Vụ án Shark Bình: Cảnh tỉnh giới đầu tư mạo hiểm mù quáng chạy theo "tiền ảo" và vỏ bọc hào nhoáng

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Hà Nội mới đây đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam doanh nhân Nguyễn Hòa Bình (thường gọi “Shark Bình”) cùng 9 đồng phạm về hai tội danh “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” và “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” liên quan dự án tiền số Antex.

Theo Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp, đây là vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng, thu hút sự quan tâm lớn của dư luận khi người bị khởi tố là một doanh nhân có tiếng trong lĩnh vực công nghệ. “Các bị can bị cáo buộc đã chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn, có thể lên tới hàng trăm tỷ đồng. Với khung hình phạt của Điều 174 Bộ luật Hình sự, họ có thể đối mặt mức án cao nhất là tù chung thân”, ông Cường cho biết.

Thông tin từ cơ quan điều tra cho thấy, khoảng 900 tỷ đồng tài sản gồm tiền mặt, vàng, bất động sản, xe ô tô… đã bị niêm phong, phong tỏa để phục vụ công tác điều tra. Các bị can bước đầu thừa nhận hành vi phạm tội và cam kết khắc phục hậu quả, nộp lại hơn 3 tỷ đồng.

Luật sư Đặng Văn Cường nhận định: “Vụ án này một lần nữa cho thấy khoảng trống pháp lý trong lĩnh vực tiền ảo. Dù pháp luật Việt Nam chưa công nhận tài sản ảo là hợp pháp, song mọi hành vi dùng tiền ảo để lừa đảo chiếm đoạt tiền thật đều có thể bị xử lý hình sự".

Luật sư Cương phân tích, theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự thì chứng cứ là những gì có thật được thu thập theo trình tự thủ tục luật định. Chứng cứ có thể là lời khai, có thể là vật chứng, kết luận giám định, kết quả định giá, cũng có thể là chứng cứ trên môi trường điện tử.

Ngày nay các chứng cứ trên môi trường điện tử ngày càng phổ biến và quan trọng để chứng minh hành vi phạm tội. Đối với vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản bằng phương thức sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thì các chứng cứ điện tử rất quan trọng để chứng minh hành vi phạm tội, chứng minh phương thức thủ đoạn phạm tội, chứng minh hậu quả của hành vi phạm tội gây ra.

Chứng cứ điện tử có đặc điểm riêng là dễ hình thành, dễ thay đổi, thậm chí có thể xóa bỏ, cũng có thể gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc thu thập xử lý.

“Chính vì vậy trước khi bị khởi tố thì doanh nhân Nguyễn Hòa Bình và một số người có lẽ cho rằng với công nghệ hiện nay, khi pháp luật Việt Nam chưa công nhận tài sản ảo và với đặc điểm của tài sản trên môi trường điện tử thì rất khó truy vết, rất khó tìm kiếm và việc chiếm đoạt là hợp pháp, cơ quan chức năng sẽ phải bó tay. Tuy nhiên đây là quan điểm và đánh giá sai lầm của bị can, chính vì nghĩ rằng chiếm đoạt tiền không ai biết, không thể tìm ra được mà các bị can này đã mắc sai lầm”, luật sư Cường chỉ ra.

Theo ông Cường, Luật Công nghiệp công nghệ dự kiến có hiệu lực từ 01/01/2026 mới chính thức tạo khung pháp lý cho tài sản ảo và tài sản mã hóa. Tuy nhiên, sự thiếu hoàn thiện này đã trở thành “kẽ hở” để một số đối tượng lợi dụng, lôi kéo nhà đầu tư bằng các dự án tiền số không có thật.

“Những dự án tiền ảo như Antex chỉ là phương tiện phạm tội, không thể xem là hợp pháp như lời khai của bị can Nguyễn Hòa Bình trước đó", ông Cường nhấn mạnh.

Về hướng xử lý tài sản, cơ quan điều tra sẽ căn cứ quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự để trả lại cho người bị hại nếu xác định được nguồn gốc hợp pháp. Những tài sản gây thiệt hại cho nhà nước thì sẽ phải bồi thường thiệt hại khắc phục hậu quả cho nhà nước trong vụ án vi phạm về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.

Đối với các tài sản do phạm tội mà có hoặc có nguồn gốc từ tội phạm thì cũng có thể bị tịch thu và sung vào công quĩ nhà nước. Đối với những tài sảnhợp pháp của bị can nhưng bị can bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền, bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản thì những tài sản này cũng có thể bị xử lý.

Bài học về đầu tư tiền ảo

Cũng theo chuyên gia pháp lý, hàng loạt vụ án gần đây có liên quan tới người nổi tiếng và doanh nhân, từ Hoàng Hường, Ngân 98, Quang Linh, đến vụ Shark Bình, là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về đạo đức kinh doanh và ý thức pháp luật.

“Người nổi tiếng, người có ảnh hưởng trên mạng xã hội ngày càng dễ bị cám dỗ bởi đồng tiền và ảo tưởng quyền lực. Khi coi thường pháp luật, sớm muộn cũng phải trả giá”, ông Cường nói.

Luật sư Cường nhấn mạnh, vụ án Shark Bình được xem là bài học đắt giá cho giới đầu tư khi đổ tiền vào các mô hình tài chính mạo hiểm, thiếu hiểu biết và chạy theo trào lưu “cá mập – cá bé”. Cơ quan điều tra đang tiếp tục mở rộng vụ án, xem xét khả năng khởi tố thêm tội danh như trốn thuế, rửa tiền, tiêu thụ tài sản phạm pháp.