Độc đáo loài cá cóc "siêu hiếm" toàn thân đen xì, có tứ chi vừa tìm thấy ở Cao Bằng

Thông tin trên báo VnExpress, cá cóc Cao Bằng, với tên khoa học là Tylototriton koliaensis, thuộc về giống cá cóc (Tylototriton). Đây là loài cá cóc thứ mười được ghi nhận tại Việt Nam và là loài thứ bốn mươi hai trên toàn thế giới.

Các nhà khoa học đã đặt tên cho loài mới này theo địa danh phát hiện, cá cóc Cao Bằng, với khu vực tìm thấy thuộc Vườn quốc gia (VQG) Phia Oắc - Phia Đén, tỉnh Cao Bằng. Phát hiện quan trọng này đã được công bố trên tạp chí khoa học quốc tế Alytes.

Nhóm các nhà khoa học, bao gồm TS Lê Xuân Đắc, TS Lê Xuân Sơn từ Viện Sinh thái Nhiệt đới, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga; cùng với TS Nikolay A. Poyarkov đến từ Đại học Tổng hợp Matxcơva, Liên bang Nga, và các cộng sự, đã phát hiện ra loài mới trong quá trình khảo sát thực địa tại khu vực dưới chân dãy núi Phia Oắc, nằm trong Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén (huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng). Nhóm nghiên cứu đã ghi nhận sự phân bố của loài cá cóc Cao Bằng ở độ cao từ 1000 mét đến 1400 mét so với mực nước biển, cụ thể tại khu vực Đèo Kolia và Nông trại hữu cơ Kolia.

Cận cảnh loài cá cóc Cao Bằng. Ảnh: Nikolay A. Poyarkov/VnExpress

Tờ Tri thức & Cuộc sống dẫn thông tin từ Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga, cá cóc Cao Bằng sở hữu đặc điểm hình thái như lưng có màu đen, bụng màu xám đen và tứ chi cũng mang màu đen. Điểm đặc biệt là đầu ngón của chi trước và chi sau, cùng với một phần lòng bàn của các chi có màu cam sáng. Một sọc màu cam kéo dài dọc theo mép dưới của đuôi cho đến tận cuối đuôi. Chúng không có các vệt màu cam sáng trên tuyến mang tai hoặc các nốt sần ở bên sườn.

Để xác định loài mới này, các nhà khoa học đã tiến hành so sánh kỹ lưỡng về hình thái và giải phẫu, đặc biệt là cấu trúc hàm răng và xương hộp sọ. Bên cạnh đó, họ còn áp dụng phân tích sinh học phân tử, bao gồm việc so sánh và giải mã trình tự gene, để khẳng định sự khác biệt của cá cóc Cao Bằng so với các loài cá cóc đã được biết đến ở Việt Nam cũng như trên thế giới.

Về đặc điểm sinh sản, loài cá cóc Cao Bằng sinh sản trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 7. Môi trường sống của chúng trong mùa sinh sản là các đoạn suối chảy chậm và các vũng nước sâu từ 30 đến 50 cm. Khi mùa đông đến, cá cóc Cao Bằng có xu hướng ẩn nấp dưới các tảng đá và trong các hang hốc trong giai đoạn sống trên cạn.

Nhận thức được tính chất dễ bị tổn thương của các loài cá cóc nói chung, cùng với những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu toàn cầu, các nhà khoa học đã đưa ra đề xuất cần thiết là đưa loài cá cóc Cao Bằng vào Danh lục Đỏ thế giới, xếp ở tình trạng bảo tồn nguy cấp.

Dựa trên Danh lục Đỏ thế giới (cập nhật tháng 2/2025), hiện có 22 loài cá cóc thuộc giống Tylototriton đang được xếp ở các mức độ bảo tồn khác nhau, từ sắp nguy cấp đến cực kỳ nguy cấp.

Nhóm nghiên cứu cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc tiếp tục tìm hiểu sâu hơn về các đặc điểm sinh học sinh thái của loài cá cóc Cao Bằng, làm rõ phạm vi phân bố của chúng trong khu vực phát hiện và các vùng lân cận.

Đồng thời, họ đề xuất các biện pháp bảo tồn loài một cách hiệu quả, bảo vệ hệ sinh thái và môi trường sống, nhằm duy trì và phát triển giá trị đa dạng sinh học của Vườn quốc gia Phia Oắc - Phia Đén.