Vụ TikToker Phạm Thoại kêu gọi hơn 16 tỷ đồng cho mẹ Bắp: Người ủng hộ có quyền đòi lại tiền?

Kêu gọi từ thiện hơn 16 tỷ đồng

Cuối năm 2024, Phạm Thoại nhiều lần xuất hiện trong phiên livestream bán hàng với chị Hòa và đứng ra kêu gọi mọi người ủng hộ bé Bắp chi phí chữa bệnh. Chỉ sau một ngày kêu gọi, tài khoản của Phạm Thoại đã nhận được hơn 500 triệu đồng ủng hộ. Con số lên tới hơn 16 tỷ đồng tính đến ngày 24/2. Phần lớn số tiền đã được rút khỏi tài khoản.

Hôm 18/2, Phạm Thoại cho biết bé Bắp đã vào phòng cấy KT - một cuộc phẫu thuật rất quan trọng trong hành trình chữa trị bệnh cho bé. Đến ngày 22/2, mẹ Bắp chia sẻ tình hình bệnh và khẳng định bé đang chiến đấu mạnh mẽ.

Tranh cãi nổ ra khi cư dân mạng liên tục vào trang cá nhân của mẹ Bắp và Phạm Thoại để hỏi về sức khỏe của bé Bắp sau cuộc phẫu thuật. Tuy nhiên, mẹ Bắp tắt tính năng bình luận trên trang cá nhân và không nói cụ thể tình trạng của con.

Tối 25/2, Phạm Thoại livestream sao kê số tiền hơn 16 tỷ đồng trên kênh TikTok. Số người xem có lúc lên tới gần 300.000 tài khoản TikTok.

Trước hàng trăm nghìn người xem, Phạm Thoại công khai các hóa đơn của bệnh viện ở Singapore - nơi bé Bắp đang điều trị. Quá trình nhận, rút tiền với mốc thời gian cụ thể cũng được đăng tải.

TikToker Phạm Thoại (phải) và mẹ bé Bắp. (Ảnh: Tiền phong)

Khi nào mới có cơ sở xem xét việc yêu cầu hoàn trả tiền cho người ủng hộ?

Dù công khai sao kê nhưng Phạm Thoại vẫn bị chỉ trích. Ngày 27/2, tài khoản nhận tiền ủng hộ bé Bắp - một bệnh nhi ung thư, do TikToker Phạm Thoại đứng tên, tiếp tục ghi nhận nhiều giao dịch với nội dung "xin lại tiền".

Liên quan đến vấn đề này, luật sư Lê Trung Phát, Giám đốc Hãng Luật Lê Trung Phát cho biết trên Người lao động, theo quy định của pháp luật dân sự, hoạt động từ thiện có thể được xem là hợp đồng tặng cho, dù không có giấy tờ ký kết. Căn cứ Điều 458 Bộ luật Dân sự 2015, việc tặng cho có hiệu lực khi người được tặng nhận tài sản, trừ khi có thỏa thuận khác. Trong trường hợp kêu gọi ủng hộ thông thường, bên kêu gọi chỉ đóng vai trò trung gian, không phải bên nhận tài sản.

Tuy nhiên, trường hợp của TikToker Phạm Thoại khác với các hoạt động từ thiện chung chung. TikToker này kêu gọi mọi người ủng hộ nhằm hỗ trợ trực tiếp cho bé Bắp, với mục đích rõ ràng là chữa bệnh. Như vậy, lúc này việc tặng cho không phải như các hoạt từ thiện thông thường (chỉ xác định người dân vùng lũ bị ảnh hưởng mà chưa xác định chính xác là ông A hay bà B nào đó).

"Do đó, theo tôi, đây là một trường hợp tặng cho có điều kiện và được điều chỉnh theo Điều 462 Bộ luật Dân sự. Điều kiện cụ thể trong trường hợp này là số tiền ủng hộ phải được sử dụng để chữa trị cho bé Bắp", luật sư Lê Trung Phát cho hay.

Nếu số tiền không được sử dụng đúng mục đích, tức là bên nhận không thực hiện đúng nghĩa vụ theo thỏa thuận, thì theo khoản 3 Điều 462, người ủng hộ có quyền yêu cầu hoàn trả số tiền đã đóng góp và yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu có.

Tuy nhiên, vấn đề khó ở đây là quá trình chữa trị cho bé Bắp không diễn ra trong một giai đoạn ngắn mà kéo dài theo các phác đồ điều trị của bác sĩ, có thể bao gồm nhiều phương pháp với mức chi phí khác nhau. Việc điều trị không chỉ giới hạn trong thời gian nằm viện mà còn kéo dài sau đó, bao gồm điều trị biến chứng, phục hồi sức khỏe và chăm sóc sau điều trị.

Chính vì vậy, rất khó để xác định liệu mẹ của bé Bắp đã sử dụng toàn bộ số tiền ủng hộ hay chưa, hoặc liệu số tiền đó đã được chi cho việc chữa trị hay không. Nếu số tiền đã được dùng hết thì không còn cơ sở để yêu cầu hoàn trả. Nếu tiền vẫn còn nhưng vẫn nằm trong quá trình điều trị thì cũng không thể kết luận rằng mẹ bé đã vi phạm cam kết sử dụng số tiền đúng mục đích để người ủng hộ đòi lại số tiền còn lại.

Chỉ khi nào cơ quan công an vào cuộc điều tra, xác minh và phát hiện có dấu hiệu gian dối hoặc lừa đảo, dẫn đến việc khởi tố vụ án hình sự thì khi đó mới có cơ sở xem xét việc yêu cầu hoàn trả tiền cho người ủng hộ.

Phiên livestream của Phạm Thoại và mẹ bé Bắp thu hút hơn 620.000 lượt mắt xem trên mạng xã hội Tiktok tối 25/2. (Ảnh: Tiền phong)

Không cần đóng thuế thu nhập cá nhân

Liên quan đến việc đóng thuế thu nhập cá nhân trong lùm xùm mẹ bé Bắp và Phạm Thoại, Luật sư Hoàng Tuấn Vũ - Công ty luật TNHH Tuệ Anh, Đoàn Luật sư TP.Hà Nội cho biết trên Tiền phong, theo quy định hiện hành, tất cả những khoản tiền từ thiện, kể cả khoản nhận được từ các quỹ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép thành lập hoặc công nhận; hay các khoản tiền nhận được từ cộng đồng, cá nhân, cơ quan, tổ chức khác đều không thuộc đối tượng chịu thuế thu nhập cá nhân.

Do đó, số tiền hơn 16 tỷ đồng trong vụ việc mẹ bé Bắp và Phạm Thoại không thuộc trường hợp chịu thuế thu nhập cá nhân.

"Rất có thể, trong tương lai, khi ban hành các nghị định, thông tư sửa đổi hoặc thay thế Nghị định 65/2013 của Chính phủ và Thông tư 111/2013 của Bộ Tài chính, các nhà lập pháp sẽ có quy định chi tiết về việc bổ sung thêm các khoản thu nhập là tiền từ thiện từ cộng đồng, cá nhân, cơ quan, tổ chức vào đối tượng được miễn thuế thu nhập cá nhân", Luật sư Hoàng Tuấn Vũ nói.

Đồng quan điểm với Luật sư Vũ, chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được cho biết, khoản tiền hơn 16 tỷ đồng mẹ bé Bắp nhận quyên góp từ thiện không phải nộp thuế vì đây là khoản thu nhập miễn thuế. Tuy nhiên, việc sử dụng đồng tiền từ thiện không đúng mục đích sẽ bị xem xét xử lý hình sự.