Tình trạng “hình sự hóa” quan hệ dân sự, kinh tế (Kỳ 2)

(ĐSPL) - Trên thực tế, có rất nh?ều vụ án dân sự, k?nh tế, thương mạ? đang bị hình sự hóa. Nh?ều ý k?ến cho rằng, thay vì g?ả? quyết tranh chấp dân sự, k?nh tế hoặc hướng dẫn doanh ngh?ệp khở? k?ện, cơ quan tố tụng lạ? cố tình hình sự hóa vụ v?ệc. L?ên quan đến vấn đề trên, PV ĐS&PL đã có cuộc trao đổ? vớ? ông Nguyễn Quốc Hộ?- Chánh văn phòng TAND TP.Hà Nộ?.

Xác định sa? khách thể

- Thưa ông, có nh?ều ý k?ến cho rằng nguyên nhân dẫn đến hình sự hóa các vụ án dân sự, k?nh tế, thương mạ?, là do xác định sa? khách thể. Cụ thể một số vụ án bị VKS đề nghị truy tố, nhưng tòa lạ? bác. Quan đ?ểm của ông về vấn đề này như thế nào?

+ Đ?ều đó không đúng hoàn toà. Tuy nh?ên ở một số địa phương, do cơ quan t?ến hành tố tụng đã xác định sa? khách thể trong những vụ án cụ thể. Kh? một xã hộ? phát tr?ển, v?ệc các g?ao dịch về k?nh tế, vay mượn, thế chấp, cầm cố cũng phát tr?ển vớ? nh?ều hình thức, đa dạng. Thông thường một cá nhân hay tổ chức đ? vay vốn để làm ăn, nếu thuận lợ? thì không có vấn đề gì phả? bàn cã?. Tuy nh?ên, nếu gặp rủ? ro, làm ăn thua lỗ, các doanh ngh?ệp, cá nhân phát s?nh tranh chấp từ v?ệc vay mượn đó.

Trên thực tế rất nh?ều cá nhân, tổ chức đ? vay làm ăn ngh?êm chỉnh, nhưng cũng có nh?ều cá nhân, tổ chức, núp bóng dướ? hình thức đ? vay vốn để lừa đảo, mà pháp luật hình sự nh?ều kh? không thể truy cứu được do chưa đủ yếu tố.  

Tô? lấy ví dụ: Ban đầu hành v? vay mượn của ông A vớ? ông B là ngh?êm chỉnh, có hợp đồng vay, ký kết đàng hoàng. Nhưng sau đó ông B lạ? lấy tà? sản vay mượn được của ông A mang đ? thế chấp, cầm cố trả nợ ngườ? khác, thậm chí để đánh bạc... Đến thờ? hạn trả nợ, ông B không trả được cho ông A dẫn đến tranh chấp. Ông A k?ện tớ? cơ quan chức năng, nhưng do ông B không bỏ trốn mà chỉ lấy lý do làm ăn thua lỗ không có khả năng ch? trả, lý do để g?ãn nợ...,do đó, cơ quan chức năng không thể truy cứu về tộ? lạm dụng tín nh?ệm ch?ếm đoạt tà? sản (Đ?ều 140 BLHS). Mặc dù tà? sản của ông A đang bị ông B sử dụng dướ? nh?ều hình thức, nhưng v?ệc chứng m?nh là vô cùng khó.

- Như vậy, v?ệc đánh g?á hành v? v? phạm pháp luật g?ữa cá nhân vớ? cá nhân, doanh ngh?ệp vớ? tổ chức trong g?ao dịch k?nh tế, thương mạ? dân sự là vô cùng khó, thưa ông?

+ Trên thực tế, h?ện tượng một số hành v? v? phạm nghĩa vụ xác lập từ các g?ao dịch dân sự, k?nh tế không cấu thành tộ? phạm bị khở? tố, đ?ều tra, truy tố, xét xử theo pháp luật hình sự đã và đang là vấn đề bức xúc, được dư luận đặc b?ệt quan tâm. Tình trạng này không chỉ gây th?ệt hạ? cho ngườ? dân, doanh ngh?ệp mà còn làm tổn hạ? mô? trường đầu tư, k?nh doanh, gây mất n?ềm t?n của ngườ? dân vào công lý và hệ thống tư pháp.

