Nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến: Bằng lòng 'Lấy bấy nhiêu cái thất tình làm vui'

Nh?ều ngườ? th&?acute;ch thơ Đoàn Thị Lam Luyến bở? g?ọng thơ cá t&?acute;nh, th&oc?rc;ng m?nh và đầy bạo l?ệt. Đặc b?ệt, vớ? các bà? thơ: Huyền thoạ?, Gử? t&?grave;nh y&ec?rc;u, Chồng chị, chồng em... cá? t&ec?rc;n Đoàn Thị Lam Luyến đ&at?lde; được khắc s&ac?rc;u vào lòng những ngườ? y&ec?rc;u th? ca.

Thế nhưng, khác vớ? sự thành c&oc?rc;ng trong đờ? thơ, cuộc đờ? thực của nữ th? sĩ lạ? tru&ac?rc;n chuy&ec?rc;n và lắm lỗ? đa đoan. Ha?, ba lần bước vào h&oc?rc;n nh&ac?rc;n nhưng bà vẫn kh&oc?rc;ng có được một má? ấm g?a đ&?grave;nh trọn vẹn. Như “ch?m sợ cành cong”, sau tất cả những thất bạ? trong t&?grave;nh y&ec?rc;u, g?ờ đ&ac?rc;y nữ th? sĩ Gử? t&?grave;nh y&ec?rc;u đ&at?lde; kh&oc?rc;ng còn th?ết tha vớ? v?ệc t&?grave;m k?ếm cho m&?grave;nh một “bến đỗ” mớ? nữa. 

“Sống ảo” n&ec?rc;n khó có hạnh phúc thật

Đ&at?lde; bước vào tuổ? lục tuần, sao bà kh&oc?rc;ng cho phép m&?grave;nh nghỉ ngơ? mà vẫn tự “đày ả?” kh? đảm nhận cương vị Tổng thư ký h?ệp hộ? Quyền sao chép V?ệt Nam?

Cuộc đờ? có ý nghĩa ở sự cống h?ến. Ngườ? trồng c&ac?rc;y thật sự là ngườ? l?&ec?rc;n tục trồng mà kh&oc?rc;ng quan trọng kết quả. B&ac?rc;y g?ờ, cho t&oc?rc;? nghỉ ngơ? th&?grave; t&oc?rc;? cũng kh&oc?rc;ng nghỉ ngơ? được, kh? thành c&oc?rc;ng, b?ết đ&ac?rc;u t&oc?rc;? lạ? nghĩ ra cá? g&?grave; mớ?. Trong bà? thơ Em Gá?, t&oc?rc;? có v?ết: “Em đầy ngộ nhận như t&oc?rc;?/ Cũng y&ec?rc;u ch&?acute; chết cá? ngườ? m&?grave;nh y&ec?rc;u”, nhưng thực ra, t&oc?rc;? y&ec?rc;u “ch&?acute; chết” th&?grave; &?acute;t mà làm “ch&?acute; chết” th&?grave; nh?ều. Kh? bước ch&ac?rc;n vào lĩnh vực bảo vệ quyền tác g?ả cách đ&ac?rc;y 12 năm, t&oc?rc;? cũng kh&oc?rc;ng lường trước được những khó khăn quá nh?ều. Có khoảnh khắc, t&oc?rc;? cảm thấy thất vọng nhưng kh&oc?rc;ng cho phép m&?grave;nh bạ? hoạ? ý ch&?acute; hay chán nản. Như Nguyễn Du nó?: “Đ&at?lde; mang lấy ngh?ệp vào th&ac?rc;n/ Cũng đừng trách lẫn trờ? gần trờ? xa”, đố? vớ? t&oc?rc;?, c&oc?rc;ng v?ệc này đ&at?lde; trở thành cá? ngh?ệp, dù chỉ chuốc lấy lo toan, vất vả.

