Iran bằng cách nào cắt Internet cả nước trong đợt giao tranh 12 ngày với Israel?

Ít người biết rằng, mới đây, hôm 18/6, Bộ truyền thông Iran đã áp đặt lệnh hạn chế internet trên toàn quốc, sau một loạt các cuộc tấn công của quân đội Israel nhằm vào các cơ sở hạt nhân và quân sự của nước này.

Ước tính có khoảng 90 triệu công dân Iran đột nhiên thấy mình bị ngắt kết nối khỏi các mạng lưới truyền thông toàn cầu sau các hạn chế do chính phủ áp đặt.

Chính phủ Iran tuyên bố rằng việc ra lệnh ngắt kết nối để bảo đảm an ninh mạng.

Động thái này gây ra tác động có tầm ảnh hưởng sâu rộng: Các dịch vụ ngân hàng bị gián đoạn; Các doanh nghiệp quốc tế mất liên lạc với khách hàng và văn phòng ở nước ngoài, Hệ thống liên lạc khẩn cấp bị ảnh hưởng; Người dân không cập nhật tình hình quân sự và diễn biến khu vực theo thời gian thực.

“Iran kiểm soát thông tin thực sự, thực sự chặt chẽ”, Marwa Fatafta, Giám đốc chính sách và vận động của nhóm quyền kỹ thuật số Access Now có trụ sở tại Berlin, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với The Associated Press. “Mục tiêu của họ khá rõ ràng”.

Ở những quốc gia mà dịch vụ mạng và viễn thông do tư nhân vận hành, chính phủ thường kiểm soát thông qua luật pháp hoặc các quy định hành chính, chẳng hạn như giới hạn độ tuổi với nội dung người lớn. Trong khi đó, Iran đã dành nhiều năm xây dựng năng lực kiểm soát trực tiếp hạ tầng viễn thông trong nước.

Vậy làm thế nào một quốc gia có thể kiểm soát chặt chẽ quyền truy cập Internet? 

Internet bao gồm các ứng dụng, dịch vụ trực tuyến và các trang web. Có nhiều cách để kiểm soát truy cập Internet, nhưng nhìn chung có hai cách để một quốc gia có thể chặn quyền truy cập của người dân.

Cách thứ nhất là ngắt kết nối vật lý phần cứng, tức là tắt các điểm kết nối Internet đi vào quốc gia, có thể hình dung như “rút phích cắm”. Cách này cho phép dễ dàng khôi phục lại kết nối khi chính phủ muốn, nhưng tác động sẽ rất rộng. Cả quốc gia, kể cả chính phủ, sẽ không thể truy cập Internet, trừ khi họ có một hệ thống kết nối riêng.

Cách thứ hai là chặn bằng phần mềm và cấu hình mạng. Mỗi thiết bị kết nối Internet như máy tính, điện thoại đều có một địa chỉ IP (Internet protocol), ví dụ 77.237.87.95 là một IP được cấp cho một nhà mạng ở Iran.

Tuy nhiên, thay vì nhớ dãy số, mọi người dùng tên miền để truy cập. Mối liên kết giữa IP và tên miền được điều phối bởi hệ thống DNS (Domain Name System). Chính phủ có thể thao túng hệ thống DNS để ngăn người dân truy cập các dịch vụ Internet bằng cách làm sai lệch địa chỉ IP gắn với tên miền.

Tương tự là can thiệp vào luồng dữ liệu Internet. IP giúp thiết bị gửi và nhận dữ liệu thông qua các mạng lưới do nhà mạng kiểm soát. Các mạng này dựa vào giao thức BGP (Border Gateway Protocol), có thể hiểu như hệ thống biển báo giao thông giúp định tuyến dữ liệu đi khắp thế giới.

Nếu chính phủ yêu cầu nhà mạng trong nước xóa các tuyến BGP của họ khỏi hệ thống toàn cầu, các thiết bị trong nước sẽ không thể truy cập Internet, và ngược lại, thế giới bên ngoài cũng không “nhìn thấy” quốc gia đó trên Internet.

Nhiều quốc gia đã từng hạn chế hoặc cắt Internet hoàn toàn để đối phó với các sự kiện lớn. Đơn cử, vào năm 2016, Iraq từng cắt internet trên cả nước để chống gian lận thi cử.

Cụ thể, dịch vụ internet ở Iraq đã bị gián đoạn trong 3 tiếng trùng hợp với thời gian diễn ra kỳ thi ở nước này vào ngày 16/5/2016.   

Việc làm này như là bước đi cuối cùng của nước này để chống lại tình trạng gian lận trong thi cử bằng cách sử dụng điện thoại và thiết bị nối mạng trong phòng thi.

Trong khi việc cấm sử dụng điện thoại di động trong phòng thi hoặc dùng các thiết bị gây nhiễu sóng ở một khu vực thi được xem là biện pháp tạm thời, ít hiệu quả, thì việc cắt internet ở Iraq được xem chắc chắn hiệu quả.

Tuy nhiên, việc cúp mạng internet lại ảnh hưởng đến các cá nhân, doanh nghiệp trên cả nước ở Iraq, khiến các tổ chức nhân quyền bao gồm tổ chức nhân quyền quốc tế Access Now, lên án sự thay đổi này.