“Sóng ngầm” ở một miền biên viễn: (Bài 3) Đẩy lùi hậu họa cho dân 

Nhiều hệ lụy

Nói về thực trạng “tín dụng đen” trên địa bàn, ông Cấn Xuân Thảo – Phó Giám đốc Quỹ đầu tư Phát triển tỉnh Hà Giang cho biết: Hoạt động “tín dụng đen” trên địa bàn tỉnh thời gian qua diễn ra khá phức tạp, khá phổ biến và đa dạng về hình thức. Các hoạt động vay và cho vay này đều thông qua hệ thống các tổ chức tín dụng không được pháp luật công nhận.

Các tổ chức “tín dụng đen” thường dùng chiêu bài như cho vay tiền với thủ tục nhanh chóng, nhiều trường hợp vay tiền không cần thế chấp. Người vay và người cho vay có thể giao dịch bằng miệng, không cần hợp đồng hoặc lập hợp đồng nhưng rất đơn giản, không ghi mức lãi suất cho vay hoặc ghi lãi suất mập mờ, chung chung để lừa người vay. 

“Dây dưa với “tín dụng đen” đồng nghĩa là dây dưa với hệ lụy. Khi rủi ro xảy ra, nhiều cá nhân bị khủng hoảng tinh thần, tìm giải thoát bằng cách tự tử. Không chỉ vậy, “tín dụng đen” còn kéo theo hàng loạt các tội phạm và tệ nạn xã hội, như: Giết người, cố ý gây thương tích, cưỡng đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản…”, ông Cấn Xuân Thảo cho biết thêm.

Vay vốn trong đó có vay tiêu dùng là nhu cầu rất cần thiết của người dân vùng cao Hà Giang

Mặc dù công tác xóa đói, giảm nghèo của Hà Giang trong thời gian qua đã đạt được những con số khả quan nhưng theo thống kê, mỗi năm tỉnh vẫn phải có chương trình cứu đói cho các hộ dân và tương đương như vậy số lượng hộ có nhu cầu vay tiêu dùng còn cao hơn như thế rất nhiều lần. 

Qua khảo sát thực tế cho thấy, ngoài số ít người dân có đều kiện, cần vay những khoản lớn, họ có tài sản thế chấp, có thể tìm đến ngân hàng hoặc các quỹ tín dụng để thực hiện vay mượn theo quy định thì còn nhiều hộ dân chỉ dừng ở mức vay tiêu dùng với số tiền không lớn.

Thực tế này đặt ra là cần phải có một kênh tín dụng khác để đáp ứng nhu cầu này cho người dân. Mà việc hình thành kênh này cần đáp ứng nhu cầu vay nhanh, đúng pháp luật và đúng theo quy định.

Gỡ vướng, hướng tới vay an toàn

Việc vay nợ và tự tử hay quyên sinh vì nợ ở Hà Giang đang là tiếng chuông cảnh báo. Theo đánh giá, phần lớn những người tự tử đều là trụ cột, lao động chính đóng góp chủ yếu vào kinh tế gia đình. 

Trước gánh nặng về nợ đã chót vay từ các cá nhân hay tổ chức “tín dụng đen”, đường cùng, họ tự tử. Và như vậy sẽ để lại gánh nặng cho vợ con, những khó khăn của gia đình, cộng đồng và xã hội. Những đứa trẻ là con của những người tự tử không có nơi nương tựa, thất học, đói nghèo, thậm chí bị vi phạm pháp luật khi chưa thành niên...

Để ngăn chặn tình trạng này, trong những năm qua Hà Giang đã tích cực vào cuộc. Tuy nhiên, theo đánh giá, trong quá trình phát hiện, xử lý các vụ việc liên quan đến “tín dụng đen” trên địa bàn tỉnh vẫn còn gặp không ít khó khăn do các tổ chức, cá nhân cho vay thường núp bóng cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ, công ty tài chính để hoạt động “ngầm”, cho vay tiền với lãi suất rất cao. 

Giữa đối tượng cho vay và người vay tiền thỏa thuận số tiền vay với mức lãi suất dưới hình thức viết giấy vay nợ hoặc thỏa thuận miệng. Đặc biệt trong nội dung giấy vay nợ đều không thể hiện mức lãi suất, đối với các tài sản thế chấp có giá trị lớn, đối tượng cho vay thường yêu cầu chủ tài sản ký hợp đồng mua bán, hợp đồng chuyển nhượng tài sản… 

Những biện pháp ranh mãnh, lách luật để đối phó này đã gây khó khăn trong công tác xử lý của lực lượng chức năng. Bên cạnh đó, lợi dụng mạng xã hội, công nghệ thông tin, sim rác các đối tượng cho vay ngày càng phổ biến, tinh vi.

Do trình độ hiểu biết thấp, nhiều bị hại lo sợ bị trả thù nên không dám trình báo cơ quan công an hoặc không dám khai báo khi các đối tượng bị bắt giữ, gây khó khăn cho công tác mở rộng điều tra.

Theo Công an tỉnh Hà Giang, quá trình điều tra, truy tố, xét xử liên quan đến “tín dụng đen” còn nhiều khó khăn, vướng mắc. 

Theo đó, Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự được quy định tại Điều 201, Bộ Luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) là tội phạm ít nghiêm trọng, có khung hình phạt cao nhất là 3 năm tù.

Với khung hình phạt này, theo quy định của Bộ Luật Tố tụng Hình sự không áp dụng được biện pháp tạm giam đối với các đối tượng. Vì vậy sẽ dẫn đến khó khăn cho quá trình đấu tranh, khai thác, mở rộng vụ án, chứng minh hành vi phạm tội của các đối tượng có liên quan. 

Song Nguyên – Trần Hùng