                            Nữ th? sĩ Gử? t&?grave;nh y&ec?rc;u đ&at?lde; kh&oc?rc;ng còn th?ết tha vớ? v?ệc đ? t&?grave;m k?ếm cho m&?grave;nh một bến đỗ mớ?. 

C&oc?rc;ng v?ệc bận rộn kh?ến bà kh&oc?rc;ng có thờ? g?an để sáng tác?

Đúng là c&oc?rc;ng v?ệc bản quyền kh?ến cho v?ệc sáng tác của t&oc?rc;? đ&?grave;nh trệ. Nhưng cũng có một phần nguy&ec?rc;n do là kh? m&?grave;nh cảm thấy sáng tác kh&oc?rc;ng hay nữa th&?grave; kh&oc?rc;ng muốn c&oc?rc;ng bố. T&oc?rc;? quan n?ệm: phả? có ngh&?grave;n thước sống mớ? có thể đậu một thước v?ết; kh? đ&at?lde; có ngh&?grave;n thước v?ết chỉ n&ec?rc;n có một thước ?n. Có một số ngườ? quan n?ệm khác t&oc?rc;?, v?ết được cá? g&?grave; ?n ngay, tạo thành thượng vàng hạ cám. Đố? vớ? t&oc?rc;?, kh&oc?rc;ng tự phá được kỷ lục của ch&?acute;nh m&?grave;nh thà kh&oc?rc;ng có tác phẩm. Văn chương vốn ngh?ệt ng&at?lde;, để có trang v?ết hay kh&oc?rc;ng phả? muốn là được.

Mặt khác, t&oc?rc;? nghĩ, cống h?ến cho đờ? có nh?ều cách, kh&oc?rc;ng cứ phả? là thơ. C&oc?rc;ng v?ệc bảo vệ quyền tác g?ả mà t&oc?rc;? đang làm đ&ac?rc;y, cũng đáng làm lắm chứ? Làm được tốt, sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động sáng tạo và phát tr?ển nền k?nh tế, văn hóa của đất nước, nhất là ở một quốc g?a đang dần dần định h&?grave;nh nền k?nh tế tr? thức như V?ệt Nam. Còn, phả? ăn đong, ăn vay, nhập khẩu tr? thức m&at?lde;? th&?grave; khó phồn thịnh.

Bà có nghĩ rằng, ngườ? duy&ec?rc;n nợ vớ? văn chương, nhất là phá? nữ th&?grave; thường khó có thể đạt được hạnh phúc r?&ec?rc;ng trong đờ? thực?

T&oc?rc;? nghĩ đ?ều ấy xảy đến vớ? tất cả những ngườ? làm c&oc?rc;ng v?ệc sáng tạo chữ nghĩa chứ kh&oc?rc;ng r?&ec?rc;ng phá? nam hay phá? nữ. Nhà văn sống bằng “cá? ảo” n&ec?rc;n thường kh&oc?rc;ng gặt há? được hạnh phúc thật. Bạn có thể thấy những ngườ? tưởng tượng rất g?ỏ? th&?grave; hoàn toàn thoát ly khỏ? cuộc sống thực. Những nhà v?ết t?ểu thuyết, làm thơ, sáng tác nhạc, làm đ?ện ảnh&hell?p; thường hay sống g?ữa cá? mơ và cá? tỉnh. Họ có thể rất g?ỏ? trong nghề nhưng lạ? rất lơ mơ về cuộc sống đờ? thường. A? lấy họ làm chồng, làm vợ chắc sẽ khổ. Như nhà văn v?ết truyện cổ t&?acute;ch hàng đầu ngườ? Đan Mạch, Andersen chẳng hạn, hạnh phúc cá nh&ac?rc;n của &oc?rc;ng hoàn toàn bằng kh&oc?rc;ng. Tất cả những a? là “Nhà” th&?grave; đều kh&oc?rc;ng mưu cầu cuộc sống như b&?grave;nh thường. Còn nếu ngườ? cầm bút đặt ra cho m&?grave;nh mục t?&ec?rc;u phả? nhà lầu, xe hơ?, vợ đẹp, con kh&oc?rc;n th&?grave; tác phẩm của anh ta lạ? thường g&ac?rc;y thất vọng. Thực tế là những nghệ sĩ thực sự trong lĩnh vực nào cũng khổ, bù lạ?, họ lấy sự sáng tạo làm hạnh phúc. Đ&at?lde; là ngườ? sáng tạo th&?grave; co? như phăng teo đờ? sống thực, sống hoàn toàn bằng “cá? ảo”, đồng nghĩa phả? h? s?nh cuộc sống thật.

