TTCP: Đề nghị xem xét dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ GD&ĐT và NXB Giáo dục

Ngày 29/12, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ (TTCP) Trần Ngọc Liêm ký thông báo kết luận thanh tra số 2303 chuyên đề công tác quản lý Nhà nước về giáo dục, đào tạo. Thời kỳ thanh tra từ ngày 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018.

TTCP kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm đối với lãnh đạo Bộ GD&ĐT (theo thời kỳ). Ảnh minh họa

Tại Bộ GD&ĐT, cơ quan thanh tra đã tiến hành thanh tra và chỉ ra một số hạn chế, thiếu sót về sách giáo khoa (việc quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa, thẩm định, duyệt, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa); việc quản lý, triển khai, thực hiện một số dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo.

Theo kết luận, khi biên soạn sách giáo khoa (SGK) theo Nghị quyết số 40/2000/NQ-QH10 ngày 09/12/2000 của Quốc hội, không cung cấp được Bản thảo mẫu SGK được Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt để làm cơ sở đối chiếu SGK hiện hành với Bản thảo mẫu SGK đã được phê duyệt, vi phạm Khoản 2 Điều 10 Luật Thanh tra năm 2010, Khoản 1 Điều 14 Pháp lệnh về lưu trữ quốc gia năm 2001, Điểm a Khoản Điều 11 Luật Lưu trữ năm 2011, thể hiện việc buông lỏng trong công tác lưu trữ.

Khi biên soạn SGK đã thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào (73/193 cuốn). Bộ GD&ĐT mới ban hành được 3 văn bản trong đó có nội dung hướng dẫn các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng SGK, nhắc nhở học sinh có ý thức giữ gìn, không được viết, vẽ vào sách nhưng chưa ban hành được cơ chế, chính sách quy định về sử dụng lại SGK, việc sử dụng lại SGK mới đạt khoảng 35%.

Từ 2014 đến hết tháng 8/2019, đã phát hành và bán được hơn 300 triệu bản sách giáo khoa có các trang học sinh có thể viết vào. "Trường hợp tính 65% sách giáo khoa có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội thì giá trị lãng phí tạm tính là 2.374.205,8 triệu đồng", kết luận nêu.

Sách bài tập (SBT) do Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn dựa theo SGK, được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành. Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại SBT, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của NXB (là đơn vị thống lĩnh thị trưởng, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành SBT).

Việc nêu SBT được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành tại Văn bản số 2372/BGDĐT-GDTrH là không đúng chức năng, nhiệm vụ của Bộ GD&ĐT. Mặc dù Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT ngày 07/7/2014 quy định về quản lí và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên nhưng chưa kịp thời ban hành văn bản về việc dừng sử dụng Văn bản số 2372/BGDĐT GDTrH nêu trên. Do đó gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh học sinh và xã hội hiểu rằng SBT được NXB xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo SGK, dẫn đến thực tiễn hầu hết gia đình học sinh khi mua SGK đều mua SBT kèm theo do NXB phát hành, có dấu hiệu “lợi ích nhóm" giữa Bộ GDĐT là cơ quan quản lý nhà nước với NXB trong việc in ấn, phát hành SBT.

Quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ GD&ĐT chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để yêu cầu NXB phải thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Bộ tại Văn bản số 793/BGDĐT-KHTC ngày 06/3/2019, Văn bản số 1451/BGDĐT-KHTC ngày 08/4/2019, nhưng NXB đã điều chỉnh tăng giả bản SGK 16,9%.

Theo kết luận thanh tra, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB Giáo dục Việt Nam (đơn vị trực thuộc Bộ GD&ĐT) có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Kết quả kiểm tra, xác minh tại NXB cho thấy, giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in SGK, hạch toán có sai sót dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách bằng giá NXB đã đăng ký giá từ năm 2011, cao hơn giá sách phải đăng ký đúng giá với số tiền hơn 85 tỷ đồng. Việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh SGK còn một số thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá sách đã được NXB đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý.

NXB chưa rà soát cơ cấu chi phí và giá thành, định mức, kế hoạch sản xuất kinh doanh, tỷ lệ chiết khấu của SGK cao, chưa thực hiện tiết kiệm chi phí nhằm giảm giá thành sách...

Trong công tác quản lý, triển khai một số Dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo, Bộ GD&ĐT quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư thiểu nội dung mục tiêu đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư công; chậm ban hành văn bản quy định về thời gian thẩm định chủ trương đầu tư; chậm ban hành văn bản quy định về lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư và quản lý chương trình, dự án đầu tư công theo quy định; chậm ban hành Quyết định thay thế quy trình thẩm định và phê duyệt các nội dung trong đấu thầu.

Phê duyệt 12 dự án đầu tư mới với tổng số vốn 1.465.373 triệu đồng cho 9 đơn vị chậm nộp quyết toán dự án hoàn thành từ 24 tháng trở lên thuộc trường hợp không được giao dự án đầu tư mới, trái quy định tại mục 5 Chỉ thị số 27/CT-TTg ngày 27/12/2013 của Thủ tướng Chính phủ.

Giao vốn lần đầu chậm từ 4 đến 6 năm dổi 07 dự án kể từ thời điểm phê duyệt dự án lần đầu; phê duyệt nhiệm vụ khoa học và công nghệ Dự án chưa đảm bảo phù hợp với mục tiêu đầu tư. - Phê duyệt kết quả thi tuyển phương án kiến trúc công trình trong khi Dự án không thuộc quy định phải thi tuyển kiến trúc theo quy định; phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu chưa chính xác dẫn đến giả gói thầu tăng không đúng.

Phê duyệt Kế hoạch lựa chọn nhà thầu có gói thầu với hình thức chỉ định thầu vượt hạn mức chỉ định thầu quy định; cỏ gói thầu Báo cáo đánh giá tác động môi trường không có trong danh mục quy định; nhiều dự án chưa được phê duyệt quyết toán hoàn thành trong thời gian dài, thời gian phê duyệt quyết toán chậm theo quy định; chưa hoàn thành trách nhiệm, chưa đạt mục tiêu của công tác quyết toán dự án hoàn thành theo quy định.

Từ các sai phạm kể trên, TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ GD&ĐT kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm trách nhiệm đối với Bộ trưởng, lãnh đạo Bộ được phân công phụ trách; đơn vị, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu đơn vị thuộc Bộ (theo từng thời kỳ) có liên quan đến những thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm đã nêu trong kết luận thanh tra...

Kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chuyển thông tin hai nội dung sang Bộ Công an xem xét, xử lý theo quy định: TTCP xác định nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu "lợi ích nhóm" giữa Bộ GD&ĐT là cơ quan quản lý Nhà nước với Công ty TNHH MTV NXB) Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Cơ quan thanh tra cho rằng nội dung lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Công ty TNHH MTV NXB giáo dục Việt Nam có nhiều dấu hiệu bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Bạch Hiền (t/h)