Nhìn lại toàn cảnh thế giới đầy biến động năm 2024, phác thảo bức tranh năm mới

Các cuộc xung đột kéo dài

Xung đột Nga-Ukraine bước sáng năm thứ 3 và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt với các đòn đáp trả qua lại của nhiều loại vũ khí hiện đại và quy mô lớn hơn. Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa ATAMCS (Mỹ), Storm Shadow (Anh) tấn công sâu vào lãnh thổ Nga; mở cuộc đột kích một mũi tên nhắm nhiều đích vào Kursk… Mỹ, phương Tây can dự ngày càng sâu, rộng, trực tiếp. Ưu thế chiến trường đang nghiêng về Moscow, viễn cảnh Kiev không thể thắng càng rõ. Cả bên trong và bên ngoài đều nói đến đàm phán, nhưng điều kiện tiên quyết và toan tính chiến lược là rào cản khó vượt qua, ngoại trừ một đột biến quân sự hoặc chính trị.

Các cuộc xung đột trong năm 2024 chưa thấy điểm dừng. Ảnh: Tass

Chiến sự ác liệt ở Dải Gaza, mở rộng ra Bờ Tây, lan sang Lebanon, kéo theo các đòn đáp trả nguy hiểm giữa Israel và Iran… Đã có những thỏa thuận ngừng bắn, nhưng quá mong manh, chiến sự vẫn tiếp diễn, chưa thấy điểm dừng. Chính phủ Syria sụp đổ chỉ trong vòng 11 ngày, báo hiệu tương lai bất định do đối đầu bên trong và can thiệp từ bên ngoài. Mỹ, Israel và đồng minh đang tạo trật tự mới do mình chi phối, nhưng mâu thuẫn vẫn nguyên vẹn, Trung Đông tiếp tục là chảo lửa.

Căng thẳng âm ỉ trên bán đảo Triều Tiên leo thang nguy hiểm cả trong tuyên bố, hành động. Hai bên tuyên bố từ bỏ ý định hàn gắn quan hệ, gia tăng diễn tập quân sự, thử nghiệm tên lửa, mở rộng hợp tác quân sự với đồng minh… dẫn đến cuộc chạy đua vũ trang nguy hiểm trong khu vực. Nguy cơ bất ổn vẫn tiềm ẩn ở eo biển Đài Loan, Biển Đông…

Nhiều biến động chính trị diễn ra

Trước khi bước vào năm 2024, nhiều nhà phân tích đã lựa chọn từ khóa "biến động khó lường" để dự báo về chính trường thế giới.  Nổi bật trong số đó là cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11/2024. Sức nóng của cuộc bầu cử tại Mỹ xuyên suốt cả năm. Thậm chí, nhiều nước còn đưa cả kết quả bầu cử của Mỹ vào nội dung hoạch định chính sách quốc gia. Ông Donald Trump trở lại ngồi "ghế nóng" tại Nhà trắng sau chiến thắng được đánh giá là thuyết phục, vượt qua nhiều khó khăn trong hành trình tranh cử với những lần bị ám sát hụt.

Tuy nhiên, đồn đoán về chính sách sắp tới của "chính quyền 2.0" của Tổng thống đắc cử Donald Trump gây xôn xao dư luận, không chỉ riêng nước Mỹ, mà với nhiều quốc gia, gồm cả những đồng minh của Mỹ. Những nội dung phát biểu khi tranh cử, cũng như những tuyên bố sau khi đắc cử cho thấy ông Trump sẽ tiếp tục theo đuổi chủ trương "Nước Mỹ trước hết".

Ông Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ ảnh hưởng lớn đến chính trị toàn cầu. Ảnh: Reuters

Với châu Âu, 2024 là một năm nhiều sóng gió, khi lực lượng cực hữu trỗi dậy mạnh mẽ, cùng tình trạng rối ren diễn ra tại hai đầu tàu kinh tế Liên minh châu Âu (EU) là Ðức và Pháp. Trong khi nước Pháp có Thủ tướng thứ tư chỉ trong vòng một năm, nước Ðức đang hướng về cuộc bầu cử sớm diễn ra vào tháng 2/2025 sau sự sụp đổ của Chính phủ Thủ tướng Olaf Scholz. Và rất có thể, khi châu Âu rối ren, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ thay đổi cách tiếp cận đối với châu lục này trong vấn đề quốc phòng, thương mại.

