Pha "gỡ rào" vũ khí tầm xa cho Ukraine từ Mỹ: "Nước cờ" đầy rủi ro liệu có khiến xung đột leo thang?

Ngày 18/11, truyền thông các nước đồng loạt đưa tin về việc các quan chức Mỹ cho biết Tổng thống Joe Biden đã bật đèn xanh cho Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa do Washington cung cấp để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

Trong khi trước đó, Mỹ từng nhiều lần từ chối cho phép các cuộc tấn công như vậy vì lo ngại sẽ làm leo thang giao tranh.

Sự đảo ngược chính sách lớn này diễn ra chỉ hai tháng trước khi Tổng thống Joe Biden chuyển giao quyền lực cho Tổng thống đắc cử Donald Trump – người đã làm dấy lên lo ngại về tương lai hỗ trợ của Washington dành cho Kiev.

Ông Joe Biden được cho là đang tận dụng khoảng thời gian đương nhiệm cuối cùng để hỗ trợ Ukraine. Ảnh: Getty

Tại sao Mỹ cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa tấn công sâu trong lãnh thổ Nga?

Trong một năm qua, Ukraine đã nhiều lần sử dụng tên lửa ATACMS để tấn công vào các mục tiêu của Nga trên lãnh thổ Ukraine. Tuy nhiên, Mỹ chưa bao giờ cho phép Kiev sử dụng tên lửa bên trong nước Nga.

Tên lửa đạn đạo của Lockheed Martin là một trong những loại tên lửa mạnh nhất từng được cung cấp cho Ukraine, có khả năng bay xa tới 300km (186 dặm).

Ukraine nhiều lần lập luận rằng việc không được phép sử dụng những loại vũ khí như vậy bên trong nước Nga cũng giống như bị yêu cầu chiến đấu trong khi một tay bị trói sau lưng.

Sự thay đổi trong chính sách của Mỹ được cho là nhằm đáp trả những thông tin liên quan tới việc Nga nhận được hỗ trợ từ nước ngoài tại khu vực biên giới Kursk  - nơi Ukraine tiến hành chiến dịch xâm nhập kể từ đầu tháng 8.

Ngoài ra, việc ông Donald Trump sắp trở lại Nhà Trắng đang làm dấy lên lo ngại về tương lai hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine và Tổng thống Biden dường như rất muốn làm mọi cách có thể để viện trợ Kiev trong thời gian ngắn ngủi còn lại tại nhiệm.

Theo đó, việc tăng cường sức mạnh quân sự cho Ukraine có thể mang lại cho Ukraine đòn bẩy trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào sắp tới.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vẫn chưa xác nhận thông tin Mỹ “gỡ rào” vũ khí tầm xa nhưng  Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố hôm 17/11: "Các cuộc tấn công không được thực hiện bằng lời nói... Các tên lửa sẽ tự nói lên điều đó".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Getty

Tên lửa tầm xa sẽ có tác động như nào trên chiến trường?

Ukraine hiện có thể tấn công các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga, nhiều khả năng là xung quanh khu vực Kursk, nơi lực lượng Ukraine kiểm soát hơn 1.000km2 lãnh thổ Nga.

Các quan chức Mỹ cho biết Kiev sẽ có thể sử dụng ATACMS để phòng thủ trước cuộc phản công dự kiến của quân đội Nga và Triều Tiên, có thể bắt đầu trong vài ngày tới với mục đích giành lại lãnh thổ Nga.

Các lực lượng Ukraine sẽ có thể tấn công các vị trí của Nga tại Kursk, bao gồm quân nhân, cơ sở hạ tầng và kho đạn dược.

Theo BBC, động thái "gỡ rào" của Mỹ có thể sẽ không đủ để xoay chuyển cục diện xung đột. Các vũ khí và thiết bị quân sự của Nga, chẳng hạn máy bay chiến đấu, đã được chuyển đến các sân bay xa hơn bên trong lãnh thổ Nga để chuẩn bị cho việc Mỹ cho phép Kiev tấn công tầm xa.

Tuy nhiên, vũ khí này có thể mang lại cho Kiev một số lợi thế vào thời điểm quân đội Nga đang giành được nhiều bước tiến ở phía đông Ukraine và tinh thần chiến đấu của các binh lính đang xuống thấp.

"Tôi không nghĩ điều này sẽ mang tính quyết định", một nhà ngoại giao phương Tây nói với BBC, yêu cầu giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề. "Tuy nhiên, đây là quyết định mang tính biểu tượng cần phải đưa ra để nâng cao mức độ đe dọa và thể hiện sự ủng hộ về mặt quân sự đối với Ukraine.  Điều này thể làm tăng chi phí quốc phòng cho Nga”.

