Tiền Bitcoin và những điều chưa biết

B?tco?n đang nổ? lên như một loạ? t?ền tệ của tương la?, xu hướng thanh toán mớ? của thế g?ớ?.

>> G?ao dịch bằng B?tco?n: Xu thế mớ? của thế g?ớ?

B?tco?n là g?̀?

B?tco?n là một loạ? t?ền tệ có cách thức hoạt động rất khác so vớ? các loạ? t?ền tệ khác trên th?̣ trường.

Th?̣ trường h?ện nay có thể co? là có 2 loạ? t?ền: t?ền "thực" và t?ền "ảo".

T?ền “thực” do các Nhà nước, Ch?́nh phủ phát hành phục vụ cho mục đ?́ch t?êu dùng, t?́ch trữ của ngườ? dân. Các loạ? t?ền này có g?á tr?̣ thay đổ? tùy theo sức mạnh của nền k?nh tế, cũng như dựa trên ch?́nh sách duy tr?̀ g?á cả của đồng t?ền, do các quốc g?a tự quyết đ?̣nh.

Loạ? t?ền này kh? sử dụng ở các quốc g?a khác nhau cần có sự chuyển đổ? sang các đơn v?̣ khác. Đặc b?ệt, một số đơn v?̣ t?ền tệ có g?á tr?̣ và có thể sử dụng toàn cầu mà không cần chuyển đổ? như đô la Mỹ, Euro.

T?ền “ảo” là các loạ? t?ền do các cơ quan, tổ chức phát hành nhằm cho những ngườ? trong mạng lướ? của m?̀nh sử dụng một cách thuận t?ện mà không gặp rào cản g?ữa các quốc g?a, ngôn ngữ. Các h?̀nh thức của loạ? t?ền này cũng đã có ở V?ệt Nam như ngân lượng, bảo k?m, hay dễ nhận thấy nhất là các loạ? t?ền trong game mà chúng ta phả? bỏ t?ền thật ra mua.

Ưu đ?ểm của chúng là “không b?ên g?ớ?” và thường được tạo ra dựa trên v?ệc quy đổ? một lượng t?ền “thực” nhất đ?̣nh. Tuy vậy, vớ? một loạ? t?ền tệ cố đ?̣nh, t?̉ g?á hố? đoá? vớ? các loạ? t?ền “ảo” thường khá cố đ?̣nh. Đ?ều khác b?ệt vớ? t?ền "thực" là bạn không thể sử dụng loạ? t?ền này ở ngoà? hệ thống mà nó được chấp nhận, mặc dù cũng có một số ngoạ? lệ, nhưng rất ?́t.

B?tco?n hoàn toàn là một loạ? t?ền tệ mớ?. Nó không được phát hành bở? bất kỳ quốc g?a hay tổ chức nào, mà được phân ch?a đều trong một mạng lướ? mạng ngang hàng phân bố rả? rác khắp trên thế g?ớ? nhằm tạo ra và g?ám sát loạ? t?ền này. Nó vẫn chưa thực sự được sử dụng thay thế hoàn toàn cho các loạ? t?ền “thực” cũng như t?ền “ảo” đố? vớ? các g?ao d?̣ch ch?́nh thức g?ữa các ngân hàng.

Nguồn gốc của B?tco?n?

Thật khó để ch?̉ ra ch?́nh xác a? là ngườ? có ý tưởng đầu t?ên về v?ệc tạo ra một đơn v?̣ t?ền tệ “ảo” mà “thực”. Đa phần trong g?ớ? chơ? b?tco?n ngườ? ta công nhận ngườ? (hoặc tổ chức) đã sáng tạo nên thứ t?ền này là Satosh? Nakamoto. Đây là ngườ? (hoặc tổ chức) đầu t?ên đề xuất về mô h?̀nh tổ chức cũng như cách thức hoạt động của B?tco?n.

Cho tớ? ngày 21 tháng 5 năm 2010, g?ao d?̣ch thực tế đầu t?ên trong lịch sử của B?tco?n d?ễn ra kh? Laszlo Hanyecz, một lập trình v?ên đang sống tạ? Flor?da, gử? 10000 BTC (b?tco?n) cho một tình nguyện v?ên đặt mua dùm anh một ổ bánh p?zza.

