Ý nghĩa và nguồn gốc hai vị Thần Tài và Thần Thổ Địa

ĐSPL) - Thần Tà?, Thần Thổ Địa đã trở thành vị Thần quen thuộc vớ? mọ? ngườ?, đặc b?ệt là những ngườ? k?nh doanh, buôn bán. Nhưng nguồn gốc 2 vị Thần này thì ít a? b?ết.

Nguồn gốc của Thần Tà?, Thần Thổ Địa

Tục thờ Thần Tà? có xuất xứ từ Trung Quốc, còn ở nước ta tục thờ Thần Tà? xuất h?ện vào khoảng đầu thế kỷ XX. Theo truyền thuyết xưa, có một ngườ? lá? buôn Trung Hoa tên là Âu M?nh kh? đ? qua hồ Thanh Thảo tình cờ gặp Thủy Thần, được Thủy Thần cho một ngườ? g?a nhân tên là Như Nguyện. Âu M?nh đem Như Nguyện về nuô? ở trong nhà, từ đó công v?ệc làm ăn của Âu M?nh mỗ? ngày một phát đạt. Trong một ngày Tết, vì một lý do nào đó, Âu M?nh đánh Như Nguyện. Như Nguyện quá sợ hã? bèn chu? vào đống rác và b?ến mất. Từ đó Âu M?nh làm ăn thua lỗ, chẳng mấy chốc nghèo xác nghèo xơ.

Ngườ? ta bảo Như Nguyện là Thần Tà? và lập bàn thờ Như Nguyện, cũng chính vì thế mà bàn thờ Thần Tà? thường nằm ở một góc khuất trong nhà. Theo đ?ển tích này, trong 3 ngày Tết có tục k?êng quét nhà, hốt rác vì sợ làm mất thần Tà? ẩn trong đống rác.

Cũng có quan n?ệm cho rằng Thần Tà? là một dạng thổ thần k?ểu Thần Đất (Thần Thổ Địa), vị thần hộ mệnh của xóm làng, ca? quản đất đa?, phù hộ con ngườ? và g?a súc trong xóm làng. Kh? những ngườ? dân V?ệt đ? kha? hoang, bước đầu họ gặp nh?ều khó khăn và ý n?ệm về các vị thần hình thành từ đó làm chỗ dựa tâm l?nh của họ trên con đường mưu s?nh. Thần Đất là vị thần bảo hộ cây trá?, hoa màu thể h?ện tính nông ngh?ệp và là vị thần trông co? t?ền tà?, vàng bạc. Đây cũng là dấu ấn của thờ? kỳ k?nh tế thương ngh?ệp.

Một đ?ển tích khác lạ? cho rằng Thần Tà? nguyên là Bố Đạ? La Hán, còn gọ? là Nhân Yết Đà Tôn G?ả ở Ấn Độ (là một trong thập bát La Hán). Ông là ngườ? chuyên bắt rắn, ông mang tú? vả? to trên lưng vào rừng bắt rắn độc, nhổ bỏ răng độc rồ? thả rắn đ?. Ngườ? Trung Quốc cho là Bố Đạ? đầu tha? tạ? nước Lương tên là Phó Đạ? Sĩ, tính tình vu? vẻ, ăn mặc xốc xếch, va? mang cá? tú? vả? to, a? cho gì cũng dồn vào tú? rồ? đem phân phát cho trẻ em. Do đó có tượng Thần Tà? đứng có mang tú? to, ha? tay đưa thẳng lên trờ? cườ? thoả? má?, tượng trưng cho sự may mắn, thành công.

Mặc dù Thần Tà? được xem là một hình tượng khác của Thần Đất nhưng cả 2 vẫn mang yếu tố tâm l?nh g?úp con ngườ? làm ăn phát đạt, cho nên ngườ? ta không thờ Thần Tà? một mình mà thường thờ chung vớ? Thổ Địa (vị thần ca? quản đất đa? nhà cửa). Trong những g?a đình làm ăn buôn bán, ngườ? ta thờ cúng Thần Tà? quanh năm, sáng sớm kh? mở cửa bán hàng họ thường thắp hương cầu x?n “mua may bán đắt”. V?ệc thờ cúng Thần Tà? là một tín ngưỡng dân g?an mang đậm dấu ấn của sự g?ao lưu văn hoá.

Theo một sự tích khác, ngày mùng 10 tháng g?êng âm lịch là ngày Thần Tà? bay về trờ?. Từ đó, phong tục thờ cúng Thần Tà? và Thần Thổ Địa là ngày mùng 10 âm lịch hàng tháng. Chuyện kể rằng dướ? trần g?an không có Thần Tà?, chỉ có Thần Tà? trên trờ?, vị thần ca? quản t?ền bạc, tà? lộc.

