Giải mã loài rắn to lớn như trăn ở Việt Nam, sở hữu chiếc đầu đỏ đáng sợ và bốc mùi khó chịu

Trong thế giới bò sát ở Việt Nam, có một loài rắn được người dân địa phương gọi bằng nhiều cái tên vừa quen vừa lạ là rắn sọc khoanh, rắn trăm hoa, thậm chí là trăn lèn hay trăn đá vì kích thước đồ sộ và chiếc đầu dài nhọn như trăn. Nhưng thực chất, đây là một loài rắn thuộc họ rắn nước (Colubridae), mang tên khoa học Elaphe moellendorffi, thường được quốc tế gọi là Moellendorff's ratsnake hay 100-flower ratsnake.

Loại rắn hiếm gặp

Theo Người đưa tin, điểm nổi bật nhất khiến loài rắn này khó nhầm lẫn với bất kỳ họ hàng nào khác chính là chiếc đầu đỏ rực và phần đuôi đỏ kéo dài đến chóp. Cơ thể chúng phủ kín những khoanh sọc đối xứng, có thể đỏ hoặc xám, xếp thành từng vòng hoa văn khiến nhiều người ví chúng như trăm hoa nở trên thân rắn. Chính vì vậy, tên dân gian rắn trăm hoa đã ra đời.

Các cá thể trưởng thành có thể dài từ 1,8 đến 2,5 mét, cân nặng hơn 2 kg. Con đực thường to và dài hơn con cái. Theo Herpetological Bulletin (2022), đây là một trong những loài rắn chuột có kích thước lớn nhất trong chi Elaphe . Chính dáng vóc này khiến người dân miền núi phía Bắc Việt Nam thường liên tưởng đến trăn, dù về mặt khoa học, chúng hoàn toàn là rắn.

Loài rắn sọc khoanh hiện diện chủ yếu ở miền nam Trung Quốc và vùng trung du, miền núi phía Bắc Việt Nam, một số còn được ghi nhận tại các tỉnh Bắc Trung Bộ.

Chúng ưa thích môi trường núi đá vôi và hang đá karst, nơi có độ cao khoảng 30 – 300m. Ban ngày, chúng thường ẩn nấp trong những khe đá lạnh và ẩm ướt, chỉ lộ diện khi nhiệt độ dịu lại vào buổi chiều tối. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Amphibian & Reptile Conservation năm 2024 ghi nhận cá thể E. moellendorffi xuất hiện gần cửa hang ở Việt Nam, khẳng định tập tính gắn liền với hệ sinh thái núi đá đặc thù .

Loài rắn nổi bật với chiếc đầu đỏ đáng sợ

Rắn sọc khoanh là loài có kích thước to lớn. Những cá thể trưởng thành có thể dài đến 2,5m, trong đó con đực có kích thước lớn hơn con cái.

Rắn sọc khoanh nổi bật nhờ chiếc đầu đỏ, dài và dẹp, phân biệt rõ với cổ. Phần đuôi rắn cũng có màu đỏ, kéo dài đến tận chóp đuôi. Trên cơ thể rắn có những khoanh tròn kéo dài dọc thân. Những khoanh tròn này thường có màu đỏ hoặc xám, giống như những bông hoa và chính điều này đã tạo nên tên gọi của loài rắn trăm hoa.

Ngoài ra, chính kích thước to lớn và chiếc đầu dài, khiến rắn sọc khoanh có vẻ ngoài giống với trăn, kết hợp với việc loài rắn này thường sống trong hang đá, nên chúng được người dân địa phương đặt cho tên gọi trăn đá, trăn lèn.

Sức mạnh cơ bắp thay nọc độc, giết mồi bằng cách siết chặt

Theo Dân Trí, dù sở hữu kích thước to lớn, rắn sọc khoanh là một loài thuộc họ rắn nước, không sở hữu nọc độc. Chúng sử dụng sức mạnh cơ bắp để siết chặt và giết chết con mồi trước khi nuốt chửng.

Rắn sọc khoanh chủ yếu săn mồi về đêm, khi nhiệt độ đã trở nên dễ chịu hơn. Thức ăn của chúng là dơi, chuột, chim và thằn lằn, những loài động vật có thể tìm thấy trong hang đá, xung quanh môi trường sống của chúng.

Dù không có nọc độc, rắn sọc khoanh lại tiết ra một mùi hôi rất khó chịu từ tuyến hậu môn. Đây là một cách tự vệ của loài rắn này để chống lại kẻ thù.

Rắn sọc khoanh là loài rắn hiền lành và hầu như không gây hại cho con người, chỉ tấn công khi cảm thấy bị đe dọa. Loài rắn này sống đơn độc và thường chỉ tiếp cận nhau trong mùa sinh sản. Rắn cái đẻ từ 7 đến 10 trứng vào khoảng tháng 6 đến tháng 8. Trứng sẽ nở sau khoảng 2 tháng.

Rắn sọc khoanh hiện rất hiếm gặp trong môi trường tự nhiên. Dù vậy, đây là loài rắn bị ráo riết săn bắt để làm vật nuôi vì sở hữu vẻ bề ngoài đẹp mắt hoặc để làm thức ăn, dược liệu theo những bài thuốc cổ truyền của người dân tộc thiểu số.

Theo thông tin từ Sách đỏ Việt Nam, sinh cảnh sống của loài rắn này đã và đang bị chia cắt và suy thoái do khai thác đá, các hoạt động du lịch… khiến số lượng quần thể của loài rắn này đã bị sụt giảm khoảng 30% trong vòng 10 năm qua.

Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế và Sách đỏ Việt Nam đã xếp rắn sọc khoanh vào danh mục loài “Dễ bị tổn thương”, có nguy cơ bị tuyệt chủng trừ khi các hoàn cảnh đe dọa sự sống còn và sinh sản của loài rắn này được cải thiện.