Giàn khoan 981: Mô hình xâm lược mới của Trung Quốc

Báo The Street Wall Journal ngày 23/5 đăng phân tích của học giả Michael Auslin từ Viện Doanh nghiệp Mỹ bình luận cuộc đối đầu âm ỉ sau khi Trung Quốc hạ đặt bất hợp pháp giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam là một chiến thuật mới trong những hành vi hung hăng của Bắc Kinh ở Tây Thái Bình Dương.

Theo học giả Michael Auslin, Việt Nam đặc biệt "nhạy cảm" với động thái này, lập tức phản ứng bằng cách điều khoảng hai chục tàu  tuần tra trên biển đến ngăn cản Trung Quốc hạ đặt giàn khoan 981. Tuy nhiên Bắc Kinh nhanh chóng điều động hơn 80 tàu đến đối phó. Không những thế, tàu Trung Quốc còn liều lĩnh phụt vòi rồng công suất lớn và đâm vào tàu tuần tra Việt Nam.

Tình trạng tương tự cũng đã từng xảy ra với Nhật Bản trên Biển Hoa Đông. Trung Quốc đang xây dựng giàn khoan tại mỏ Xuân Hiểu, cách khoảng 30 km về phía Tây đường trung tuyến trong khu vực chồng lấn vùng đặc quyền kinh tế của 2 nước. Bắc Kinh và Tokyo đã đồng ý phát triển chung mỏ Xuân Hiểu năm 2008, nhưng có rất ít tiến triển kể từ đó.

Các giàn khoan Trung Quốc đã trở thành một chỉ dấu mới về những nguy cơ ngày càng gia tăng ở Châu Á. Kể từ khi Trung Quốc có kế hoạch đóng mới các giàn khoan và mở rộng các khu vực khoan dầu, nó có khả năng làm gia tăng căng thẳng. 

Nếu Bắc Kinh bắt nạt được Việt Nam trong vụ giàn khoan 981, thì nó sẽ trở thành khuôn mẫu cho sự xâm lược các vùng biển tranh chấp trong tương lai.

Theo Michael Auslin, Việt Nam đang tìm kiếm các đối tác trực tiếp giúp mình bảo vệ lợi ích. Việt Nam đã từng tiếp cận Nga, hy vọng Bắc Kinh sẽ cảnh giác khi qua mặt Nga. Tuy nhiên thỏa thuận khí đốt Trung-Nga trong tuần này cho thấy Bắc Kinh và Matxcơva có nhiều khả năng hỗ trợ nhau chứ không chống lại nhau.

Đây là một thách thức đối với Mỹ. Vụ giàn khoan 981 xảy ra chỉ ít ngày sau chuyến công du 4 nước Đông Á của Tổng thống Barack Obama. Bằng việc hạ đặt trái phép giàn khoan 981 trong vùng biển Việt Nam cho thấy Bắc Kinh không có ý định xuống thang yêu sách của họ trong khu vực. 

Kể từ khi Nhà Trắng không muốn đặt Mỹ vào cuộc đối đầu giữa Trung Quốc với các nước khác, có rất ít động lực để Washington kiểm soát hành vi của Bắc Kinh. Từ quan điểm của Trung Quốc, người Mỹ đang chơi trên mây còn dưới mặt biển, Bắc Kinh đang dần đạt được mục tiêu của mình.

Do đó chiến lược giàn khoan của Trung Quốc có thể là một trong những thủ đoạn nhằm thay đổi thực trạng trên các vùng biển. Nó có thể giúp Bắc Kinh mở rộng hơn nữa phạm vi lộng hành ở nơi nào mà họ lựa chọn. Thật khó để Mỹ và các đồng minh, đối tác của Mỹ có thể thay đổi được tính toán này trong một thời gian ngắn mà không chấp nhận rủi ro lớn hơn.