Trong một lần đ? chơ? uống rượu. Thần tà? say quá nên rơ? xuống trần g?an, đầu va vào đá nằm mê mệt không b?ết gì, sáng ra mọ? ngườ? thấy một ngườ? ăn mặc g?ống như d?ễn tuồng cả? lương thì lấy làm lạ và tưởng bị đ?ên. Mọ? ngườ? cũng lột sạch hết quần áo, mũ nón của Thần tà? đem bán, Thần Tà? tỉnh dậy không có quần áo trên ngườ? và không nhớ mình là a? nữa vì đầu bị va vào đá.

Thần Tà? không b?ết làm v?ệc dướ? trần g?an nên thường đ? lang thang khắp nơ? x?n ăn. Có một cửa hàng k?nh doanh buôn bán gà, vịt, heo quay ế ẩm, thấy Thần Tà? đến ăn x?n nên mờ? vào ăn. Thần Tà? ăn rất nh?ều và kỳ lạ thay từ lúc Thần Tà? vào ăn thì khách ăn khác kéo đến nườm nượp, ngườ? bán hàng thấy vậy nên ngày nào cũng mờ? Thần Tà? vào ăn. Khách hàng ở quán đố? d?ện trước nay rất đông khách bỗng dưng cũng chuyển hết qua quán bên này ăn.

Được một thờ? g?an, ngườ? bán hàng thấy Thần Tà? chẳng làm gì mà suốt ngày được ăn uống ngon, lạ? toàn dùng tay ăn bốc, ngườ? thì bốc mù?. Nghĩ Thần Tà? sẽ làm khách sợ không dám đến ăn và hao phí đồ ăn cho ngườ? ăn mày nên ngườ? bán hàng mớ? đuổ? Thần Tà? đ?. Quán đố? d?ện ngày xưa rất đông khách, nay vắng tanh, thấy vậy l?ền mờ? Thần Tà? vào ăn, kỳ lạ thay mọ? ngườ? lạ? kéo hết sang quán này ăn. Mọ? ngườ? thấy vậy nên a? cũng g?ành mờ? cho bằng được Thần Tà? đến ăn hàng quán của mình. Ngườ? dân khu vực đó thấy Thần Tà? không có quần áo mặc nên dẫn đ? mua, mọ? ngườ? đưa Thần Tà? đến cửa hàng nơ? quần áo của ông bị bán, sau kh? mặc quần áo mũ nón vào thì Thần Tà? nhớ lạ? mọ? chuyện và bay về trờ?. Mọ? ngườ? co? Thần Tà? như là báu vật và lập bàn thờ, tôn thờ từ đó.

Bàn thờ ha? vị Thần

Bàn thờ Thần tà? không được đặt ở trên cao như bàn thờ g?a t?ên. Bàn thờ thường dán g?ấy đỏ, để ở một góc hay một xó nào đó. Có thể có bà? v?̣ nhỏ, ha? bên bà? v?̣ có câu đố? :

Thổ năng s?nh bạch ngọc (Đất hay s?nh ngọc trắng) 

Đ?̣a khả xuất hoàng k?m (Đất khá có vàng ròng)

Trên đỉnh bàn thờ, lắp ha? ngọn đèn (được thắp sáng kh? thắp hương). Ha? bên, phía bên trá? (từ ngoà? nhìn vào) là ông Thần tà?, phía bên phả? là Thần Thổ Địa. Ở g?ữa ha? ông là một hũ gạo, một hũ muố? và một hũ nước đầy. Ba hũ này chỉ đến cuố? năm mớ? thay. G?ữa bàn thờ là một bát nhang, bát nhang này kh? bốc phả? theo một số thủ tục nhất định. Để tránh động bát nhang kh? lau chù? bàn thờ, ngườ? ta dán bát nhang xuống bàn thờ bằng keo, băng dính...

Nên đặt lọ hoa bên tay phả?, đĩa trá? cây bên tay trá?. Thường nên cắm hoa hồng, hoa cúc hoặc hoa đồng t?ền. Trá? cây nên sắp đủ ngũ quả (5 loạ? trá? cây). Ngày thường, lễ cúng đơn g?ản, ch?̉ có trầu nước và trá? cây. Còn trong các d?̣p g?ỗ tết, các ngày sóc vọng, ngườ? ta thường bày lễ mặn.

M?nh G?anh (Sưu tầm)