffron), chính là vani tự nhiên. Theo các chuyên gia, vani là một loại hương liệu quý giá, được chiết xuất từ quả của một giống lan nhiệt đới thuộc họ Orchidaceae, có nguồn gốc từ Mexico, nơi những khu rừng mưa nhiệt đới là "cái nôi" của loài cây này.

Từ "vanilla" có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha, mang ý nghĩa "quả đậu nhỏ", gợi nhắc đến hình dáng đặc trưng của quả vani. Để thu hoạch được vani tự nhiên, người trồng phải kỳ công gieo trồng và chăm sóc cây đậu quả. Đặc biệt, quá trình thụ phấn cho cây đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo của người trồng, bởi cấu trúc đặc biệt của hoa vani khiến cho hầu hết các loài côn trùng không thể tiếp cận mật hoa và thực hiện thụ phấn tự nhiên.

Vani là loại gia vị đắt thứ hai trên thế giới vì trải qua nhiều công đoạn vất vả. Ảnh: Nature

Vào năm 1837, nhà thực vật học người Bỉ - Charles François Antoine Morren đã tiên phong nghiên cứu và đưa ra phương pháp thụ phấn nhân tạo cho vani. Tuy nhiên, phương pháp này lại không có tính khả thi về mặt thương mại. Bước ngoặt thực sự đến vào năm 1841, khi Edmond Albius, một cậu bé nô lệ 12 tuổi sống trên đảo Réunion thuộc Ấn Độ Dương, tình cờ khám phá ra phương pháp thụ phấn thủ công cho cây vani. Phát hiện mang tính đột phá này đã mở ra cánh cửa cho việc trồng và khai thác vani trên quy mô toàn cầu, đưa vani đến gần hơn với thế giới.

Các chuyên gia cho biết, cây vani thường sinh trưởng bằng cách bám vào thân các loài cây khác, tương tự như một loại dây leo. Sau khi trải qua quá trình sinh trưởng và phát triển, cây sẽ ra hoa, đậu quả, và cuối cùng mang đến hương vị vani tự nhiên đặc trưng. Khác biệt hoàn toàn so với vani nhân tạo giá rẻ, vani tự nhiên, được trích ly từ những quả vani được chăm sóc kỹ lưỡng, sở hữu một mùi hương tinh khiết và phức tạp, không thể lẫn vào đâu được. Điều thú vị là, mùi hương của vani cũng chịu ảnh hưởng bởi khu vực địa lý nơi cây được trồng. Vani được thu hoạch tại Madagascar, nổi tiếng với vị rượu rum nồng ấm và vị ngọt đậm đà, là niềm ao ước của các nhà sản xuất kem hàng đầu trên thế giới, vượt trội hơn hẳn so với vani từ các vùng khác.

Cây vani phát triển rất chậm, hoa của loại cây này chỉ nở trong đúng 1 ngày trong năm. Ảnh: Amazon

Sở dĩ vani tự nhiên trở thành loại gia vị đắt đỏ thứ hai trên thế giới là bởi quy trình sản xuất phức tạp, đòi hỏi nhiều công đoạn tỉ mỉ và tốn không ít sức lao động. Cây vani có tốc độ phát triển chậm hơn so với nhiều loại cây trồng khác. Thông thường, phải mất từ 3 đến 4 năm kể từ khi gieo trồng, cây vani mới bắt đầu ra hoa. Điều đặc biệt là, mỗi bông hoa vani chỉ nở rộ duy nhất một ngày trong năm. Do đó, nếu người trồng không kịp thời thụ phấn thủ công trong khoảng thời gian ngắn ngủi này, hoa sẽ tàn úa và người trồng sẽ phải chờ đợi thêm một năm nữa để chứng kiến hoa nở trở lại.

Chính vì vậy, những người trồng vani thường phải kiểm tra vườn cây của mình vào mỗi buổi sáng sớm, để không bỏ lỡ khoảnh khắc quý giá khi hoa nở. Bên cạnh đó, việc phát hiện và xử lý kịp thời các tác nhân gây hại cũng vô cùng quan trọng, bởi bất kỳ tổn thương nào đối với cây vani cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị của những quả vani quý giá.

Sau khi được thụ phấn bằng tay, quả vani cần khoảng 9 tháng để chín muồi. Tiếp theo, người trồng phải tiến hành ủ quả trong vài tuần, đồng thời thực hiện các công đoạn phức tạp như tắm hơi, tắm nắng và phơi trong bóng râm. Sau khi trải qua quá trình xử lý công phu này, quả vani sẽ dần khô lại, chuyển sang màu nâu đen đặc trưng và tỏa ra một mùi hương thơm ngát quyến rũ. Vani tự nhiên được ưa chuộng nhất là loại được tinh chiết từ lớp tinh thể trắng muốt bao phủ trên bề mặt hạt, ẩn chứa bên trong quả vani.

Những trái vani tươi. Ảnh: News

Ngoài quy trình sản xuất tốn nhiều thời gian và công sức, giá thành của vani còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác như điều kiện thời tiết thất thường, nguồn cung hạn chế, trong khi nhu cầu sử dụng trên toàn cầu ngày càng tăng cao.

Chính những yếu tố này đã khiến cho vani tự nhiên trở nên vô cùng quý hiếm và được mệnh danh là một trong những nguyên liệu đắt đỏ nhất hành tinh. Thống kê vào năm 2017 cho thấy, giá trung bình của quả vani tươi đạt mức 600 USD/kg (tương đương gần 15 triệu đồng/kg). Cho đến nay, giá của loại quả đắt đỏ này vẫn dao động ở mức 10-20 triệu đồng/kg quả khô, tùy chất lượng.

Sở hữu hương thơm nồng nàn và mùi vị đặc trưng, vani nhanh chóng chinh phục khẩu vị của người tiêu dùng trên toàn thế giới. Không chỉ được sử dụng làm gia vị trong các món ăn như kem, bánh ngọt, nước sốt cho các món Âu, vani còn được ứng dụng rộng rãi trong việc sản xuất túi thơm, gấu bông và thậm chí là nước hoa, mỹ phẩm.

Quá trình xử lý vani sau thu hoạch cũng  rất công phu. Ảnh: CBS News

Trên thực tế, khoảng 80% sản lượng vani trên toàn thế giới được trồng tại vùng đông bắc Madagascar. Nơi đây sở hữu điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng, được coi là "thiên đường" cho sự phát triển của cây vani.