Quy định pháp luật về thi hành án hình sự

Cơ sở pháp lý của thi hành án hình sự

Các quy định về thi hành án hình sự chủ yếu được điều chỉnh bởi Luật Thi hành án hình sự năm 2019 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2020) và các văn bản hướng dẫn thi hành. Luật này đã có nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng so với Luật Thi hành án hình sự năm 2010, nhằm nâng cao hiệu quả công tác thi hành án, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người chấp hành án, đồng thời tăng cường sự giám sát của các cơ quan có thẩm quyền.

Các loại án hình sự được thi hành

Theo quy định, thi hành án hình sự bao gồm việc thi hành các loại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, cụ thể là:

Hình phạt chính: Bao gồm cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, trục xuất, tù có thời hạn, tù chung thân và tử hình.

Hình phạt bổ sung: Gồm cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định; cấm cư trú; quản chế; tước một số quyền công dân; tịch thu tài sản; phạt tiền (khi không là hình phạt chính).

Các biện pháp tư pháp: Ví dụ như giáo dục tại trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, bắt buộc chữa bệnh.

Nguyên tắc thi hành án hình sự

Luật Thi hành án hình sự năm 2019 quy định rõ các nguyên tắc cơ bản trong thi hành án hình sự, bao gồm:

Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật: Mọi hoạt động thi hành án phải dựa trên cơ sở pháp luật, bảo đảm tính hợp hiến và hợp pháp.

Bảo đảm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân: Người chấp hành án được tôn trọng nhân phẩm, không bị phân biệt đối xử và được bảo đảm các quyền theo quy định của pháp luật.

Bảo đảm bình đẳng trước pháp luật: Mọi cá nhân, tổ chức đều bình đẳng trong việc chấp hành bản án, quyết định của Tòa án.

Bảo đảm tính kịp thời, nghiêm minh, công khai, minh bạch: Việc thi hành án phải được tiến hành nhanh chóng, đúng quy định, công khai (trừ trường hợp pháp luật có quy định khác) và rõ ràng.

Kết hợp giáo dục, cải tạo với lao động trị liệu: Đặc biệt đối với hình phạt tù, mục đích không chỉ là trừng phạt mà còn là giáo dục, giúp người phạm tội tái hòa nhập cộng đồng.

Thẩm quyền và nhiệm vụ của các cơ quan thi hành án hình sự

Cơ quan thi hành án hình sự Công an nhân dân: Có nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định liên quan đến phạt tù, tử hình, cải tạo không giam giữ, trục xuất, cấm cư trú, quản chế, tước một số quyền công dân, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, và một số biện pháp tư pháp khác.

Cơ quan thi hành án hình sự Quân đội nhân dân: Thi hành án đối với phạm nhân là quân nhân, người làm việc trong tổ chức quân đội.

Cơ quan thi hành án dân sự: Thực hiện thi hành án phạt tiền, tịch thu tài sản và phần dân sự trong bản án hình sự.

Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân: Có vai trò giám sát, kiểm sát việc tuân thủ pháp luật trong quá trình thi hành án.