“Cái tôi” trong giới trẻ đang phình to quá khổ!

Trong x&at?lde; hộ? ngày càng xảy ra nh?ều vụ án mạng vớ? những lý do hết sức l&at?lde;ng xẹt, chẳng hạn như: nh&?grave;n đểu, khen bạn gá? ngườ? khác x?nh, kh&oc?rc;ng có chỗ đỗ xe, rồ? đ&ac?rc;m chết nhau v&?grave; tranh nhau trả t?ền, v&?grave; kh&oc?rc;ng cho hát, v&?grave; ngồ? nhầm bàn nhậu, v&?grave; ngh? há? trộm ớt...

X&at?lde; hộ? đ&at?lde; “phát bệnh” sau một thờ? g?an dà? “ủ bệnh” đó là nhận định của nh?ều chuy&ec?rc;n g?a kh? nh&?grave;n nhận về thực trạng này. Xung quanh những nỗ? đau chung này, phóng v?&ec?rc;n ĐS&PL đ&at?lde; có cuộc trao đổ? vớ? PGS.TS t&ac?rc;m lý Huỳnh Văn Sơn, Phó chủ tịch hộ? T&ac?rc;m lý x&at?lde; hộ? học V?ệt Nam, Trưởng bộ m&oc?rc;n T&ac?rc;m lý học, trường đạ? học Sư phạm TP.HCM.

Con ngườ? đang chịu quá nh?ều áp lực

Thưa &oc?rc;ng, trong v&oc?rc; số những lý do ng&ac?rc;y ng&oc?rc; kh?ến ngườ? ta dễ dàng đoạt mạng sống ngườ? khác nếu chỉ ra căn nguy&ec?rc;n &oc?rc;ng lưu t&ac?rc;m ph&ac?rc;n t&?acute;ch đ?ều g&?grave;?

Có thể nó? cuộc sống thực tế d?ễn ra khá nh?ều vụ bạo lực hay thanh toán nhau chỉ v&?grave; những chuyện “chưa đáng” hay thậm ch&?acute; là “kh&oc?rc;ng đáng” đến mức ng&ac?rc;y ng&oc?rc;&hell?p; Đ?ều này một mặt có thể làm chúng ta đáng lo&hell?p; Tuy nh?&ec?rc;n, cũng đừng làm mọ? thứ trầm trọng kh? đó chỉ là trường hợp. Lẽ đương nh?&ec?rc;n, đó là những trường hợp cá b?ệt đến mức ngườ? ta “lộ d?ện” sự mất c&ac?rc;n bằng và sự bất thường về hành v? t&ac?rc;m lý&hell?p; Và lo lắng về sức khoẻ t&ac?rc;m lý và sức khoẻ t?nh thần là đ?ều cần chú ý song song vớ? vấn đề văn hoá, đạo đức&hell?p;

Căn nguy&ec?rc;n của vấn đề ở đ&ac?rc;y, theo t&oc?rc;? ch&?acute;nh là ngườ? ta rất dễ bị áp lực trước cuộc sống và khó có thể k?ểm soát ch&?acute;nh m&?grave;nh, khó tu&ac?rc;n thủ những chuẩn mực hành v?, khó có thể có kỹ năng g?ả? quyết những xung đột&hell?p; Kh? sự ứng xử kh&oc?rc;ng dựa tr&ec?rc;n nền tảng của nhận thức về hậu quả hay phương án g?ả? quyết hợp lý, thá? độ t&?acute;ch cực, &oc?rc;n hoà, hành v? được k?ểm soát bở? ý thức song song vớ? các g?á trị sống chưa “thẩm thấu” và kỹ năng sống nhàn nhạt đến mơ hồ th&?grave; hệ lụy của k?ểu ứng xử v&oc?rc; cảm, th?ếu chuẩn mực, th?ếu c&ac?rc;n nhắc dễ dàng xảy ra

Nh&?grave;n nhận từ thực tế tộ? phạm vị thành n?&ec?rc;n, nhất là những vụ trọng án &oc?rc;ng nó? g&?grave; về sự phát tr?ển t&ac?rc;m s?nh lý cũng như nhận thức của một bộ phận thanh th?ếu n?&ec?rc;n h?ện nay?

Thứ nhất, sự dậy th&?grave; sớm về mặt s?nh lý của trẻ là một vấn đề. Ch&?acute;nh những sự thay đổ? về s?nh lý kéo theo sự b?ến đổ? hàng loạt những thay đổ? về t&ac?rc;m lý dẫn đến sự mất c&ac?rc;n bằng. Độ ch&ec?rc;nh của cơ thể đ&at?lde; lớn và hành v? văn hoá chưa lớn hay bản lĩnh chưa lớn quá lớn!

