Theo sử sách Trung Quốc ghi lại, Gia Cát Lượng (181 - 234), tự là Khổng Minh, hiệu là Ngọa Long, là một quân sư, nhà chính trị, ngoại giao kiệt xuất trong lịch sử Trung Quốc. Ông được coi là khai quốc công thần, Thừa tướng của nhà Thục Hán trong thời Tam Quốc.
Năm 27 tuổi, Gia Cát Lượng được Lưu Bị chiêu mộ làm quân sư, nhằm giúp khôi phục vương triều nhà Hán. Trong suốt thời gian phò tá Lưu Bị, ông đã góp nhiều công lớn, giúp gây dựng nên cơ đồ của nhà Thục Hán. Trong đó, thành công lớn nhất của Gia Cát Lượng là xây dựng liên minh Thục - Ngô để chống lại Tào Ngụy, hình thành nên thế chân vạc trong thời Tam Quốc.
Sau khi Lưu Bị qua đời vào năm 223, Gia Cát Lượng tiếp tục phò tá Lưu Thiện - con trai Lưu Bị với sứ mệnh phục hưng vương triều nhà Hán. Trong thời gian này, ông đã thực hiện 5 chiến dịch Bắc phạt nhằm tiêu diệt Tào Ngụy nhưng đều không thành công.
Hình tượng của Gia Cát Lượng được dân gian ca tụng qua những câu chuyện lưu truyền suốt cả nghìn năm.
Năm 234, trong khi chuẩn bị cho chiến dịch Bắc phạt lần thứ 6, Gia Cát Lượng ốm liệt giường rồi qua đời, thọ 53 tuổi. Tuy nhiên, cái chết của Gia Cát Lượng vẫn còn rất nhiều bí ẩn trong dân gian.
Nhiều học giả phỏng đoán rằng Gia Cát Lượng qua đời do mắc căn bệnh về đường tiêu hóa. Trong khi đó, nhiều người lại cho rằng ông sinh bệnh do chịu quá nhiều áp lực sau những lần Bắc phạt thất bại. Ngoài ra, ông còn phải chứng kiến những tướng lĩnh thân tín của mình qua đời, đặc biệt là lão tướng Triệu Vân.
Hình tượng của Gia Cát Lượng được dân gian ca tụng qua những câu chuyện lưu truyền suốt cả nghìn năm, về sau được La Quán Trung tiểu thuyết hóa và càng trở nên nổi tiếng qua tiểu thuyết "Tam quốc diễn nghĩa" – một trong Tứ đại kỳ thư của văn học Trung Hoa.
Trong tác phẩm này, Gia Cát Lượng được mô tả là một vị thừa tướng tài đức song toàn với tài năng "xuất quỷ nhập thần", đoán mưu lập kế như thần, trên thông thiên văn dưới tường địa lý, là biểu tượng của lòng trung nghĩa và trí tuệ anh minh.
Ông có tài năng trên rất nhiều lĩnh vực, từ chính trị, quân sự, ngoại giao, pháp luật cho tới giáo dục, phong thủy, văn chương, phát minh kỹ thuật. Thậm chí cả về ngoại hình, Gia Cát Lượng cũng phi phàm hơn người.
Trong phim ảnh thời hiện đại, Gia Cát Lượng hiện lên với dáng dấp một người đàn ông nhã nhặn, có râu dài nhưng tinh tế, ăn nói từ tốn đầy khí chất, tay lúc nào cũng cầm một chiếc quạt lông vũ. Hình tượng này đã quá quen với khán giả nhưng thực ra chỉ được tạo dựng dựa trên tranh ảnh mô tả, hoặc ý đồ của đạo diễn/ biên kịch.
Tư liệu lịch sử có rất ít thông tin về ngoại hình của Gia Cát Lượng, chỉ duy nhất có một câu trong bộ chính sử "Tam quốc chí" của Trần Thọ (một sử gia, trước làm quan cho nhà Thục Hán, sau khi Thục Hán diệt vong thì sang làm quan cho nhà Tây Tấn).
Sử quan Trần Thọ mô tả Gia Cát Lượng "có khí chất anh bá, thân cao tám thước, dung mạo khôi vĩ khác hẳn người thường". Từ đây, có thể biết được Gia Cát Lượng sở hữu chiều cao khoảng 1,9m (tính theo quy chuẩn 1 thước bằng 23,75cm thời Tam quốc), vóc dáng cao to tỏa ra khí chất của vị anh hùng mạnh mẽ, gương mặt điển trai không hề tầm thường.
Thế nhưng, hình ảnh chân dung Gia Cát Lượng do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra dựa trên một số tranh vẽ cổ lại khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng.
Hình ảnh Gia Cát Lượng do AI phục dựng.
Khác với phim ảnh, Gia Cát Lượng trong một hình ảnh do AI tạo ra trông có phần kém sắc và già cỗi, không hề điển trai như mô tả trong lịch sử, cũng không có chiều cao lên tới gần 1,9m.
Ở một hình ảnh khác cũng do AI tạo ra, Gia Cát Lượng được đánh giá “trông ổn hơn” so với hình ảnh trên. AI đã phân biệt được đâu là mũ, đâu là tóc của ông. Đồng thời, mặt mày, đường nét cũng rõ ràng, khỏe mạnh hơn, phần nào thể hiện được khí chất của một người sở hữu sự anh minh và trí tuệ tài ba thời Tam quốc.