 H?ện nay, tộ? phạm k?nh tế d?ễn b?ến rất phức tạp, có ch?ều hướng ra tăng, vớ? những thủ đoạn, phương thức cực kỳ t?nh v?. V?ệc đánh g?á hành v? v? phạm pháp luật, thu thập chứng cứ đố? vớ? tộ? phạm nó? chung đã là khó khăn, nhưng tộ? phạm k?nh tế còn có những phức tạp r?êng. Ngoà? v?ệc l?ên quan đến định tộ? danh, đó là  phạm tộ? gì, các cơ quan t?ến hành tố tụng còn phả? đấu tranh g?ữa các quan đ?ểm vớ? nhau, kh? g?ả? quyết một vụ án cụ thể. Ranh g?ớ? g?ữa tộ? phạm hình sự vớ? g?ao dịch dân sự là khó tách bạch, dẫn tớ? v?ệc hình sự hóa các vụ án dân sự. Để g?ả? quyết tốt vấn đề này, cần có thông tư hướng dẫn cụ thể hơn nữa về Đ?ều 140 BLHS để v?ệc thực th? được rõ ràng, hạn chế tố? đa v?ệc hình sự hóa các quan hệ dân sự, k?nh tế...

Kẽ hở pháp lý

- Ông đánh g?á thế nào v?ệc một số cá nhân, tổ chức vay vốn làm ăn, nhưng thực tế là lừa đảo?

+ Thực tế là có thật, nhưng cũng không thể đạ? d?ện cho tất cả các vụ án dân sự, k?nh tế, thương mạ? được. Có đương sự, tổ chức làm ăn ngh?êm chỉnh, nhưng vì lý do bất khả kháng, họ không thể ch? trả được, đ?ều này cần phả? được xem xét, dướ? nh?ều góc độ, tránh hình sự hóa. Tuy nh?ên, nh?ều sự v?ệc cơ quan chức năng không khỏ? tố được vì đ?ều luật quy định quá cứng nhắc. Tô? lấy ví dụ tộ? lạm dụng tín nh?ệm ch?ếm đoạt tà? sản được quy định tạ? Đ?ều 140 - BLHS. Yếu tố cấu thành của tộ? này là, ý thức ban đầu là ngay thẳng, sau đó mớ? ch?ếm đoạt. Tuy nh?ên, để khở? tố hình sự, luật quy định phả? thỏa mãn một trong ha? đ?ều k?ện: Đương sự phả? bỏ trốn; cơ quan tố tụng phả? chứng m?nh được đương sự đó lấy tà? sản đ? vay, dùng vào v?ệc bất hợp pháp.

 Nếu không đủ ha? yếu tố trên thì vụ v?ệc chỉ là tranh chấp dân sự, g?ả? quyết bằng tố tụng dân sự. Lợ? dụng kẽ hở này, nh?ều ngườ? đã đ? vay rất nh?ều, có thể lên tớ? hàng chục tỷ đồng rồ? không chịu ch? trả nhưng cũng không bỏ trốn. Họ lập luận: G?ao dịch của họ chỉ là quan hệ dân sự, các tranh chấp khác nếu có sẽ được khở? k?ện bằng một vụ án khác. Đ?ều này không chỉ gây khó khăn cho các cơ quan t?ến hành tố tụng mà còn gây th?ệt hạ? lớn đố? vớ? ngườ? cho vay vốn. V?ệc cơ quan đ?ều tra không khở? tố hình sự đố? vớ? hành v? v? phạm là do khó chứng m?nh trong v?ệc đương sự dùng tà? sản đ? vay vào v?ệc bất hợp pháp.

Mặc dù tộ? phạm về k?nh tế rất phức tạp, nhưng chính sách của Đảng h?ện nay là không hình sự hóa các vụ án dân sự.

-X?n cảm ơn ông!

Lương L?ễu