T&oc?rc;? đ&at?lde; quá t?n vào t&?grave;nh y&ec?rc;u

Cố nhà thơ Thúy Bắc từng nó? về bà, y&ec?rc;u th&?grave; đắm đuố? hết m&?grave;nh, nhưng toàn gặp những mố? t&?grave;nh ngang trá?. Sống th&?grave; thật vớ? mọ? ngườ? đến ng&ac?rc;y thơ, dạ? dột. Phả? chăng, nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến y&ec?rc;u nh?ều lắm?

T&oc?rc;? nghĩ những ngườ? y&ec?rc;u nh?ều cũng chả khác g&?grave; Chư Bát G?ớ? ăn nh&ac?rc;n s&ac?rc;m, ăn hấp tấp, ăn nhanh quá n&ec?rc;n kh&oc?rc;ng b?ết được mù? vị. Như c&ac?rc;u thơ t&oc?rc;? v?ết: “Trá? t?m anh rất nghèo/ B?ết bao g?ờ cho đủ”, nếu y&ec?rc;u mà g?ống như “thợ săn”, t&?grave;m k?ếm và “làm g?àu” cho m&?grave;nh bằng những cuộc t&?grave;nh th&?grave; đáng thương lắm. Mọ? ngườ? thường hỏ? t&oc?rc;?, y&ec?rc;u nh?ều chắc sung sướng, hạnh phúc lắm nhưng t&oc?rc;? chỉ thấy m&?grave;nh thua th?ệt nh?ều hơn trong mỗ? mố? t&?grave;nh. Từ mố? t&?grave;nh thứ ha? trở đ? chỉ là kh?&ec?rc;n cưỡng như c&ac?rc;u thành ngữ: “Mố? t&?grave;nh thứ ha? chỉ là sự t&?grave;m lạ? h&?grave;nh ảnh của mố? t&?grave;nh đầu”. Suốt năm tháng tuổ? trẻ, t&oc?rc;? k?&ec?rc;u h&at?lde;nh và lu&oc?rc;n cảm thấy t&ac?rc;m hồn m&?grave;nh g?àu có bở? kh&oc?rc;ng kham nh?ều mố? t&?grave;nh như mọ? ngườ?. Kh? y&ec?rc;u, t&oc?rc;? y&ec?rc;u tận tuỵ, thủy chung, nhưng kh&oc?rc;ng thể ngờ, “bàn tay số phận” lạ? sắp đặt mọ? thứ trá? ngược vớ? đ?ều m&?grave;nh mong muốn, khó a? có thể thoát khỏ? sự trớ tr&ec?rc;u của số phận, kh? số phận đ&at?lde; “dòm ngó” tớ? m&?grave;nh.

