Nguy cơ Chikungunya xâm nhập Việt Nam: Chuyên gia cảnh báo nhưng khuyến nghị không hoang mang

Cẩn trọng nhưng không hoang mang

Bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya gây ra lây truyền qua trung gian là muỗi Aedes (cùng loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết). Bệnh đang bùng phát tại một số nước Châu Á (Trung Quốc, Singapore, Thái Lan...).

Theo ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, mặc dù Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya trong cộng đồng, tuy nhiên do muỗi Aedes (véc tơ truyền bệnh) đang vào thời kỳ cao điểm có mật độ muỗi cao tại nhiều địa phương và thời điểm mùa hè nhiều khách du lịch đi và đến Việt Nam, nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh Chikungunya xâm nhập vào Việt Nam và lây lan nhanh trong cộng đồng dân cư.

Dù vậy, các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo người dân không nên quá hoang mang, chủ động phòng ngừa bằng việc diệt/loại bỏ muỗi.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai nhận định, bệnh Chikungunya đã được đề cập trong y văn từ lâu, nên không phải là bệnh lạ. Xu hướng bùng phát và lan rộng hiện nay của bệnh có thể do yếu tố thay đổi môi trường, thời tiết làm muỗi phát triển.

Các biểu hiện lâm sàng của bệnh tương tự như sốt xuất huyết Dengue và một số bệnh do vi rút khác như sốt cao đột ngột (thường trên 39°C), đau khớp dữ dội, đau cơ, đau đầu, buồn nôn, phát ban và phù quanh khớp. Nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn, bao gồm trẻ sơ sinh, người lớn có bệnh lý nền (tăng huyết áp, bệnh thận, tiểu đường,..). Nếu không được xử trí kịp thời bệnh có thể diễn biến nặng, thậm chí tử vong.

Bệnh Chikungunya được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1952 tại miền nam Tanzania, châu Phi. Tên gọi “Chikungunya” có nguồn gốc từ ngôn ngữ địa phương, có nghĩa là “người đi khom lưng” do triệu chứng đau khớp nghiêm trọng khiến người bệnh phải khom người khi di chuyển.

Bệnh lây truyền chủ yếu qua vết đốt của muỗi vằn (cùng loài truyền sốt xuất huyết) bao gồm muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Các triệu chứng của Chikungunya xuất hiện trung bình từ 4 - 12 ngày sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi trong vòng từ 2 - 7 ngày. Thời kỳ lây truyền của bệnh là khoảng 1 ngày trước khi khởi phát sốt và trong khoảng 6 ngày đầu tiên của bệnh.

Các phương pháp chẩn đoán xác định bệnh Chikungunya bao gồm: Xét nghiệm ELISA để phát hiện kháng thể IgM/IgG hoặc kháng nguyên vi rút. Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction) và realtime-PCR để phát hiện vật liệu di truyền của vi rút Chikungunya. Hiện nay một số cơ sở xét nghiệm như Bệnh viện Bạch Mai đã có xét nghiệm PCR để chẩn đoán.

“Chikungynya không gây sốc cô đặc máu và hạ tiểu cầu như sốt xuất huyết Dengue, bệnh tiên lượng khá tốt, hầu hết tự khỏi nên người dân không nên quá hoang mang. Do chưa có vắc-xin nên việc phòng bệnh hiện nay chủ yếu tập trung phòng muỗi đốt, để giảm thiếu nguy cơ và bảo vệ tốt nhóm bệnh nhân cao tuổi, có bệnh lý nền. Bên cạnh đó, Việt Nam đang có dịch sốt xuất huyết Dengue nên một số người có thể mắc triệu chứng dễ nhầm với bệnh Chikungunya”, PGS.TS Đỗ Duy Cường chia sẻ.

Đồng quan điểm, theo PGS.TS.BS Đỗ Văn Dũng, Trưởng khoa Y tế công cộng Đại học Y dược TP.HCM cho biết, việc cần phải quan tâm phòng ngừa nhiễm Chikungunya trên các địa bàn ở Việt Nam như quan tâm đến các bệnh truyền nhiễm lưu hành khác nhưng không nên quá e ngại.

Theo bác sĩ Đỗ Văn Dũng, nghiên cứu của viện Pasteur thu nhận ngẫu nhiên 1063 mẫu máu còn sót lại sau khi xét nghiệm của người bệnh bị sốt (trong đó có có phân nửa là người lớn và phân nửa là trẻ em; 2/3 có nghi ngờ sốt xuất huyết và 1/3 không nghi ngờ sốt xuất huyết). Trong các mẫu máu này có 1/5 mẫu máu có kháng thể với virus Chikungunya và kết quả xét nghiệm tìm virus Chikungunya cho thấy trong các trường hợp nghi ngờ sốt xuất huyết Dengue có 1/3 mẫu máu có virus Chikungunya. Trong các mẫu máu của bệnh nhân có sốt mà không nghi ngờ sốt xuất huyết có ¼ mẫu máu có virus Chikungunya.

“Điều này chứng tỏ là nhiễm virus Chikungunya là rất phổ biến ở Việt Nam dù không gây vấn đề đáng kể về  dịch tễ (tạo thành dịch bệnh) hay lâm sàng (tăng số ca có bệnh nặng). Chỉ có điều trước đây do ít giám sát dịch tễ học nên trước đây chúng ta ít quan tâm đến bệnh lí này”, bác sĩ Dũng thông tin.

Cách phòng tránh

Theo chuyên gia việc cần tránh là phòng chống muỗi đốt. Việc này không chỉ làm giảm nguy cơ mắc bệnh Chikungunya, bệnh sốt xuất huyết Dengue, bệnh Zica, bệnh viêm não Nhật bản B, giảm khả năng bị ngứa ngáy khó chịu do muỗi cắn.

Theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế, người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày nếu có biểu hiện sốt, đau mỏi cơ khớp. Người dân tại các hộ gia đình, khu dân cư thực hiện các biện pháp diệt lăng quăng/bọ gậy/muỗi, vệ sinh môi trường loại bỏ những nơi có thể trở thành chỗ cư trú, sinh sôi của muỗi. Dùng màn khi ngủ, bôi thuốc đuổi muỗi. Người dân không nên tự ý chẩn đoán, điều trị tại nhà; khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh như sốt, đau khớp, nổi ban,… cần đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời.

Dịch bệnh Chikungunya tuy chưa “gõ cửa” Việt Nam, nhưng nguy cơ xâm nhập và lan nhanh trong mùa cao điểm muỗi, mưa nóng ẩm đang hiện hữu. Người dân cần chủ động phòng tránh, đồng thời hệ thống y tế cần duy trì giám sát và phản ứng nhanh.