Trái phiếu doanh nghiệp: Lãi suất cao luôn có rủi do?

Nhiều doanh nghiệp (DN) và ngân hàng đã huy động được lượng vốn lớn từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN). Song để tránh những rủi ro không đáng có khi đầu tư trái phiếu, nhà đầu tư nên lựa chọn trái phiếu của doanh nghiệp có uy tín trên thị trường.

Bộ Tài chính cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2019, tổng mức phát hành TPDN là 116.085 tỷ đồng, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm 2018. Trong đó, ngân hàng thương mại phát hành 36.700 tỷ đồng (chiếm 36%), DN bất động sản là 22.122 tỷ đồng (19%). Lãi suất TPDN bình quân là 9,5% - 11%/năm. Quy mô thị trường TPDN tới hết tháng 6/2019 có mức vốn hóa bằng 10,22% GDP, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2018, vượt mục tiêu đặt ra là 7% GDP vào năm 2020.

Ông Phạm Phú Khôi, Trưởng ban Đào tạo và Sự kiện thuộc Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) nhận xét: “Những năm gần đây, nhiều DN, trong đó có các ngân hàng, tìm cách huy động vốn từ việc phát hành trái phiếu khi các kênh huy động khác gặp khó khăn và phải đáp ứng các quy định khắt khe hơn về tài sản và các tỷ lệ tài chính khác. Các nhà phát hành đã từng thành công trong những đợt phát hành trước thì dễ dàng huy động được vốn ở những đợt sau nên khối lượng ngày càng cao. Từ phía các nhà đầu tư, trái phiếu cũng là kênh đầu tư có khả năng sinh lợi cao hơn”.

Dù khá thành công trên thị trường trái phiếu trong nước, nhưng rất ít DN Việt Nam huy động được nguồn vốn này từ thị trường nước ngoài. Theo ông Khôi, nhiều DN Việt Nam không thể chạm đến được thị trường trái phiếu quốc tế. Bởi lẽ, chi phí phát hành trên thị trường quốc tế khá lớn, yêu cầu cao hơn, chẳng hạn đòi hỏi phải có định mức tín nhiệm, trong khi phần lớn DN Việt Nam đều chưa xếp hạng tín nhiệm.

Trái phiếu doanh nghiệp được dự báo tiếp tục sôi động trong năm 2019, khi những tháng đầu năm, các doanh nghiệp liên tục phát hành khối lượng trái phiếu lớn, với lãi suất cao gấp đôi so với lãi suất ngân hàng. Chỉ trong chưa đầy 2 quý đầu năm nay, Công ty cổ phần Phát triển bất động sản Phát Đạt (PDR) công bố phát hành trái phiếu 4 đợt với lãi suất cao nhất lên đến 14,45%/năm. Trái phiếu của PDR là trái phiếu không chuyển đổi, có bảo đảm bằng tài sản và không kèm chứng quyền.

Mới đây nhất, đầu tháng 6/2019, PDR đã thông qua việc phát hành 150 tỷ đồng trái phiếu không chuyển đổi có tài sản đảm bảo với mệnh giá 100 triệu đồng/trái phiếu, dự kiến thực hiện trong quý II hoặc III/2019. Lãi suất trái phiếu kỳ này là 14%/năm với kỳ hạn một năm kể từ ngày phát hành.

Bên cạnh đó, Công ty cổ phần Đầu tư kinh doanh nhà Khang Điền vừa phát hành 450 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 2 năm, lãi suất 12%/năm, trả lãi 6 tháng/lần. Công ty cổ phần Chứng khoán VNDirect dẫn đầu lượng phát hành với 1.460 tỷ đồng trái phiếu, kỳ hạn 1 - 3 năm, lãi suất 9,5 - 11,3%/năm.

Trong cuộc họp mới đây với Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nêu rõ: “Các tổ chức phát hành TPDN hầu như chưa được xếp hạng tín nhiệm nên tiềm ẩn rủi ro cho nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư cá nhân không đủ thông tin phân tích rủi ro. 70% DN phát hành trái phiếu sử dụng tài sản và tài sản hình thành từ nguồn hình thành trái phiếu nhưng chưa được định giá bởi tổ chức định giá độc lập và khó xác minh các tranh chấp pháp lý.

Vốn huy động có thể sử dụng chưa đúng mục đích do chưa có báo cáo sử dụng vốn có ý kiến của kiểm toán theo quy định của Nghị định số 163/2018/NĐ-CP. 98% các đợt phát hành là riêng lẻ. Nếu không kiểm soát tốt việc phát hành TPDN sẽ có rủi ro, ảnh hưởng tới thị trường tín dụng và cân đối vĩ mô”.

Phó Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành tiếp tục hoàn thiện Dự thảo Luật Chứng khoán. Đối với việc phát hành TPDN ra công chúng, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính sửa đổi các quy định và yêu cầu bắt buộc gắn phát hành ra công chúng với xếp hạng tín nhiệm.

Liên quan đến việc xếp hạng tín nhiệm của các tổ chức phát hành, ông Phạm Phú Khôi nhận xét: “Việc thành lập công ty định mức tín nhiệm là rất quan trọng cho thị trường trái phiếu Việt Nam hoạt động và phát triển một cách bền vững. Việt Nam đã có hành lang pháp lý cho điều này. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, mới chỉ có 1 DN được cấp phép nhưng DN này chưa đi vào hoạt động chính thức”.

Kiều Trang (T/h)