Thứ ha?, dù kh&oc?rc;ng thể sử dụng cơ chế họ “đỗ” t&ec?rc;n “thừa” nhưng r&ot?lde; ràng m&oc?rc;? trường sống có nh?ều tác động t?&ec?rc;u cực, ngay từ g?a đ&?grave;nh th&?grave; sự &ec?rc;m ấm hay sự gắn kết có phần lỏng lẻo, sự quan t&ac?rc;m và chăm chút cho từng lờ? ăn t?ếng nó? có phần bị xem nhẹ&hell?p; và ch&?acute;nh thực tế cuộc sống hàng ngày hàng g?ờ ảnh hưởng vào nhận thức của g?ớ? trẻ.

Thứ ba, sự tương tác g?ữa cá? t&oc?rc;? cá nh&ac?rc;n sắc nhọn vượt khung của một thế hệ đang phát tr?ển trong thế g?ớ? phẳng vớ? hàng loạt những thay đổ? đ&at?lde; ảnh hưởng khá nh?ều đến nhận thức chung về g?á trị và sự ứng xử.

Thứ tư, nhận thức của thế hệ trẻ về các g?á trị bị đảo lộn kh? hàng loạt những xu hướng, trào lưu phá rào của cá? cũ, những ch?&ec?rc;u bà? đẩy m&?grave;nh l&ec?rc;n theo hướng thể h?ện cá nh&ac?rc;n, sự cuồng vọng của sự vượt trộ?, nổ? t?ếng, ch?ến thắng và nhận thức về các định hướng bản th&ac?rc;n có vấn đề&hell?p;Những đ?ều này dù ảnh hưởng trực t?ếp hay g?án t?ếp cũng trở thành nguy&ec?rc;n nh&ac?rc;n ảnh hưởng đến sự nhận thức và hành v? ứng xử của con ngườ?.

Nếu nh&?grave;n nhận xu hướng của tuổ? trẻ th&?acute;ch khẳng định bản th&ac?rc;n bằng những cách tạm gọ? là “dở hơ?”, học đò? ở phương T&ac?rc;y những hành động bạo lực tràn lan qua game, qua ph?m ảnh.

&Oc?rc;ng nghĩ sao về đ?ều này?

Thực tế một x&at?lde; hộ? đang phát tr?ển th&?grave; v?ệc bị ảnh hưởng của các trào lưu ở các nước đang phát tr?ển. Đ?ều này kh&oc?rc;ng hẳn là đúng hay sa? mà vấn đề cần phả? nh&?grave;n nhận tr&ec?rc;n nh?ều kh&?acute;a cạnh của nó. Thứ nữa, chỉ một số cá nh&ac?rc;n có bạo lực (kể cả bạo lực t&?grave;nh dục hay tà? ch&?acute;nh). Nh?ều lý do có thể kh?ến ngườ? ta “làm quá”. Những hành động như: đánh nhau, đánh hộ? đồng, tự kỷ, “tự sướng” bằng các cl?p&hell?p; phần nào đ&at?lde; có thể lý g?ả? cho sự “dễ lệch chuẩn” của một số cá nh&ac?rc;n, nhóm ngườ?!

Đừng lệ thuộc vào đồng t?ền

Dường như cá? t&oc?rc;? của một bộ phận đang được đề cao quá mức phả? kh&oc?rc;ng, thưa &oc?rc;ng?

Vấn đề này đang là b?ểu h?ện có thật ở một số bạn trẻ. Cá? t&oc?rc;? quá khổ đang buộc bạn phả? lắng nghe. Để cá? cá? t&oc?rc;? của m&?grave;nh được ngườ? khác chấp nhận là đ?ều kh&oc?rc;ng đơn g?ản v&?grave; phả? so sánh đúng chuẩn, b?ết sống chậm, b?ết tự vấn lương t&ac?rc;n&hell?p;.

Qua những căn nguy&ec?rc;n tr&ec?rc;n, đạo đức trong x&at?lde; hộ? có phần xuống cấp, xuất phát từ v?ệc g?áo dục con ngườ? kh&oc?rc;ng được nhắc nhở thường xuy&ec?rc;n và l?&ec?rc;n tục trong nhà trường. &Oc?rc;ng đánh g?á như thế nào về đ?ều này?

