MH17: Bắn nhầm máy bay Malaysia do thiếu radar nhận dạng?

Ngay sau khi xảy ra vụ tai nạn máy bay Boeing 777 của hãng hàng không Malaysia khiến toàn bộ 298 người thiệt mạng, các quan chức Mỹ đã cáo buộc lực lượng ly khai sử dụng hệ thống tên lửa Buk-M1 (SA-11) bắn rơi máy bay. 

Đại sứ Mỹ ở Liên Hợp Quốc Samantha Power nói rằng có khả năng chuyên gia Nga hỗ trợ lực lượng ly khai vận hành hệ thống tên lửa. Nhưng cũng có khả năng tên lửa Buk đã không hoạt động song song với hệ thống radar chuyên dụng để xác định loại máy bay mà tên lửa sẽ ngắm bắn.

Theo những thông tin được đưa ra ánh sáng cho đến nay, nhà bình luận quốc phòng của tờ Novaya Gazeta ở Mátxcơva, Pavel Felgenhauer, nhận định rằng lực lượng ly khai dường như không có một tổ hợp tên lửa Buk kết với hệ thống radar cần thiết để xác định mục tiêu.

Ông Pavel Felgenhauer nói rằng: “Có thể lực lượng ly khai muốn bắn rơi máy bay vận tải quân sự của quân đội Ukraina và đã tạo nên thảm kịch MH17”. Hãng thông tấn RIA Novosti của Nga cũng dẫn lời Giám đốc Viện Các vấn đề địa lý-chính trị của Nga Konstantin Sivkov cho rằng tên lửa Buk cần phải hoạt động với tổ hợp radar vô tuyến nhằm xác định mục tiêu. Và lực lượng ly khai rõ ràng là không thể sở hữu hệ thống như vậy”.

Nếu như không được hỗ trợ của radar nhận dạng máy bay, tên lửa có thể được phóng đi mà người vận hành không biết chắc rằng họ đang nhắm vào loại máy bay nào. "Nếu chỉ dựa vào một đốm sáng trên màn hình radar, người vận hành tên lửa không có đủ điều kiện để đưa ra quyết định về mục tiêu", Keir Giles, một chuyên gia về các chương trình của Nga và Á - Âu tại Viện Các vấn đề quốc tế, cho biết.

Thộng tin trên mạng xã hội do phe ly khai đăng tải ngay sau khi máy bay gặp nạn cho thấy các tay súng nổi dậy tin rằng các máy bay dân sự đều tránh khu vực miền đông Ukraina. Do vậy, mọi máy bay trong khu vực này đều là máy bay địch.

Theo nhận định của tướng Robert Latiff, một quan chức về hưu của không quân Mỹ, nếu máy bay Boeing 777 của Malaysia Airlines nổ tung do trúng phải tên lửa mà người vận hành không xác định đó là máy bay dân sự hay quân sự được coi là một tội ác. Ông Latiff cũng nhấn mạnh các máy bay thương mại thường hoạt động trên các tần số liên lạc công khai đồng thời liên tục phát tín hiệu nhận dạng và cung cấp thông tin về độ cao cũng như tốc độ tới trạm không lưu.

Tướng Latiff dự đoán hệ thống tên lửa Buk phát hiện một "máy bay vận tải" lớn ở độ cao 10.000m đang di chuyển khá nhanh. “Người vận hành dưới mặt đất quyết định bắn tên lửa do không muốn 'bỏ lỡ cơ hội' này”, ông Latiff nhận định.

Một sỹ quan quân đội NATO không tiết lộ danh tính nói rằng hệ thống tên lửa Buk nếu có trong tay lực lượng ly khai thì nhiều khả năng nằm dưới quyền kiểm soát của những đơn vị chỉ huy khác nhau. Do vậy, các tay sung nổi dậy không có nhiều thời gian và cơ hội để xác định danh tính máy bay trước khi khai hỏa.

Trong khi đó, Edward Hunt, một chuyên gia tư vấn cấp cao của cơ quan tư vấn quốc phòng IHS Jane’s, cho rằng máy bay thương mại không phải là mục tiêu khó khăn đối với những người vận hành hệ thống tên lửa đất đối không như tên lửa Buk. “Máy bay dân sự thường bay theo đường thẳng. Trong trường hợp nó trở thành mục tiêu, rất khó để phi công trên máy bay có thể tránh được”, ông Hunt khẳng định.

Nếu thảm kịch MH17 xảy ra ngày 17/7 do nhận dạng nhầm máy bay quân sự và dân sự thì đây cũng không phải trường hợp đầu tiên trong quá khứ. Vào năm 1983, máy bay chiến đấu Liên Xô vô tình bắn rơi một máy bay chở khách của hãng hàng không Hàn Quốc Korean Airlines do vi phạm không phận Liên Xô, khiến toàn bộ 269 người thiệt mạng. 5 năm sau, tuần dương hạm USS Vincennes của Mỹ đã bắn rơi máy bay của hãng hàng không Iran Air khiến 290 người chết do hải quân Mỹ xác định nhầm máy bay chở khách là máy bay quân sự.

Hồi tháng 10/2001, cũng do nhầm lẫn trong quá trình tập luyện, quân đội Ukraina đã bắn hạ chuyến bay 1812 của hãng hàng không Siberia Airlines có lộ trình từ Tel Aviv tới Novosibirsk, khiến toàn bộ 78 người thiệt mạng. Chính phủ Ukraina từng nhiều lần phủ nhận nhưng sau đó đã phải thừa nhận rằng đã bắn rơi một máy bay dân sự.