Càng về sau, t&oc?rc;? càng thấm th&?acute;a hơn c&ac?rc;u nó? của văn hào Andersen: “Á? t&?grave;nh chỉ đẹp trong tưởng tượng và chỉ trong tưởng tượng á? t&?grave;nh mớ? là thơ, là mộng”. Lúc trẻ, t&oc?rc;? đọc nh?ều tác phẩm hư cấu về t&?grave;nh y&ec?rc;u và thấy t&?grave;nh y&ec?rc;u quá đẹp, nó g?úp thăng hoa t&ac?rc;m hồn con ngườ? n&ec?rc;n t&oc?rc;? đ&at?lde; quá t?n vào t&?grave;nh y&ec?rc;u. Bao thế hệ cũng nhờ những tác phẩm hư cấu như thế mà thần thánh hóa t&?grave;nh y&ec?rc;u và dấn th&ac?rc;n vào t&?grave;nh y&ec?rc;u. T?ếc thay, t&?grave;nh y&ec?rc;u thực sự lạ? h?ếm ho? và v&oc?rc; cùng ngắn ngủ?.

                        Nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến vẫn lu&oc?rc;n tất bật vớ? c&oc?rc;ng v?ệc ở H?ệp hộ? Quyền sao chép V?ệt Nam.


Nh?ều lần đổ vỡ trong t&?grave;nh y&ec?rc;u và h&oc?rc;n nh&ac?rc;n, phả? chăng, nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến “kh&oc?rc;ng &oc?rc;m nổ? trá? t?m một con ngườ?”?

Đúng vậy! Cho đến b&ac?rc;y g?ờ t&oc?rc;? vẫn kh&oc?rc;ng phủ nhận đ?ều này. Trước kh? v?ết bà? thơ Gử? t&?grave;nh y&ec?rc;u, t&oc?rc;? có v?ết nhật ký: “Tuy có sống nhà r?&ec?rc;ng một má?/ Tuy hàng ngày cơm đúc lạ? một n?&ec?rc;u/ Nhưng trá? t?m trong có lửa nồng y&ec?rc;u/ Anh gử? tận phương trờ? xa tắp”. Kh? sống cuộc sống vợ chồng, t&oc?rc;? lu&oc?rc;n cảm thấy chồng t&oc?rc;? thể xác ở b&ec?rc;n nhưng hồn th&?grave; lu&oc?rc;n ph?&ec?rc;u bạt tận nơ? nào. Bạn b?ết đấy, quan n?ệm về h&oc?rc;n nh&ac?rc;n của đàn &oc?rc;ng và ngườ? đàn bà vốn khác nhau. Kh? tổ chức đám cướ?, ngườ? phụ nữ bắt đầu bước vào ng&oc?rc;? nhà t&?grave;nh y&ec?rc;u, nhưng ch&?acute;nh là lúc ngườ? đàn &oc?rc;ng lạ? rờ? khỏ? ng&oc?rc;? nhà ấy. Ngh?ệt ng&at?lde; như thế đấy! Ngườ? đàn &oc?rc;ng, cũng co? chuyện cướ? vợ là làm xong một v?ệc lớn như thể làm xong sổ đỏ mảnh đất mà m&?grave;nh sở hữu, sau đó th&?grave; để t&ac?rc;m vào các mục t?&ec?rc;u khác, chủ yếu vào danh và thức. Họ nghĩ đó cũng là mục t?&ec?rc;u số một để chăm lo cho g?a đ&?grave;nh, trong kh? ngườ? phụ nữ dành mục t?&ec?rc;u số một là tổ ấm g?a đ&?grave;nh.

Vậy bà có định t&?grave;m k?ếm cho m&?grave;nh một hạnh phúc mớ??

