Sức mạnh sóng thần sau động đất ở Indonesia vượt quá sức tưởng tượng của các chuyên gia

Các nhà khoa học bày tỏ sự ngạc nhiên về sức mạnh của cơn sóng thần đến sau trận động đất mạnh 7,5 độ richter, tàn phá thành phố Palu của Indonesia hôm 28/9.

Nhiều chuyên gia cho rằng một trận động đất có cường độ như vậy cũng không phải đều sẽ sản sinh ra những trận sóng thần kinh hoàng. Ông Jason Patton, một nhà địa vật lí làm việc cho công ty tư vấn Temblor, đang giảng dạy tại Đại học bang Humboldt ở California (Mỹ) cho biết: “Chúng tôi biết rằng động đất có thể gây ra sóng thần nhưng không nên là một cơn sóng thần lớn đến vậy”.

Tuy nhiên, ông cũng nói thêm rằng: " Khi có hiện tượng xảy ra như vậy, chúng tôi có thể phát hiện ra những điều chưa từng quan sát thấy trước đó".

Trận động đất 7,5 độ Richter tấn công đảo Sulawesi của Indonesia chiều 28/9 và chỉ khoảng 1 giờ đồng hồ sau, nó kéo các đợt sóng thần cao tới 6m, phá hủy hàng ngàn căn nhà, khiến hơn 1.200 người thiệt mạng tính đến thời điểm hiện tại. Số người chết gia tăng cũng có thể phản ánh sự thiếu thốn của Indonesia trong việc trang các hệ thống tiên tiến để phát hiện và cảnh báo sóng thần, các chuyên gia cho biết.

Sóng thần thường là kết quả của các trận siêu động đất  khi các mảng của vỏ Trái đất dịch chuyển theo chiều dọc theo đường đứt gãy. Một lượng lớn nước xuất hiện sau đó, tạo ra các cơn sóng có thể di chuyển với tốc độ cao trên lòng chảo đại dương và phá hủy khu vực rộng hàng ngàn km xung quanh.

Vào năm 2004, trận động đất mạnh 9,1 độ Richter ở Sumatra (Indonesia) đã kéo theo trận sóng thần ở Ấn Độ Dương với các cột sóng cao tới 30m đã khiến hàng triệu người thiệt mạng từ Indonesia đến Nam Phi.

Ngược lại, đứt gãy trong trận động đất hôm 28/9 ở Sulawesi là loại đứt gãy theo chiều ngang, nghĩa là vỏ Trái đất chủ yếu dịch chuyển theo chiều ngang - một loại dịch chuyển ít khi gây sóng thần. Tuy nhiên, chuyên gia Patton cho rằng trong một số trường hợp, quá trình đó vẫn có thể xuất hiện các dịch chuyển theo phương dọc và gây xáo trộn nước biển, kéo theo sóng thần.

Một khả năng khác là sóng thần đã được tạo ra gián tiếp. Sự rung chuyển dữ dội trong trận động đất có thể đã gây ra một vụ lở đất dưới đáy biển khiến dòng nước dịch chuyển và tạo ra sóng. Những sự kiện như vậy không phải là hiếm, ví dụ như trong trận động đất 9,9 độ richter ở Alaska.

Tiến sĩ Patton cho biết các yếu tố này có thể kết hợp lại và kéo theo trận sóng thần với sức hủy diệt ngoài mức tưởng tượng ở Sulawesi hôm 28/9. "Chúng tôi thực sự không biết điều gì gây ra trận sóng thần đó cho đến khi nó xảy ra", ông nói.

Sóng thần cũng có thể xuất hiện do vị trí của Palu nằm ở cuối một vịnh hẹp. Đường bờ biển và các đặc điểm đặc trưng của đáy vịnh có thể tập trung năng lượng sóng và hướng nó lên trên khiến chiều cao cột sóng tăng khi nó tiếp cận bờ.

Hiện tại, Indonesia chỉ sử dụng thiết bị đo địa chấn, thiết bị hệ thống định vị toàn cầu và đồng hồ đo triều để phát hiện sóng thần, khiến hiệu quả bị hạn chế rất nhiều, theo bà Louise Comfort, giáo sư tại trường Đại học Pittsburgh. Bà đã tham gia vào một dự án xây dựng và cung cấp cảm biến sóng thần mới đến Indonesia.

Tại Mỹ, Cơ quan quản lý khí quyển và đại dương quốc gia có mạng lưới 39 cảm biến tinh vi ở đáy đại dương có khả năng phát hiện những thay đổi áp suất cực nhỏ cho thấy sự lan truyền của sóng thần. Dữ liệu sau đó được chuyển tiếp qua vệ tinh và được phân tích, kết quả là một cảnh báo được đưa ra ngay lập tức, nếu cần.

Tiến sĩ Comfort nói rằng Indonesia có một mạng lưới tương tự với 22 cảm biến nhưng không còn được sử dụng vì chúng có thể bị phá hoại từ lâu.

PHƯƠNG PHƯƠNG (Theo New York Times)