Những sinh vật nắm giữ "chìa khóa" trường sinh bất lão

G?ớ? khoa học đã phát h?ện một nhóm nhỏ s?nh vật có khả năng "bất tử về mặt s?nh học", tức là có thể chống lạ? quá trình lão hóa. Bằng cách ngh?ên cứu h?ện tượng này, các chuyên g?a hy vọng có thể tìm ra chìa khóa g?úp con ngườ? "trường s?nh bất lão".

Tôm hùm - ví dụ đ?ển hình về sự "bất tử về mặt s?nh học"

Trong kh? tuổ? tác đang mang tớ? chứng v?êm khớp, sự suy yếu cơ, các vấn đề về trí nhớ và bệnh tật đến vớ? con ngườ?, loà? tôm hùm dường như m?ễn dịch trước sự hủy hoạ? của thờ? g?an. Loà? g?áp xác này được cho là có thể chống lạ? quá trình lão hóa và sống bất tử.

Tôm hùm ngày càng khỏe hơn và tăng khả năng s?nh sản mỗ? lần lột xác. Ảnh: TN

Tất nh?ên, tôm hùm có thể bị thương và mắc phả? bệnh tật. Chúng cũng có thể bị con ngườ? đánh bắt và chế b?ến thành món ăn ngon m?ệng cho chúng ta. Tuy nh?ên, thay vì trở nên yếu đ? và dễ bị tổn thương hơn theo năm tháng, tôm hùm ngày càng khỏe hơn và tăng khả năng s?nh sản mỗ? lần lột xác.

Một con tôm hùm trung bình nặng từ 0,4 - 0,9kg. Dẫu vậy, năm 2009, một ngư dân ở Ma?ne, Mỹ đã đánh bắt được một con tôm hùm khổng lồ, có trọng lượng tớ? 9kg và ước tính 140 năm tuổ?. Đây chưa phả? là con tôm hùm cao tuổ? nhất từng được phát h?ện cho tớ? nay. Theo Sách Kỷ lục Gu?ness thế g?ớ?, năm 1977, ngườ? ta đã bắt được một con tôm hùm "quá? vật" nặng tớ? gần 20kg, vớ? 2 càng đủ mạnh để kẹp đứt cánh tay của một ngườ?.

Tôm hùm thuộc nhóm s?nh vật ưu tú, dường như "bất tử" về mặt s?nh học. Nếu tránh xa được mọ? kẻ thù săn mồ?, v?ệc bị thương tích hoặc bệnh tật, các tế bào của loà? s?nh vật đáng k?nh ngạc này sẽ không suy thoá? theo tuổ? tác. Các nhà khoa học không b?ết chắc tôm hùm có thể sống lâu tớ? chừng nào nếu chúng được tạo mọ? đ?ều k?ện thuận lợ? để tồn tạ?. Dù không thể "thọ" tớ? và? thế kỷ vì sự hao mòn thể chất, nhưng tôm hùm chắc chắn sẽ sống lâu hơn nh?ều so vớ? các s?nh vật b?ển tương tự khác.

G?ả? mã khả năng chống lạ? lão hóa

Sự bất tử về mặt s?nh học không chỉ hấp dẫn những chuyên g?a về th?ên nh?ên hoang dã. Bằng cách ngh?ên cứu h?ện tượng này, các nhà khoa học đang khám phá cách lão hóa tác động đến con ngườ? và do đó, phát tr?ển những phương pháp chữa trị mớ? đố? vớ? các căn bệnh như ung thư. Nỗ lực này thậm chí có thể hé lộ cách thức chúng ta kéo dà? tuổ? thọ của con ngườ?.

"Các nhà khoa học càng ngh?ên cứu, họ càng phát h?ện ra các loà? dường như có khả năng chống lạ? quá trình lão hóa. Những loà? này tất nh?ên vẫn sẽ chết. Chúng vẫn mắc bệnh, bị thương hoặc bị săn đuổ?. Nhưng không g?ống con ngườ?, chúng không chết do hậu quả của quá trình trao đổ? chất bên trong. Các tế bào của chúng dường như không có tuổ? thọ định sẵn", S?mon Watt, nhà s?nh vật học Anh nó?.

Có nh?ều lí do tạ? sao con ngườ?, cùng vớ? hầu hết các loà? trên Trá? đất, suy yếu cùng vớ? tuổ? tác. Các đột b?ến trong ADN và sự hủy hoạ? mà 100 tỉ tỉ tế bào của chúng ta phả? đón nhận mỗ? ngày góp phần dẫn đến sự suy yếu chậm chạp và không thể tránh khỏ?. Ngoà? ra, g?ớ? khoa học còn phát h?ện, các tế bào của chúng ta có "tuổ? thọ" định sẵn.

