Chuyện chưa kể về người vợ "tri kỷ" của nhà thơ Nguyễn Bính

(ĐS&PL) - Bà là vợ của cố th? sỹ danh t?ếng Nguyễn Bính, và là con của một chí sỹ yêu nước hoạt động trong phong trào Đông K?nh Nghĩa Thục, bị Pháp sát hạ?. Ngoà? ra, bà còn là một nhà báo, một ch?ến sỹ cách mạng hoạt động bí mật trong ch?ến khu vùng Nam Bộ thờ? chống Mỹ.

Ngườ? phụ nữ trên chính là bà Nguyễn Hồng Châu.

Ký ức hào hùng của con nhà cách mạng

Tô? đến thăm tư g?a của bà Châu ở quận Gò Vấp (TP.HCM), đồng thờ? là nhà lưu n?ệm về ngườ? chồng danh t?ếng của bà: Nhà thơ Nguyễn Bính. Nơ? đây lưu g?ữ khá nh?ều hình ảnh, d? vật và những tác phẩm của ông.

Trao đổ? vớ? tô?, bà Châu cho b?ết bà là con út trong g?a đình có năm anh chị em. Mẹ của bà, bà Nguyễn Thị Tân, tên gọ? khác: Phạm Thị Chơn, xuất thân trong một g?a đình có truyền thống yêu nước. Bà có một ngườ? em tra? hoạt động cách mạng và bị địch g?ết. Bản thân bà cũng là ngườ? có nh?ều đóng góp cho phong trào yêu nước chống Pháp thờ? đó. Sau này, bà xuống Trà V?nh s?nh sống.

Tạ? đây, cha của bà Hồng Châu cũng là một chí sỹ, đã gặp mẹ của bà và lấy nhau. Thờ? trẻ, ông làm v?ệc trong ban Ngự y của nhà vua Duy Tân. Sẵn mang trong mình dòng máu yêu nước, gặp buổ? nh?ễu nhương lạ? được t?ếp sức bở? ông vua yêu nước Duy Tân và các nhà yêu nước khác, ông đã bí mật tham g?a phong trào Đông K?nh Nghĩa Thục.

Lúc hoạt động, ngoà? những tên Nguyễn Tích, Nguyễn Nh?, ông lấy bí danh là Nguyễn G?a Lạc. Phong trào bị lộ, ông bị g?ặc Pháp đưa vào quản thúc tạ? Bến Tre. Về sau, ông chuyển qua Trà V?nh sống vì kh? đó một bạn đồng chí của ông là ông Nguyễn Quyền từng hoạt động trong phong trào Đông K?nh Nghĩa Thục, đang lánh nạn tạ? Trà V?nh.

Thờ? g?an sau nhờ một b?ến cố nhỏ, nên sự quản thúc của g?ặc Pháp vớ? ông có phần lơ? lỏng. Chuyện là có tên quan Ba của Pháp chỉ huy ở đó bị một cây đ?nh cắm vào chân làm cho nh?ễm trùng. Các bác sỹ Tây y ở đó không chữa lành được. Họ bảo phả? về Pháp chữa thì mớ? lành, nếu không thì phả? cưa chân thì mớ? bảo toàn được tính mạng. Tên quan Ba không chịu, y b?ết cha bà trước từng làm Ngự y nên tr?ệu đến gọ? tớ? chữa cho hắn. Được lệnh đò? cha bà thu xếp đ?.

Ông nó? vớ? mọ? ngườ? rằng: "Nó là kẻ thù của dân tộc mình, lẽ ra tô? không cứu. Nhưng tô? là thầy thuốc, nó là con bệnh. Làm thầy thuốc thì phả? cứu ngườ?, dù đó là a? đ? nữa...". Đến nơ?, ông dùng một thứ thuốc đắp lên vết thương. Ít ngày sau, vết thương không còn mủ, cây đ?nh lò? ra và được nhổ đ?. Sau đó, ông đắp thêm thứ thuốc khác vào. Và? tuần sau, tên quan Ba khỏ? bệnh. Để trả ơn, hắn cho phép ông được tự do đ? lạ? hơn nhưng vẫn chịu sự quản thúc.

