Doanh nghiệp Nhật Bản khủng hoảng "người thừa kế"

Ông Hidekazu Yokoyama đã dành ba thập kỷ để xây dựng một doanh nghiệp hậu cần thịnh vượng trên hòn đảo Hokkaido phía Bắc của Nhật Bản. Nhưng vào năm ngoái, ông đã quyết định trao quyền lãnh đạo doanh nghiệp cho người khác. 

Đây được xem là giải pháp triệt để nhất đối với các vấn đề mới của những doanh nghiệp Nhật Bản trong cuộc khủng hoảng "người thừa kế". 

Khi ông Yokoyama (73 tuổi) cảm thấy đã quá già để tiếp tục công việc của mình, từ bỏ không phải một lựa chọn bởi có quá nhiều lao động phụ thuộc vào doanh nghiệp của ông. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra khi các con cái của ông không có hứng thú với việc tiếp quản công việc kinh doanh này. Các nhân viên của ông cũng vậy. Đồng thời, cũng không có nhiều chủ sở hữu muốn chuyển tới làm việc tại một khu vực phía Bắc xa xôi, lạnh giá.

Các lao động làm việc trong doanh nghiệp của ông Yokoyama. Ảnh: New York Times

Trường hợp của ông Yokoyama là minh chứng cho thấy một trong những vấn đề đang nổi lên đối với nền kinh tế Nhật Bản do sự già hóa dân số. Ngày càng nhiều công ty ở quy mô vừa và nhỏ phải ngừng hoạt động vì không có người thừa kế. Chính phủ Nhật Bản lo ngại nền kinh tế đất nước sẽ bị ảnh hưởng khi các doanh nghiệp đóng cửa vì chủ sở hữu nghỉ hưu hàng loạt.

Trong một bài thuyết trình về ngày tận thế năm 2019, Bộ Thương mại Nhật Bản dự đoán rằng đến năm 2025, khoảng 630.000 doanh nghiệp làm ăn có lãi có thể đóng cửa, gây thiệt hại cho nền kinh tế 165 tỷ USD và sụt giảm khoảng 6,5 triệu việc làm.

Khi tăng trưởng kinh tế vốn đã yếu ớt, các nhà chức trách Nhật Bản đã bắt tay vào hành động với hy vọng ngăn chặn thảm họa. Các văn phòng chính phủ cũng bắt đầu các chiến dịch quan hệ công chúng để hướng dẫn các chủ sở hữu lớn tuổi cách tiếp tục công việc kinh doanh sau khi nghỉ hưu và đã thành lập các trung tâm dịch vụ giúp họ tìm người mua lại doanh nghiệp. Để làm dịu căng thẳng, các nhà chức trách đã đưa ra những khoản trợ cấp lớn và giảm thuế cho chủ sở hữu mới.

Doanh nghiệp của ông Yokoyama không phải doanh nghiệp duy nhất gặp vấn đề về "người thừa kế". Ảnh: New York Times

Dù vậy, vẫn còn những thách thức lớn. Tsuneo Watanabe, giám đốc Nihon M&A Center, một công ty chuyên tìm kiếm người mua các doanh nghiệp vừa và nhỏ có giá trị, cho biết một trong những trở ngại lớn nhất trong việc tìm kiếm người kế nhiệm là vấn đề truyền thống. 

Xây dựng doanh nghiệp là một quá trình lâu dài. Trong những năm trước, các chủ doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là những người điều hành các công ty có tuổi đời hàng thập kỷ hoặc thậm chí hàng thế kỷ, cho rằng họ sẽ giao lại công ty cho con cái hoặc nhân viên đáng tin cậy. Khi ấy, họ không nghĩ đến việc bán thành quả phấn đấu của đời mình cho một người lạ. và càng không phải là đối thủ cạnh tranh.

Ông Watanabe chia sẻ: "Việc sáp nhập và mua lại (M&A) vốn không được đánh giá cao. Nhiều người cảm thấy họ thà đóng cửa công ty còn hơn phải bán nó đi. Gần đây, nhận thức về vấn đề đã được cải thiện nhưng vẫn còn nhiều người chưa cho rằng việc sáp nhập và mua lại không phải một sự lựa chọn".

Theo đó, các công ty trong ngành M&A như Nihon M&A Center đã tìm được người mua lại các doanh nghiệp không có người thừa kế nhưng vẫn còn nhiều công ty nhỏ nhưng quan trọng về kinh tế vẫn chưa thể tìm được người tiếp quản.

Theo Bộ Thương mại Nhật Bản, vào năm 2021, các trung tâm hỗ trợ của chính phủ và 5 công ty hàng đầu ngày M&A chỉ tìm được người mua cho 2.413 doanh nghiệp. Vẫn còn tới 44.000 công ty khác bị bỏ lại. Hơn 55% trong số đó vẫn có lãi khi đóng cửa.

Nhiều doanh nghiệp trong số đó hoạt động ở các thị trấn và thành phố nhỏ, nơi các doanh nghiệp gặp vấn đề với viẹc tìm người thừa kế. Sự sụp đổ của một doanh nghiệp, cho dù là một chủ lao động lớn ở địa phương hay cửa hàng tạp hóa duy nhất của một ngôi làng, có thể khiến công ty ở những nơi đó càng khó tồn tại hơn trước sự suy giảm liên tục bởi sự già hoá dân số và xu hướng chuyển tới đô thị.

Minh Hạnh (Theo New York Times)