Các tế bào l?ên tục đổ? mớ? và tự thay thế vớ? tốc độ hàng tr?ệu mỗ? g?ây. Dẫu vậy, hầu hết các tế bào của ngườ? chỉ có thể sao chép bản thân 50 - 60 lần trước kh? chết. Căn nguyên của "cá? chết" đã được báo trước này của tế bào nằm ở các nh?ễm sắc thể (NST) của chúng ta, 46 sợ? ADN ở trung tâm của hầu hết mọ? tế bào. Các đầu mút của mỗ? NST được bảo vệ bằng một ch?ếc "mũ" hóa học gọ? là telomere. Mỗ? lần một tế bào của ngườ? phân ch?a, những telomere này sẽ ngắn đ?. Cuố? cùng, sau khoảng 50 lần phân ch?a hoặc hơn, chúng trở nên quá ngắn, không thể bảo vệ các NST và kh? đó, tế bào bị chết.

Đ?ều tương tự cũng xảy ra ở phần lớn các loà? khác, từ ếch tớ? dê, ngựa vằn và ch?m ruồ?. Đáng ngạc nh?ên là, h?ện tượng này không có ở tôm hùm. Loà? g?áp xác này sản s?nh đủ lượng một hóa chất có tên gọ? telomerase để làm mớ? các mũ telomere bảo vệ ADN và ngăn tế bào chết.

Những s?nh vật "bất tử" khác

Tôm hùm không phả? là s?nh vật duy nhất đã t?ến hóa khả năng bất tử s?nh học. Một trong những ví dụ đ?ển hình khác là một nhóm g?un dẹp. G?ống như một số s?êu anh hùng trong truyện tranh, g?un dẹp có thể hoàn toàn tá? s?nh các bộ phận cơ thể đã mất. Chỉ cần chặt đô? cơ thể của một con g?un dẹp, bạn sẽ thấy nó phát tr?ển trở lạ? thành 2 cơ thể g?un khỏe mạnh.

G?un dẹp có thể tá? s?nh các bộ phận cơ thể đã mất. Ảnh: Alamy

Cũng g?ống như tôm hùm, g?un dẹp sử dụng telomerase để bảo vệ các ADN của chúng và ngăn chặn tế bào chết. Tuy nh?ên, một chìa khóa quan trọng hơn đố? vớ? hành v? chống lạ? "thần chết" của chúng là, 1/5 cơ thể cấu tạo từ các tế bào gốc, những tế bào đa năng có thể b?ến đổ? thành mọ? loạ? mô. Trong kh? đó, hầu hết các loà? s?nh vật khác chỉ sở hữu một lượng rất nhỏ tế bào gốc ẩn g?ấu trong cơ thể.

Một số động vật không chỉ ngăn chặn quá trình lão hóa, mà thực tế có thể đảo ngược thờ? g?an trở lạ? thờ? thanh xuân. Kh? loà? sứa "bất tử" Turr?tops?s nutr?cula bước sáng g?a? đoạn trưởng thành, chúng thay đổ? cấu trúc của các tế bào trong cơ thể và trở về trạng thá? "vị thành n?ên", chưa hoàn th?ện về mặt s?nh dục. Quá trình này tương đương vớ? v?ệc, con ngườ? mừng s?nh nhật 20 tuổ? rồ? quay trở lạ? trạng thá? của đứa trẻ 8 tuổ? một lần nữa.

Mỗ? con sứa Turr?tops?s nutr?cula, thường phát tr?ển ch?ều dà? tớ? 0,5cm, lặp lạ? chu trình trên vô hạn định. Đ?ều đó đồng nghĩa vớ? v?ệc chúng có thể kháng cự cá? chết.

Các động vật có vú, ch?m và bò sát đã bị tước đoạt khả năng "trường s?nh bất lão" hay "bất tử" như trên ra sao? Đây vẫn là một câu hỏ? thách thức đố? vớ? g?ớ? ngh?ên cứu khoa học kể từ trước thờ? Darw?n.

Nh?ều loà? trong số các s?nh vật bất tử nó? trên s?nh sản vô tính. Vì vậy, nhà s?nh vật học S?mon Watt hoà? ngh?, sự bất tử có thể là cá? g?á phần lớn các s?nh vật phả? trả cho v?ệc s?nh sản lưỡng tính và hòa trộn, chọn lọc gen cho thế hệ sau.

Ma? Loan (Theo VNN)