T&oc?rc;? kh&oc?rc;ng có ý định đ? t&?grave;m k?ếm cho m&?grave;nh một hạnh phúc mớ? từ rất l&ac?rc;u rồ?. Cụ thể là sang thế kỷ XXI này gần như t&oc?rc;? kh&oc?rc;ng màng y&ec?rc;u đương nữa. Kh&oc?rc;ng b?ết có phả? v&?grave; t&oc?rc;? quá mệt mỏ? kh? đ&at?lde; phả? “đánh vật” vớ? t&?grave;nh y&ec?rc;u Trước đó hay kh&oc?rc;ng. Chỉ b?ết rằng, t&oc?rc;? bắt đầu t?n vào số phận là m&?grave;nh kh&oc?rc;ng thể có một hạnh phúc thật sự trong đ&oc?rc;? lứa. Ngay kh? chưa đến tuổ? 50 tuổ?, t&oc?rc;? kh&oc?rc;ng nghĩ m&?grave;nh sẽ đ? bước nữa v&?grave; thực ra, m&?grave;nh có mấy bước sa? lầm rồ?. Kh? y&ec?rc;u, thường &?acute;t a? đặt trá? t?m đúng chỗ. R?&ec?rc;ng t&oc?rc;?, sự nhầm lần, sự mù quáng như thể còn nh&ac?rc;n đ&oc?rc;?: “Càng say càng gặp t&?grave;nh vờ/ Non non nước nước lập lờ lứa đ&oc?rc;?” (Y&ec?rc;u để cho thơ – PV).

Có phả? bà sợ sẽ khó có ngườ? đàn &oc?rc;ng nào đồng cảm được vớ? trá? t?m đa cảm của một th? sĩ?

Trong cuộc sống, t&oc?rc;? lu&oc?rc;n lu&oc?rc;n co? trọng phần t?nh thần. Thất bạ? trong t&?grave;nh y&ec?rc;u của t&oc?rc;? ch&?acute;nh là do lố? sống quá ư th?&ec?rc;n lệch như vậy. Những a? sống l&at?lde;ng mạn đều bị quăng vào đờ? một cách ngh?ệt ng&at?lde;, kh&oc?rc;ng nương tay. Tuy nh?&ec?rc;n do bản t&?acute;nh bướng bỉnh, kh&oc?rc;ng dễ bị khuất phục, t&oc?rc;? phả? nh?ều phen “sống má?” vớ? đờ? thường và nh?ều lần &ec?rc; chề thất bạ?. Đ?ều đáng t?ếc là t&oc?rc;? chưa tường tận thấy được t&?grave;nh y&ec?rc;u. Nó mong manh quá, hư ảo quá! T&oc?rc;? so? lạ? m&?grave;nh, hóa ra m&?grave;nh quá cầu toàn, lý tưởng hóa ngườ? m&?grave;nh y&ec?rc;u. Thế là t&oc?rc;? đ&at?lde; phạm một đ?ều mà rất nh?ều năm t&oc?rc;? kh&oc?rc;ng tự nhận b?ết: T&oc?rc;? kh&oc?rc;ng b?ết dung hòa được l&at?lde;ng mạn và thực tế, kh&oc?rc;ng dung hòa được ảo và thực. T&oc?rc;? đành bằng lòng: “Lấy bấy nh?&ec?rc;u cá? thất t&?grave;nh làm vu?!”
X?n cảm ơn nhà thơ về cuộc trò chuyện này!

                                                                                                                                                                                                                 Loan Thanh

Cao đ?ểm lớn là t&?grave;nh y&ec?rc;u Con ngườ? có thể có nh?ều cao đ?ểm nhưng t&oc?rc;? lu&oc?rc;n đặt cao đ?ểm lớn nhất là t&?grave;nh y&ec?rc;u, để t&?grave;nh y&ec?rc;u là động lực đạt được những cao đ?ểm khác. T&oc?rc;? từng nghĩ, có t&?grave;nh y&ec?rc;u là có tất cả nhưng lạ? kh&oc?rc;ng gặp được a? cùng chung tay vun đắp vớ? m&?grave;nh. T&oc?rc;? cũng nghĩ, kh&oc?rc;ng a? kham nổ? t&oc?rc;?. Ngườ? nghệ sĩ t&ac?rc;m hồn như cấp số nh&ac?rc;n nhưng lu&oc?rc;n gặp bạn đờ? theo cấp số cộng th&?grave; phả? rờ? xa nhau.