Chuyên gia nói gì về đề xuất tăng thuế 2.000-5.000 đồng/bao thuốc lá?

Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đã được đưa ra thảo luận trong kỳ họp Quốc hội vào Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV tháng 10 vừa qua và sẽ tiếp tục được Thường vụ Quốc hội xem xét trong kỳ họp sắp tới.

Trong đó, hai phương án về tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với các sản phẩm thuốc lá được bàn luận khá nhiều vì có nhiều ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội, bao gồm kinh tế doanh nghiệp, tình trạng buôn thuốc lá lậu và an sinh của người lao động, nông dân.

Theo đó, dự thảo giữ nguyên tỷ lệ thuế suất hiện hành 75%, và cộng thêm phần thuế tuyệt đối là 2.000 đồng/bao ở phương án 1 và 5.000 đồng/bao ở phương án 2 trong năm 2026. Sau đó tiếp tục tăng hàng năm, hướng đến mục tiêu tăng thuế tuyệt đối tới 10.000 đồng/bao vào năm 2030.

Nên tăng thuế nhưng cần có giải pháp bổ trợ, lộ trình 

Theo tin tức trên Dân trí, bà Phan Minh Thúy, Trưởng phòng Xây dựng pháp luật, Ban Pháp chế (VCCI), từng chia sẻ trong một hội thảo rằng các đầu mối sản xuất lớn trong ngành đều là doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước. Do đó, tác động đến các doanh nghiệp ngành này cũng sẽ tác động đến hiệu quả đầu tư vốn Nhà nước và nguồn thu ngân sách.

Một số góc nhìn khác cho rằng, nếu tăng thuế tiêu thụ đặc biệt hàng năm mà không có khoảng thời gian giữa các lần tăng để doanh nghiệp thích ứng như dự thảo hiện tại có thể dẫn tới mất ổn định trong hoạt động kinh doanh của ngành thuốc lá.

Doanh nghiệp ngành này khi đó sẽ không có thời gian và nguồn lực để tái cơ cấu sản phẩm, chuyển đổi máy móc, vùng trồng nguyên liệu… Điều đó kéo theo sự ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế vĩ mô tại Việt Nam, có thể tác động phần nào tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% năm nay.

Tăng thuế thuốc lá cần đi đôi với chống buôn lậu tránh gây lãng phí. (Ảnh: VOV)

Theo Tiền phong, GS.TS Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và phát triển từng nêu quan điểm rằng giải pháp tăng thuế có thể sẽ giúp ngân sách bớt căng thẳng trong thời gian đầu nhưng về lâu dài những tác hại của nó rất khó lường.

Để tránh xảy ra những hệ lụy và ảnh hưởng tiềm tàng trên, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) gợi ý tăng thuế theo từng đợt, mỗi đợt cách nhau khoảng 5 năm, trong khoảng thời gian giữa hai lần tăng thuế thì tăng cường tuyên truyền, vận động để người dân nhận thức được vấn đề cần tuyên truyền. Khoảng cách thời gian như vậy sẽ tạo thuận lợi để tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của hai mặt hàng này cũng như giúp doanh nghiệp có thời gian để chuẩn bị và chuyển đổi.

Thuế thuốc lá tăng cao và đột ngột cũng sẽ dẫn đến nguy cơ mất công ăn việc làm cho người nông dân trồng cây thuốc lá. Ngành thuốc lá hợp pháp hiện đang tạo ra khoảng 1,1 triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp tại Việt Nam, bao gồm nhân viên nhà sản xuất, nhân viên nhà phân phối, người nông dân vùng trồng nguyên liệu và người lao động tại các điểm bán lẻ trên toàn quốc.

Nhiều chuyên gia cho rằng tăng thuế thuốc lá là biện pháp hiệu quả để giảm tỷ lệ hút thuốc, đặc biệt là ở giới trẻ và người nghèo. (Ảnh minh họa)

Nguy cơ dẫn đến tình trạng nhập lậu, trốn thuế gia tăng

VOV dẫn lời đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh), việc tăng thuế đột ngột vào năm 2026 có thể làm giá bán sản phẩm tăng cao, trong khi nhu cầu tiêu dùng không thể giảm ngay với thời gian tăng thuế. Hành động tăng thuế đột ngột như trên có nguy cơ dẫn đến tình trạng nhập lậu, trốn thuế gia tăng.

Mở rộng hơn, theo chia sẻ của đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội), hiện nay chúng ta đang đề xuất tiếp tục giảm thuế VAT 2% để kích cầu tiêu dùng. Do vậy, thời điểm tăng thuế TTĐB không nên tăng sớm mà cần lùi lại sau năm 2026, sang năm 2027 và sau 5 năm sẽ tăng tiếp lần thứ hai để đảm bảo vừa điều tiết được hoạt động của thị trường thuốc lá, vừa đi đúng với định hướng phục hồi kinh tế.

Nhìn chung, các chuyên gia cho rằng cần cân nhắc mức tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá vừa phải với lộ trình giãn ra để các doanh nghiệp và các bên liên quan có thời gian điều chỉnh hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh, đồng thời giảm thiểu cơ hội cho thuốc lá nhập lậu tăng mạnh, từ đó hỗ trợ mục tiêu về nguồn thu ngân sách và giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.