Loài thằn lằn cả đời không cần mắt, tự vệ bằng cách "nhăn da" mới được phát hiện ở Ninh Thuận

Một phát hiện khoa học chấn động vừa được công bố bởi nhóm nghiên cứu liên ngành Việt Nam – Nga, hé lộ sự tồn tại của một loài bò sát vô cùng độc đáo: loài thằn lằn mù hoàn toàn và không có chân.

Theo thông tin trên VnExpress, sinh vật kỳ lạ này được tìm thấy tại Vườn quốc gia Núi Chúa, một khu dự trữ sinh quyển thế giới thuộc tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam. Công trình nghiên cứu về loài mới đã được đăng tải chính thức trên tạp chí khoa học quốc tế uy tín Zootaxa vào ngày 1/12/2023, với tên định danh là Thằn lằn mù Ninh Thuận (tên khoa học: Dibamus tropcentr).

Loài thằn lằn mù hoàn toàn và không có chân.

Thoạt nhìn, Thằn lằn mù Ninh Thuận dễ gây nhầm lẫn với một con giun đất bởi hình dáng thuôn dài, kích thước chỉ khoảng 11 cm, cùng cơ thể trơn bóng đặc trưng và hoàn toàn thiếu vắng đôi chân.

Tuy nhiên, điểm đặc biệt và gây kinh ngạc nhất nằm ở đôi mắt của chúng. Trải qua hàng triệu năm tiến hóa để thích nghi với môi trường sống dưới lòng đất, đôi mắt của loài thằn lằn này đã bị thoái hóa hoàn toàn, ẩn mình dưới một lớp vảy dày, khiến chúng vĩnh viễn không thể cảm nhận ánh sáng.

Lối sống của chúng gắn liền với bóng tối vĩnh cửu, ẩn mình sâu trong những tầng đất mùn ẩm thấp, và đặc biệt ưa thích khu vực gần các tổ mối – nguồn thức ăn chính yếu và yêu thích. Chính cuộc sống bí ẩn và môi trường khắc nghiệt này đã biến việc tìm ra chúng thành một thử thách cực đại cho các nhà khoa học.

Lớp vảy ở đầu của thằn lằn giun Ninh Thuận.

Để vén màn bí mật về sinh vật này, nhóm nghiên cứu đã phải thực hiện một cuộc khảo sát thực địa kiên trì và tỉ mỉ kéo dài từ tháng 9/2022 đến tháng 3/2023 tại Vườn quốc gia Núi Chúa.

Thay vì tìm kiếm trực tiếp, họ đã sử dụng một phương pháp độc đáo: lần theo dấu vết của loài mối bụng vàng, con mồi của thằn lằn. Nhờ chiến lược thông minh này, họ đã phát hiện ra cá thể Thằn lằn mù Ninh Thuận đầu tiên khi nó đang ẩn náu dưới một khúc gỗ mục nát.

Một chi tiết thú vị được ghi nhận là khi bị bắt, loài vật bé nhỏ này thể hiện một phản xạ tự vệ hết sức đặc biệt: nó co cơ thể và làm nhăn các lớp vảy lại, một hành vi tương tự như cơ chế phòng thủ của một số loài sâu bướm.

Cái tên khoa học Dibamus tropcentr không được đặt một cách ngẫu nhiên. Nó mang ý nghĩa vinh danh sâu sắc đối với Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga (tên viết tắt tiếng Anh: Tropical Centre), một biểu tượng của sự hợp tác khoa học bền bỉ với hơn 35 năm cống hiến cho việc nghiên cứu hệ sinh thái và đa dạng sinh học tại Việt Nam. Sự ghi nhận này đã nâng tổng số loài thuộc giống Dibamus ở Việt Nam lên con số 7 và trên toàn thế giới là 25 loài.

Hiện tại, Thằn lằn mù Ninh Thuận là loài đặc hữu hẹp, với phạm vi phân bố chỉ được ghi nhận tại hai địa điểm biệt lập trong Vườn quốc gia Núi Chúa.

Thằn lằn mù Ninh Thuận dễ gây nhầm lẫn với một con giun đất bởi hình dáng thuôn dài, kích thước chỉ khoảng 11 cm

Tri thức & Trực tuyến dẫn lời đánh giá của các chuyên gia, kích thước quần thể của chúng rất nhỏ và môi trường sống bị giới hạn nghiêm ngặt trong các khu rừng khô ven biển thường xanh, ở độ cao khiêm tốn từ 200 đến 280 mét so với mực nước biển.

Mặc dù các mối đe dọa trực tiếp vẫn chưa được xác định rõ ràng, sự phụ thuộc chặt chẽ vào một hệ sinh thái vi mô độc đáo khiến chúng trở nên cực kỳ nhạy cảm và dễ bị tổn thương trước bất kỳ thay đổi nào của môi trường.

Việc khám phá ra Thằn lằn mù Ninh Thuận không chỉ là một bước đột phá, bổ sung một mảnh ghép quan trọng vào bức tranh đa dạng sinh học thế giới, mà còn gióng lên một tiếng chuông về trách nhiệm bảo tồn. Đây là cơ hội cấp bách để chúng ta bắt đầu những nghiên cứu sâu hơn, nhằm bảo vệ một trong những loài động vật được xem là quý hiếm và bí ẩn bậc nhất hành tinh ngay tại Việt Nam.