Hệ thống tên lửa tầm xa  ATACMS. Ảnh: Getty

Trong khi đó, bà Evelyn Farkas, cựu phó trợ lý bộ trưởng quốc phòng Mỹ trong chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama, đã đặt ra câu hỏi về số lượng vũ khí sẽ được cung cấp.

"Câu hỏi là họ có bao nhiêu tên lửa? Chúng tôi nghe nói Lầu Năm Góc từng cảnh báo rằng không có nhiều tên lửa để cung cấp cho Ukraine", bà Farkas nói.

Bà Farkas đồng thời nhận định tên lửa ATACMS có thể có "tác động về mặt tâm lý" ở Ukraine nếu chúng được sử dụng để tấn công các mục tiêu như cầu Kerch nối bán đảo Crimea với đất liền Nga.

Việc Mỹ "gỡ rào" cho Ukraine cũng dẫn đến "hiệu ứng lan tỏa": Cho phép Anh và Pháp cấp phép cho Ukraine sử dụng tên lửa Storm Shadow để tấn công vào lãnh thổ Nga. Storm Shadow là tên lửa hành trình tầm xa do Pháp - Anh hợp tác sản xuất có khả năng tương tự tên lửa ATACMS của Mỹ. 

Leo thang xung đột có xảy ra không? 

Tổng thống Vladimir Putin từng cảnh báo không nên cho phép Ukraine sử dụng vũ khí phương Tây để tấn công Nga, khẳng định Moscow sẽ coi đó là "sự tham gia trực tiếp" của các nước NATO vào cuộc xung đột.

"Điều này sẽ thay đổi đáng kể bản chất của cuộc xung đột. Điều này có nghĩa là các nước NATO, Mỹ và các quốc gia châu Âu đang chiến đấu với Nga", ông Putin nhấn mạnh.

Moscow từng đặt ra "lằn ranh đỏ" trước đây cho phương Tây, bao gồm việc cung cấp xe tăng chiến đấu hiện đại và máy bay chiến đấu cho Ukraine. Tuy nhiên, các lằn ranh này đã bị vượt qua mà không dẫn đến xung đột trực tiếp giữa Nga và NATO.

Đặc phái viên Nga tại Liên Hợp Quốc Vassily Nebenzia cũng nói rằng các nước NATO sẽ bị coi là "khởi động chiến tranh mở" với Nga nếu cho phép Ukraine sử dụng vũ khí tầm xa.

"Đây là một bước đi rất nghiêm trọng hướng đến nguy cơ khởi đầu Thế chiến 3", ông Vladimir Dzhabarov, Phó chủ tịch thứ nhất Ủy ban Các vấn đề quốc tế của Thượng viện Nga, cảnh báo sau khi có thông tin Mỹ "cởi trói" cho Ukraine, đồng thời cho biết Moscow sẽ phản ứng ngay lập tức.  

Ông Vladimir Dzhabarov, Phó chủ tịch thứ nhất Ủy ban Các vấn đề quốc tế của Thượng viện Nga. Ảnh: TASS

Trong khi đó, ông Leonid Slutsky, chủ tịch ủy ban đối ngoại của Hạ viện Nga nói rằng việc Mỹ cho phép Kiev tấn công Nga bằng tên lửa chiến thuật ATACMS sẽ dẫn đến phản ứng cứng rắn nhất của Moscow.

"Các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa vào sâu lãnh thổ Nga chắc chắn sẽ kéo theo sự leo thang nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều", ông Slutsky nhấn mạnh.

Ông Donald Trump sẽ phản ứng thế nào?

Động thái mới của chính quyền ông Joe Biden diễn ra chỉ hai tháng trước khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng.

Ông Trump từng tuyên bố ý định chấm dứt xung đột ở Ukraine một cách nhanh chóng – mà không nêu rõ sẽ thực hiện điều đó bằng cách nào. Do đó, ông có thể hủy bỏ việc cho phép sử dụng tên lửa tầm xa sau khi nhậm chức.

Nhiều quan chức cấp cao của chính quyền Tổng thống đắc cử Trump, ví dụ như Phó Tổng thống đắc cử JD Vance, cho biết Mỹ không nên cung cấp thêm bất kỳ viện trợ quân sự nào cho Ukraine.

Việc ông Donald Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử khiến Ukraine lo lắng về việc hỗ trợ của Mỹ trong tương lai. Ảnh: Getty

Tuy nhiên, một số người trong chính quyền mới của ông Trump lại có quan điểm khác. Ông Michael Waltz, người được đề cử vị trí Cố vấn An ninh Quốc gia, đã lập luận rằng Mỹ có thể đẩy nhanh việc chuyển giao vũ khí cho Ukraine để buộc Nga phải đàm phán.

Hiện chưa rõ vị tổng thống đắc cử sẽ đi theo hướng nào. Tuy nhiên, nhiều người ở Ukraine lo ngại rằng ông sẽ cắt đứt việc cung cấp vũ khí, bao gồm cả ATACMS, cho Kiev.