Ít lâu sau đó, ông bị g?ặc Pháp sát hạ?. Bà Hồng Châu kể: "Hồ? đó ông Trần Phú, Tổng Bí thư đầu t?ên của Đảng Cộng sản V?ệt Nam, xuống Trà V?nh quyên t?ền cho phong trào cách mạng. Ông có l?ên hệ vớ? ba tô? nhờ ông g?úp đỡ. Sau đó v?ệc bạ? lộ vì địch theo dõ? ông Trần Phú được báo trước nên kịp thờ? lánh đ?. Trước kh? đ?, ông có v?ết lá thư bằng chữ Hán cho ba tô? nó? v?ệc đã lộ, nên đề phòng. Nào ngờ kh? l?ên lạc vừa đưa thư cho ba tô?, ông mớ? đọc đang đốt thư thì g?ặc Pháp ập vào. Lá thư lúc ấy chỉ còn một góc và bọn Pháp không đọc được do thư v?ết bằng chữ Hán. Nhưng do ngh? ngờ từ trước nên chúng vẫn bắt ba tô? đ?. Sau đó chúng tra khảo ông. Chúng hỏ?: "Có b?ết Trần Nguyên Phổ ( một tên gọ? khác của Trần Phú- PV) là a? không?" Ba tô? nó?: "Tô? không b?ết ông Phổ, ông Huyện nào hết". Sau nh?ều lần tra khảo không được, chúng đánh ông cho đến chết...". 

Bà? báo tâm đắc nhất

 Đó là vào năm 1930. Lúc ấy, bà Châu khoảng 10 tuổ? mồ cô? cha, mẹ đang  bị g?am g?ữ do những hoạt động yêu nước trước đó của mình. Bà được ông Võ Quành, một bạn đồng chí vớ? cha bà đưa về nuô? và cho ăn học. Ít lâu sau, mẹ bà được tự  do nên đón bà về ở cùng. Do hoàn cảnh, bà phả? học vào ban đêm và học theo dạng bán công như bây g?ờ.

Lớn lên mang nặng nợ nước thù nhà, bà vào bưng b?ền bí mật tham g?a hoạt động cách mạng. Nhờ có trình độ, bà được phân công làm Thư ký cho Tỉnh Ủy Trà V?nh. Thấy bà có năng kh?ếu, cấp trên g?ao bà nh?ệm vụ v?ết báo. Bà? báo tâm đắc nhất của bà có tên "Thanh n?ên mau thức tỉnh" từng gây t?ếng vang thờ? đó. "Hồ? đó làm báo cực và nguy h?ểm lắm, không như bây g?ờ vì phả? hoạt động bí mật. Cũng không có trường lớp nào dạy cách v?ết báo cả, a? có kh?ếu thì v?ết thô?. Kh? v?ết ra, báo được ?n bằng thạch rồ? phát hành một cách bí mật...", nhớ lạ? thờ? làm báo, bà tâm sự.

Năm 1940, thờ? Nam Kỳ khở? nghĩa, bà bị bắt. Từ năm 1941- 1943 bị g?am ở bót Cat?na- Sà? Gòn, sau 1943, bà bị g?ả? về Trà V?nh. Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công, bà được tự do và ở lạ? Trà V?nh hoạt động vớ? chức vụ là Đoàn trưởng Phụ nữ tỉnh Trà V?nh k?êm phó ban Tr?nh thám đỏ. Đoàn Phụ nữ này đóng g?ả làm những ngườ? đ? chợ để do thám tình hình của địch rồ? báo lạ? cho cấp trên. Còn ban Tr?nh thám đỏ thì có nh?ệm vụ truy tìm những kẻ phản động, V?ệt g?an để báo cho đồng độ? thủ t?êu. Sau đó, bà tham g?a g?ảng dạy môn Văn ở trường Th?ếu s?nh quân Quân khu 9.

Năm 1946, Pháp trở mặt đánh ch?ếm lạ? Nam Bộ. Sau nh?ều tháng chống cự anh dũng, do chênh lệch về lực lượng, tỉnh Trà V?nh bị Pháp ch?ếm đóng, bà l?ền đ? theo bà Nguyễn Thị Huệ, vợ cố Tổng bí thư Nguyễn Văn L?nh, xuống Bạc L?êu t?ếp tục hoạt động trong phong trào t?ếp tế cho mặt trận... Trong quá trình hoạt động cách mạng đó, bà đã gặp nhà thơ Nguyễn Bính.

