Bất ngờ: Vaccine COVID-19 có thể hỗ trợ điều trị ung thư

Theo báo Đại biểu Nhân dân, ngày 19/10, một nghiên cứu được công bố tại Hội nghị Hiệp hội Ung thư châu Âu (ESMO) ở Berlin đã thu hút sự chú ý của giới khoa học: vaccine mRNA ngừa Covid-19 có thể mang lại lợi ích đáng kể cho bệnh nhân ung thư khi sử dụng song song với liệu pháp miễn dịch.

Dù chưa bước vào thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3, các chuyên gia đánh giá đây là tín hiệu tích cực, tiềm ẩn bước ngoặt quan trọng trong điều trị ung thư. Bà Stephanie Dougan, Phó giáo sư miễn dịch ung thư tại Viện Dana-Farber (Mỹ) nhận định: “Tôi thận trọng lạc quan. Có một cơ sở khoa học hợp lý để tin rằng điều này có thể hiệu quả”.

Nghiên cứu do bác sĩ Adam Grippin, Trung tâm Ung thư MD Anderson (Đại học Texas) đồng chủ trì, đã phân tích dữ liệu của hơn 1.000 bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn tiến triển - được điều trị bằng liệu pháp miễn dịch từ năm 2019 đến 2023. Trong đó, 180 người đã tiêm vaccine mRNA phòng COVID-19 trong vòng 100 ngày trước khi bắt đầu điều trị.

Kết quả cho thấy thời gian sống còn trung vị (thuật ngữ thường dùng trong thử nghiệm lâm sàng đối thuốc điều trị ung thư: khoảng thời gian được tính từ khi bắt đầu điều trị thuốc thử nghiệm cho đến thời điểm có 50% số bệnh nhân tham gia đã tử vong) của nhóm có tiêm vaccine gần gấp đôi so với nhóm không tiêm: khoảng 3 năm so với 1,5 năm. Một phân tích tương tự trên nhóm bệnh nhân ung thư hắc tố di căn cũng cho thấy nhóm tiêm vaccine trước điều trị chưa đạt ngưỡng sống còn trung vị sau hơn ba năm theo dõi, trong khi nhóm không tiêm chỉ đạt hơn hai năm.

Thí nghiệm trên chuột cũng cho thấy cơ chế tương tự. “Vaccine mRNA dường như tạo ra cú hích cho hệ miễn dịch, giúp cơ thể phản ứng mạnh hơn trước khối u”, bác sĩ Grippin cho biết.

Theo báo Tuổi trẻ, công nghệ mRNA từng được giải Nobel Y học năm 2023, vốn mang nhiệm vụ dạy tế bào sản sinh protein chống lại virus SARS-CoV-2. Tuy nhiên, với bệnh ung thư, cơ chế này có thể được "tái sử dụng": thay vì hướng dẫn tạo protein virus, mRNA có thể hướng dẫn cơ thể nhận diện và tấn công tế bào ung thư.

Theo bác sĩ Grippin, mRNA trong vaccine COVID-19 dường như kích hoạt mạnh mẽ tế bào T, giúp thuốc miễn dịch checkpoint inhibitors phát huy hiệu quả cao hơn. Nhờ đó, bệnh nhân ung thư phổi được tiêm vaccine có tỉ lệ sống sau 3 năm, gần gấp đôi so với nhóm không tiêm.

Ở nhóm bệnh nhân u hắc tố (melanoma), thời gian sống trung bình cũng kéo dài hơn đáng kể. Điều thú vị là chỉ vaccine mRNA (như vaccine do Pfizer, Moderna phát triển) mới tạo ra hiệu ứng này, còn các loại vaccine truyền thống như cúm mùa thì không.

Giáo sư Jeff Coller, chuyên gia mRNA tại Đại học Johns Hopkins, nhận định rằng đây là bằng chứng rất có giá trị cho thấy công nghệ mRNA vẫn còn nhiều tiềm năng chưa được khai phá trong điều trị các bệnh phức tạp như ung thư.

Nhóm nghiên cứu hiện đang chuẩn bị một thử nghiệm lâm sàng mới, kết hợp vaccine mRNA với thuốc miễn dịch, như một bước trung gian trước khi phát triển vaccine mRNA điều trị ung thư cá nhân hóa, được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân. Nếu kết quả tiếp theo được xác nhận, vaccine mRNA có thể trở thành công cụ kép, vừa ngăn vi rút, vừa kích hoạt khả năng tự chữa lành của cơ thể chống ung thư.