“Sát thủ thầm lặng” khiến người Việt có nguy cơ mắc ung thư gan cao

Anh Nguyễn Văn Nam (34 tuổi, Phú Thọ) có tiền sử viêm gan B 10 năm nay. Tuy nhiên, anh Nam hiếm khi đi khám sức khỏe.

Trước khi nhập viện 3 tháng, anh thấy tức vùng bụng hạ sườn bên phải. Ban đầu anh chỉ nghĩ do vận động mạnh hoặc do lao động nên chủ quan, khi đau cả khi ngủ người đàn ông mới đi khám thì phát hiện mắc ung thư gan.

Phó giám đốc Trung tâm Ung bướu, xạ trị và y học hạt nhân Quốc tế Phương Đông. ThS.BS Nguyễn Duy Anh cho biết, tiếp nhận bệnh nhân phát hiện bệnh nhân mắc ung thư gan giai đoạn muộn có di căn mạch máu trong và ngoài gan nên không phẫu thuật hay nút mạch được.

“Sau khi thăm khám, các bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị thuốc đích. Tuy nhiên chi phí khá cao, nên bệnh nhân điều trị được 3 tháng đã bỏ cuộc, về nhà sử dụng thuốc nam”, BS Duy Anh cho hay.

Theo bác sĩ, hầu hết ai cũng biết viêm gan B, C là thủ phạm chính gây ung thư gan. Báo đài, mạng xã hội truyền thông rất nhiều. Thế nhưng, Việt Nam vẫn là nước có tỷ lệ mắc và tử vong vì ung thư gan thuộc hàng cao nhất thế giới.

"Nguyên nhân chính nằm ở khoảng cách lớn giữa “biết” và “hành động”. Người dân không thiếu thông tin, nhưng ý thức phòng ngừa và thay đổi lối sống lại chưa được quan tâm đúng mức", BS Duy Anh nhấn mạnh.

Bác sĩ Duy Anh phân tích, “gánh nặng quá khứ” là yếu tố đầu tiên. Cách đây 20-30 năm, Việt Nam từng là vùng dịch tễ viêm gan B, với tỷ lệ người mang virus trong cộng đồng lên tới 10-15%. HBsAg dương tính). Viêm gan C cũng chiếm khoảng 1% dân số. Đây là gánh nặng “tồn đọng” từ nhiều thập kỷ trước. Những người nhiễm virus từ 20–30 năm trước nay đang ở giai đoạn biến chứng xơ gan, ung thư gan.

Hàng triệu người bị lây từ mẹ sang con hoặc mắc bệnh khi chưa có vaccine phổ cập. Virus âm thầm phá hủy gan suốt hàng chục năm, để rồi bùng phát thành xơ gan, ung thư gan – như một “quả bom nổ chậm”.

Ngoài ra, tâm lý chủ quan “không đau, không sao” cũng khiến nhiều người bỏ qua nguy cơ. Viêm gan được mệnh danh là “sát thủ thầm lặng” bởi có thể tồn tại hàng chục năm mà không gây triệu chứng rõ rệt. Nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện bệnh khi đã vàng da, bụng trướng, đau hạ sườn – những dấu hiệu thường ở giai đoạn muộn, điều trị trở nên vô cùng khó khăn.

Tại sao ung thư gan ngày càng gặp ở người trẻ?

Đáng lo ngại hơn, sự kết hợp giữa rượu bia và virus trở thành “cặp bài trùng” hủy diệt gan ở người trẻ. "Thế hệ nhiễm virus từ nhỏ nay đã trưởng thành: Đây là “quả bom hẹn giờ” từ quá khứ. Người nhiễm HBV từ khi sinh ra nay mới 30–40 tuổi, đủ thời gian để bệnh tiến triển thành ung thư. Kết hợp nhiều yếu tố nguy cơ, người trẻ ngày nay không chỉ mang HBV/HCV mà còn uống rượu bia nhiều, ăn uống không lành mạnh, ít vận động, dẫn tới gan nhiễm mỡ. Sự cộng hưởng này khiến ung thư gan xuất hiện sớm hơn so với các thế hệ trước. Không ít trường hợp mới ngoài 30 tuổi đã phải đối mặt với ung thư gan", BS Duy Anh cảnh báo.

Theo bác sĩ, thực trạng tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư gan cao tại Việt Nam không phải do truyền thông kém hiệu quả, mà bắt nguồn từ một hệ thống nguyên nhân phức tạp: gánh nặng nhiễm virus từ quá khứ, hạn chế của hệ thống y tế, nhận thức chủ quan, lối sống không lành mạnh.

Theo BS cần có những giải pháp đồng bộ cần triển khai:

- Tăng cường sàng lọc chủ động: Triển khai chương trình quản lý bệnh nhân viêm gan suốt đời, tích hợp vào hệ thống y tế cơ sở.

- Tiêm phòng toàn diện: Đảm bảo trẻ sơ sinh trên toàn quốc được tiêm vắc-xin viêm gan B trong vòng 24h sau sinh.

- Giảm chi phí điều trị: Mở rộng chi trả bảo hiểm cho thuốc và xét nghiệm theo dõi, đàm phán để hạ giá thuốc kháng virus.

- Nâng cao chất lượng tuyến cơ sở: Tập huấn cho bác sĩ, điều dưỡng ở tuyến huyện, xã về chẩn đoán và quản lý viêm gan.

- Truyền thông định hướng hành động: Thông điệp phải cụ thể, dễ hiểu, hướng dẫn người dân “khám ở đâu, theo dõi thế nào”.

- Kiểm soát rượu bia: Thực thi mạnh mẽ luật phòng chống tác hại rượu bia, đồng thời nâng cao nhận thức về gan nhiễm mỡ.

"Ung thư gan hoàn toàn có thể phòng ngừa và phát hiện sớm nếu người dân chủ động hành động. Việc thăm khám giúp xác định nguy cơ, xét nghiệm viêm gan B, C, tiêm phòng kịp thời hoặc theo dõi định kỳ. Với các ca được phát hiện sớm khi khối u còn nhỏ hoặc xơ gan chưa tiến triển nặng, cơ hội sống sót sẽ cao hơn rất nhiều.

Chỉ khi nào giải quyết đồng bộ tất cả các mắt xích này, Việt Nam mới có thể hy vọng kéo giảm bền vững tỷ lệ ung thư gan, căn bệnh hiện đang đứng số 1 về tỷ lệ tử vong trong các loại ung thư tại nước ta", BS Duy Anh khuyến cáo.