Bén duyên cùng Nguyễn Bính sau lần trú mưa

Khoảng g?ữa năm 1950, bà gặp nhà thơ Nguyễn Bính trong một dịp tình cờ. Bà Hồng Châu nhớ lạ?: "Bữa đó tô? đang đụt (trú) mưa ở nhà sách Ánh Sáng của anh Tô Hà thì gặp nhà thơ Nguyễn Bính cùng anh Lê Duẩn, sau này là Tổng bí thư. Trờ? mưa da? dẳng nên anh Tô Hà nó? mọ? ngườ? ở lạ? ăn cơm luôn, và bảo tô? đ? làm cá còn anh thì khoác áo lá đ? mua thêm đồ ăn. Tô? ra sau kênh làm cá thì nhà thơ Nguyễn Bính cũng ra theo, ngồ? xuống bên cạnh. Tô? mớ? hỏ?: "Sao anh không vô nhà ngồ? chơ? vớ? mấy anh mà ra đây cho ướt?". Ổng  nó?: "Tô? ra xem chị làm cá...". Tô? nó? đùa: "Anh xem làm cá đặng sau này anh chỉ cho vợ anh phả? hông?". Sau đó ổng đ? vô...”.

Vào bữa cơm, anh Lê Duẩn nó?: "Hôm nay nhân trờ? mưa mà Nguyễn Bính vớ? Hồng Châu gặp nhau. Âu cũng là nhân duyên, thô? Hồng Châu cũng đừng kén chọn nữa, nên ưng Nguyễn Bính đ?. Một đằng là nhà thơ, một đằng là nhà báo chắc hợp nhau...". Lúc đó tô? nó?: "Em hổng kén chọn gì đâu. Nhưng lập g?a đình bây g?ờ thì em chưa nghĩ tớ?". Anh nó?: "Ba mươ? tuổ? đầu rồ? mà còn chưa nghĩ tớ? chuyện lập g?a đình, thì còn đợ? gì nữa?".

Lúc đó bà Châu mớ? nó?: "Chuyện này em còn phả? về hỏ? má đặng xem má có chịu hay không, chứ em không dám tự quyết định". A? dè kh? về tô? hỏ? thử má, bả nó?: "Tao tưởng a? chứ là ngườ? yêu nước, hoạt động cách mạng tao gả l?ền. Bây g?ờ g?ả như có đứa V?ệt g?an mà dù có đưa cả đống vàng x?n cướ?, tao cũng không thèm gả. Còn Nguyễn Bính là nhà thơ, lạ? làm cách mạng, thì dù nghèo,  không cần sính lễ gì hết, chỉ cần đem trầu cau đến hỏ?, tao cũng gả”.

Cuố? năm 1950, họ thành hôn. Một năm sau, ngườ? con gá? đầu lòng chào đờ?. Và cũng là ngườ? con duy nhất g?ữa nhà thơ vớ? bà Hồng Châu. Nhà thơ lấy tên mình cùng tên vợ đặt cho con là Nguyễn Bính Hồng Cầu. H?ện bà Hồng Cầu là Phó g?ám đốc nhà xuất bản Văn nghệ TP.HCM.

Năm 1954, h?ệp định G?ơnevơ được ký kết, Nguyễn Bính ra Bắc theo d?ện tập kết. Sau đó, Pháp phản bộ? H?ệp định nhường cho Mỹ nhảy vào tham ch?ến vớ? âm mưu kéo dà? ch?ến tranh, ch?a cắt đất nước.

Do ch?ến tranh, nhà thơ không có dịp trở vào Nam. Trên quê hương nỗ? nhớ vợ thương con là cảm xúc để ông v?ết nên bà? thơ "Gử? vợ m?ền Nam". X?n trích một đoạn: "Mẹ chân cứng đá mòn chờ đợ?/ Em khăng khăng đứng mũ? chịu sào/ Chín năm xương trắng máu trào/ Lẽ đâu lạ? chịu công lao dã tràng...".    

“Gặp nhau thuở  tóc còn xanh g?ờ  đây gặp lạ? tóc xanh pha? màu”

Năm 1966, Nguyễn Bính ra đ? đột ngột tạ? quê nhà, tỉnh Hà Nam. 15 năm sau ngày Nguyễn Bính ra đ?, bà Hồng Châu mớ? có dịp ra thăm mộ ông. Cảm xúc, bà đã ứng tác bà? thơ "V?ếng mộ anh Nguyễn Bính". Bà đã đọc bà? thơ này trước mộ ông và đốt nó.

Bà? thơ mở đầu vớ? những dòng cảm động: "Gặp nhau thuở tóc còn xanh/G?ờ đây gặp lạ? đầu xanh pha? màu/T?m vàng nửa mảnh còn đau/Thầm thì lòng đất thơ sao xé lòng...". Những vần thơ đó như nó? hộ t?ếng lòng cho bà, t?ếng lòng tha th?ết của một ngườ? vợ tr? âm, chung thủy.

Nguyễn Thịnh