Kh&oc?rc;ng thể phủ nhận rằng, nhà trường đ&at?lde; có cố gắng khác nh?ều về c&oc?rc;ng tác g?áo dục học s?nh. Nhưng chúng ta vẫn có quyền đò? hỏ? th&ec?rc;m nữa về sự đầu tư s&ac?rc;u hơn, t?nh hơn và nhà trường có trách nh?ệm cần phả? đáp ứng. V?ệc g?áo dục đạo đức, nhà trường cần chú ý hơn nữa về t&?acute;nh thờ? sự, t&?acute;nh thực t?ễn và t&?acute;nh vừa sức xét tr&ec?rc;n quan đ?ểm chung. Về phương pháp thực h?ện th&?grave; cần đa dạng và phong phú hơn, hướng đến sự trả? ngh?ệm nh?ều hơn. Về h&?grave;nh thức tổ chức cần gần gũ?, sáng tạo và chốt nộ? dung cụ thể. Hơn nữa, x?n được nhấn mạnh t&?acute;nh hệ thống và t&?acute;nh th&?acute;ch ứng. Mỗ? lứa tuổ?, cần chọn lọc những g&?grave; cần nhớ và cần làm. Mỗ? g?a? đoạn, cần đảm bảo sự hấp dẫn của các tác động g?áo dục đạo đức này ngay kh? cùng một nộ? dung.

Nhưng l?ệu k?nh tế khó khăn có phả? đ&at?lde; tạo ức chế cho ngườ? ta hay kh&oc?rc;ng? Hay sự k?ềm chế cá nh&ac?rc;n kh&oc?rc;ng được tốt, ngườ? ta dễ bị tác động?

Chúng ta kh&oc?rc;ng thể phủ nhận nguy&ec?rc;n nh&ac?rc;n từ ph&?acute;a k?nh tế nếu như con ngườ? sống mà kh&oc?rc;ng phả? tồn tạ?. V&?grave; con ngườ? cần ăn, cần mặc, cần học, cần t&?grave;m v?ệc, cần ở, cần nh?ều thứ khác trong nhu cầu của m&?grave;nh. K?nh tế “thừa sức” ch? phố? và làm cho ngườ? bị áp lực, bị căng thẳng và thậm ch&?acute; khổ sở v&?grave; nó là thế. Thế nhưng con ngườ? cần sống – sống đ&?acute;ch thực th&?grave; k?nh tế chưa hẳn “đủ” cho cuộc sống. Nhưng v&?grave; quá kỳ vọng, mong mỏ? t?ền, t?ền và đánh đu m&at?lde;? vớ? k?nh tế - tà? ch&?acute;nh, sự căng thẳng, sự bực bộ? và thậm ch&?acute; sự v&oc?rc; cảm hoàn toàn có nguy cơ tồn tạ? nếu từng cá nh&ac?rc;n cứ lựa chọn như thế! Nếu a? đó là n&oc?rc; lệ của đồng t?ền hay quá lệ thuộc vào nó th&?grave; dễ dàng căng thẳng, mệt mỏ? và sự th?ếu c&ac?rc;n bằng, th?ếu k?ểm soát bản th&ac?rc;n.

Từ những ph&ac?rc;n t&?acute;ch của &oc?rc;ng, nếu như con ngườ? đặc b?ệt g?ớ? trẻ chủ động sống chậm lạ? th&?grave; những đ?ều đáng t?ếc sẽ g?ảm?

Để g?ả? quyết vấn đề này, chúng ta cần hướng đến v?ệc thực h?ện một cách đồng bộ các g?ả? pháp, các tác động cũng như đ?ều chỉnh các cách thức n&ac?rc;ng cao h?ệu quả tác động g?áo dục làm ngườ? của ngườ? học. Chúng ta cần xem lạ? sự đầu tư cho mục t?&ec?rc;u g?áo dục con ngườ? hay g?áo dục làm ngườ?. Cần xem xét t&?acute;nh mẫu mực và những căn nguy&ec?rc;n từ ph&?acute;a g?a đ&?grave;nh và g?áo dục g?a đ&?grave;nh v&?grave; đ&ac?rc;y là những tác động đầu t?&ec?rc;n, những tác động rất mạnh mẽ và s&ac?rc;u sắc. B&ec?rc;n cạnh nh?ều g?ả? pháp căn bản cần tr?ển kha? v?ệc h&?grave;nh thành g?á trị sống song song vớ? kỹ năng sống&hell?p;

X?n cảm ơn &oc?rc;ng về những ch?a sẻ tr&ec?rc;n!.

Yến Dương- M?nh Khanh