Tạ? sao B?tco?n lạ? được nh?ều ngườ? tung hô?

Một mặt, b?tco?n là một đơn vị t?ền tệ; mặt khác, b?tco?n còn là một mạng lướ? phân bố, phân trung, ngang hàng (peer to peer) chuyển g?ao t?ền tệ. Có nghĩa là bạn có thể gử? b?tco?n trực t?ếp cho một ngườ? khác mà không cần qua một trung g?an nào, bất kể thờ? g?an, bất chấp không g?an, vớ? một lệ phí cực kì thấp, gần như bằng 0, hoặc thậm chí bằng 0.

Hãy nghĩ về đ?ều này một chút. Đây quả thật là một cuộc cách mạng chưa từng thấy xảy ra trong lịch sử loà? ngườ?. Satosh? g?ả? được bà? toán mà từ trước đến nay ngườ? ta vẫn cho là không thể g?ả? được – đó là bà? toán về lòng t?n – bằng cách đưa ra sáng k?ến về block cha?n.

Block cha?n là một chuỗ? l?ên kết các blocks (khố?) lạ?, g?ống như chuỗ? hạt là một chuỗ? l?ên kết các hạt lạ?.

Mỗ? một block có nh?ệm vụ lưu g?ữ lạ? những transact?ons (g?ao dịch) gần nhất (mà chưa được lưu lạ? ở những blocks trước đó). Một kh? thông t?n về transact?ons đã được gh? lạ? thì sẽ không bao g?ờ có thể bị thay đổ? hay xóa đ?. Ngoà? những transact?ons gần nhất, mỗ? block còn chứa thông t?n l?ên kết tớ? block trước nó. Và nó còn chứa một đáp án cho một bà? toán rất khó g?ả?. Đáp án này là khác nhau cho mỗ? block. Nếu đáp án không đúng thì block đó không có h?ệu lực và không được lưu lạ? trong block cha?n.

Nó? cách khác, nếu như thực sự có cách nào đó có thể “hack” và thay đổ? được các thông t?n lưu trong block cha?n, th?̀ sự bất hợp lý g?ữa ch?́nh block đã b?̣ thay đổ? trong mố? l?ên hệ vớ? các block khác xung quanh sẽ kh?ến nó b?̣ phát h?ện ra ngay lập tức. V?̀ sự gh? nhận này là tập trung, nên mọ? ngườ? tham g?a mạng lướ? đều có thể k?ểm tra, chứ không b?̣ “g?ấu nhẹm” g?ữa các hệ thống ngân hàng khác nhau như cách chuyển t?ền thông thường.

Trở lạ? vấn đề về lòng t?n. Các cách chuyển t?ền thông thường luôn yêu cầu có 1 trung g?an. Kh? đã có một trung g?an đứng g?ữa, bạn phả? t?n họ. Làm sao có thể b?ết chắc được rằng họ sẽ không lừa bạn? Các tổ chức ngân hàng là t?n được? Vậy hãy nh?̀n lạ? v?́ dụ đ?ển h?̀nh như vụ Huyền Như đang rất ta? t?ếng trong thờ? g?an qua. Bạn t?n vào các kênh chuyển t?ền của ch?́nh phủ? Hãy nh?̀n v?́ dụ “k?nh đ?ển” NSA. Chưa kể, các g?ao d?̣ch chuyển t?ền l?ên mạng luôn phả? ch?̣u một khoản ph?́, nh?ều kh? là rất cao nếu như khoản t?ền chuyển là lớn.

V?ệc chuyển B?tco?n ch?̉ mất khoảng 10 phút cho mỗ? conf?rmat?on (xác nhận) cho mỗ? g?ao d?̣ch, số t?ền càng lớn thì tất nh?ên cũng cần phả? có nh?ều thờ? g?an cũng như conf?rmat?on để chắc chắn hơn. Một kh? đã có khoảng 6 conf?rmat?ons trở lên thì có thể nó? chắc chắn 100\% số t?ền đã gử? đó đã an toàn (KHÔNG THỂ hack được) và không thể nào bị đảo ngược lạ? được.). Đây là sự ưu v?ệt nhất của loạ? h?̀nh t?ền tệ này.

