Thủ lĩnh Hamas vừa bị ám sát là nhân vật quan trọng như nào?

Ngày 31/7, Hamas thông báo thủ lĩnh Ismail Haniyeh đã thiệt mạng cùng với một vệ sĩ do trúng tên lửa khi ông đang ngủ trên giường lúc 2h cùng ngày (theo giờ địa phương).

Hamas đã mô tả vụ ám sát là một sự leo thang nghiêm trọng và sẽ không thể không có câu trả lời. Sự việc được coi là một đòn nghiêm trọng giáng vào những nỗ lực nhằm đảm bảo lệnh ngừng bắn ở Gaza, khi các cuộc đàm phán do Mỹ, Qatar và Ai Cập làm trung gian đang bị chậm lại.

 Thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh. Ảnh: Getty

Ông Haniyeh là một trong những lãnh đạo chính trị cấp cao nhất của Hamas và được coi là một nhân vật ôn hòa trong phong trào này, giữ vai trò quan trọng trong các nỗ lực ngoại giao bền vững nhằm đảm bảo lệnh ngừng bắn.

Ông được bầu làm người đứng đầu vào năm 2017, trước khi rời Gaza để lưu vong ở Qatar hai năm sau đó. Tại đây, ông đại diện cho Hamas trong các sự kiện ngoại giao quốc tế, cùng một nhóm lãnh đạo Hamas trú ẩn ở Doha, di chuyển giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Qatar và không thể trở lại Gaza.

Bên cạnh đó, ông Haniyeh cũng là một kênh liên lạc quan trọng với những nhân vật cứng rắn như thủ lĩnh Yahya Sinwar ở Gaza.

Các nhà ngoại giao và quan chức Ả Rập coi ông là người thực tế so với những tiếng nói hiếu chiến khác ở Gaza và một số chuyên gia mô tả ông là người lãnh đạo cuộc chiến chính trị giữa Hamas với các quốc gia ở Trung Đông.

Ông Haniyeh tại Quốc hội Iran. Ảnh: EPA

Ông Haniyeh sinh năm 1963 tại trại tị nạn Shati của Gaza. Khi còn học đại học ở Gaza, ông đã tham gia một nhóm chính trị tiền thân của Hamas, sau đó hoạt động chính trị tích cực tại địa phương và gian gia các cuộc biểu tình.

Ông gia nhập Hamas khi lực lượng được thành lập trong Intifada lần thứ nhất năm 1987, phong trào nổi dậy của người Palestine chống sự chiếm đóng của Israel. Khi đó, ông bị bắt giữ và bị trục xuất một thời gian với các nhà lãnh đạo Hamas khác, nhưng đã trở lại Gaza một năm sau đó.

Năm 2003, cùng với người sáng lập Hamas, ông đã sống sót sau một nỗ lực ám sát của Israel. Ba năm sau, khi Hamas giành chiến thắng trong cuộc bầu cử, ông trở thành Thủ tướng Palestine nhưng chỉ trong một thời gian ngắn, từ 2006-2007. 

Năm 2007, ông Haniyeh giúp giải thoát phóng viên BBC Alan Johnston, khi phóng viên này bị một nhóm Hồi giáo địa phương bắt cóc ở Gaza và bị giam giữ trong 16 tuần.

Phóng viên BBC Alan Johnston (bên trái) nắm tay ông Ismail Haniye sau khi được thả.

Ông nắm quyền ở Gaza cho đến năm 2017 khi được bầu làm lãnh đạo chính trị. Thủ lĩnh Haniyeh đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng khả năng chiến đấu của Hamas, một phần bằng cách duy trì quan hệ với Iran.

Ông Haniyeh được biết đến là gương mặt đại diện của Hamas trên mặt trận chính trị và ngoại giao. Ông đã tham gia xây dựng quan hệ ngoại giao với các cường quốc trên khắp Trung Đông.

Vai trò của ông Haniyeh được đánh giá là quan trọng trong việc định hình chiến lược và chính sách của Hamas, đặc biệt là liên quan Israel và chính quyền Palestine. Tuy nhiên, ông không tham gia vào các hoạt động quân sự của Hamas tại Dải Gaza.

Ông Ismail Haniyeh (giữa) gặp Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei (phải) tại Tehran ngày 30/7, một ngày trước khi bị ám sát. Ảnh: Reuters

Khi rời Gaza năm 2017, ông Haniyeh đã trao lại quyền lực cho người kế nhiệm Sinwar, một thủ lĩnh cứng rắn đã trải qua hơn hai thập kỷ trong các nhà tù Israel, trở lại Gaza vào năm 2011, sau một cuộc trao đổi tù nhân.

Theo các chuyên gia, ông Sinwar là người đưa ra quyết định cuối cùng trong các hoạt động lớn của Hamas. Trong các cuộc đàm phán gần đây, thủ lĩnh này đã quyết định cắt đứt liên lạc khiến các cuộc đàm phán đã bị đình trệ.

Giới chuyên gia cũng cho biết ông Haniyeh là người cố gắng trung hòa giữa các phe phái nhưng không mấy thành công. Mặt khác, ông là người dẫn đầu trên mặt trận chính trị và ngoại giao của Hamas, theo chuyên gia vấn đề Palestine Adeeb Ziadeh tại Đại học Qatar. Chính những mâu thuẫn nội bộ khiến nhiệm vụ này trở nên phức tạp.

Hồi tháng 4, vụ không kích của Israel đã khiến 3 người con trai và 4 người cháu của ông Haniyeh tử vong. Thời điểm đó, ông Haniyeh đang ở Qatar, tuyên bố rằng cái chết của con cháu ông sẽ không ảnh hưởng đến việc đàm phán ngừng bắn và thả con tin.

“Tất cả người dân chúng tôi và tất cả các gia đình ở Gaza đã phải trả giá đắt bằng máu và tôi là một trong số đó", ông Haniyeh nói.