Tạo ra B?tco?n như thế nào?

Câu hỏ? đặt ra: nếu b?tco?n chỉ là một dãy chữ và số lấy gì đảm bảo cho các g?ao dịch, lấy gì đảm bảo một ngườ? nào đó cứ lấy dãy chữ và số đó đ? mua hàng khắp nơ?, bất kể số t?ền có trong ví đã t?êu hết?

Trả lờ? câu hỏ? này chính là h?ểu được cơ chế hoạt động của b?tco?n. Mỗ? kh? có g?ao dịch xảy ra, thay vì dựa vào một bên thứ ba làm trung g?an như một ngân hàng hay nơ? phát hành thẻ tín dụng gh? lạ? g?ao dịch, cộng đồng b?tco?n quy định thông t?n về g?ao dịch đó sẽ được gh? vào một cuốn block cha?n mà bất kỳ a? trong cộng đồng này đều phả? g?ữ một bản. Thông t?n đó cũng được gán vào phần cuố? của dãy chữ và số nó? trên, cho b?ết chủ nhân nó đã t?êu bao nh?êu b?tco?n, g?ờ còn lạ? bao nh?êu, tất cả đều công kha? cho mọ? ngườ? b?ết.

Gh? như thế thì chẳng mấy chốc cuốn block cha?n (mà từ chuyên môn gọ? là block cha?n) sẽ lớn dần lên (h?ện nay đã lên đến 11GB, lần đầu tả? về máy mất cả ngày trờ?). Nhưng câu hỏ? t?ếp theo là a? được phân công gh? block cha?n bở? không lẽ a? cũng gh? hết thì thông t?n sẽ rất lộn xộn. Trả lờ? câu này chính là h?ểu được cơ chế s?nh ra b?tco?n.

Ngườ? ta quy định cộng đồng b?tco?n sẽ đua nhau g?ành lấy quyền được gh? các g?ao dịch vào block cha?n, cứ 10 phút cập nhật một lần. Để cá? quyền này không phả? a? cũng g?ành được, ngườ? ta sẽ gán vớ? v?ệc cập nhật block cha?n những thuật toán ngày càng phức tạp, muốn g?ả? nó phả? dùng những máy tính ngày càng mạnh. Các bà? toán này l?ên tục được nâng độ khó, tùy thuộc vào lượng và sức mạnh t?́nh toán của các máy t?́nh trong hệ thống mạng ngang hàng, sao cho v?ệc g?ả? cần thờ? g?an chừng 10 phút đúng như quy định về thờ? g?an cập nhật. A? g?ành được quyền cập nhật, tức quyền cập nhật thông t?n vào block cha?n thì sẽ được thưởng, thờ? đ?ểm h?ện nay là 25 b?tco?n. Quá trình này được ví von là “kha? mỏ” (hay “đào” - m?n?ng) b?tco?n.

Lúc b?tco?n mớ? ra đờ? vào ngày 3-1-2009, phần thưởng là 50 b?tco?n. Và để thị trường khỏ? lạm phát b?tco?n, ngườ? ta cũng quy định cứ sau 210.000 lần cập nhật block cha?n thì số b?tco?n được thưởng sẽ cắt còn một nửa nên bây g?ờ chỉ còn 25 đơn vị. Dự tính đến năm 2017, số b?tco?n phát s?nh mỗ? 10 phút chỉ còn 12,5 và đến năm 2140 con số thưởng sẽ bằng không, lúc đó số lượng b?tco?n đạt đỉnh của nó là 21 tr?ệu đơn vị. Cho đến nay đã có khoảng 12 tr?ệu b?tco?n ra đờ? theo k?ểu này. Đây ch?́nh là lý do kh?ến cho g?á tr?̣ của B?tco?n ngày càng tăng cao chóng mặt.

Vậy là cách duy nhất để tạo ra b?tco?n (x?n nhắc lạ? là “tạo ra”) là phả? g?ả? được các bà? toán hóc búa nhằm g?ành được quyền gh? dữ l?ệu vào block cha?n.

//

Tác G?a/Techz.vn