Chính trường Hàn Quốc xáo trộn khi cả Tổng thống, quyền Tổng thống đối mặt phiên luận tội vì trách nhiệm liên quan việc ban bố tình trạng thiết quân luật. Căng thẳng lại gia tăng trên bán đảo Triều Tiên với những động thái chạy đua quân sự, đẩy mối quan hệ giữa hai miền Triều Tiên xuống mức thấp...

Căng thẳng địa chính trị trên thế giới được dự báo gia tăng, nhất là gắn với cạnh tranh về công nghệ, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn đứng trước nhiều rủi ro. 

Kinh tế chuyển biến lớn

Năm 2024 đánh dấu những chuyển biến lớn của kinh tế toàn cầu sau thời kỳ gián đoạn do đại dịch COVID-19. Kinh tế thế giới ước đạt tốc độ tăng trưởng 2,7%, với sự phục hồi của Mỹ, Trung Quốc, lạm phát được kiểm soát… Tuy nhiên, nền kinh tế Trung Quốc chững lại. GDP châu Âu chỉ đạt 1% với nguy cơ suy thoái của đầu tàu Đức, Pháp.

Kinh tế thế giới chuyển biến lớn. Ảnh: Getty Images

Kinh tế Nga bất chấp hàng chục nghìn lệnh trừng phạt và xung đột, GDP ước đạt gần 4%, nhưng có sự phát triển nóng của kinh tế thời chiến, lạm phát tăng cao, hơn 9%. Các nền kinh tế mới nổi, đang phát triển tập trung ở Ấn Độ, Đông Nam Á, Bắc Phi (GDP hơn 6%), trở thành động lực tăng trưởng của kinh tế thế giới, là sự thú vị trong bối cảnh ảm đạm của những nước phát triển.

Xung đột lan rộng, kéo dài, sự gia tăng lệnh trừng phạt, bảo hộ - “con dao hai lưỡi”, “cú sốc năng lượng”, khiến chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất toàn cầu phân mảnh sâu sắc cùng với bất ổn chính trị, xã hội, ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế thế giới.

Năm 2024 "nắng lửa mưa dầu" 

Năm 2024, thế giới chứng kiến loạt hiện tượng thời tiết cực đoan, ảnh hưởng hàng triệu người trên khắp 5 châu lục. Biến đổi khí hậu làm gia tăng tính cực đoan của thiên tai với những cơn bão khủng khiếp, lũ lụt, hạn hán, cháy rừng và mùa hè nóng nhất trong lịch sử, khiến trái đất “nghẹt thở”.

Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ, Bắc Cực vừa trải qua năm nóng thứ hai trong lịch sử. Điều đáng lo ngại là lớp băng vĩnh cửu tại đây bắt đầu tan chảy, giải phóng carbon dioxide và methane vào khí quyển, làm trầm trọng hơn hiện tượng nóng lên toàn cầu và có thể làm gia tăng các hiện tượng thời tiết bất thường.

Năm 2024, thế giới chứng kiến loạt hiện tượng thời tiết cực đoan. Ảnh: Istock

Từ đông sang tây, các hiện tượng hạn hán, bão lũ xảy ra với tần suất thường xuyên hơn so với trước đây, thậm chí diễn ra trái mùa với cường độ mạnh bất thường.

Riêng Việt Nam đã gánh chịu chín cơn bão, trong đó có bão Yagi mạnh nhất 70 năm qua. Tính đến đầu tháng 12, thiên tai làm 514 người chết, mất tích, 2.207 người bị thương, ước tính tổng thiệt hại gần 90.000 tỷ đồng, gấp hơn chín lần năm 2023. 

Bức tranh thế giới 2024

Theo báo Quốc tế, xung đột, đối đầu địa chính trị, cạnh tranh quyền lực về thương mại, công nghệ và thay đổi chính sách của Mỹ là những nhân tố chính định hình thế giới năm 2025. Cuộc xung đột ở Trung Đông chưa có dấu hiệu hạ nhiệt; Israel, Mỹ và đồng minh đang chi phối cục diện, nhưng mâu thuẫn vẫn chồng chất.

Xung đột Nga - Ukraine có thể có bước ngoặt, le lói cơ hội nhưng tiềm ẩn diễn biến khó lường. Tam giác Mỹ, Trung Quốc, Nga vẫn là nhân tố chính tác động đến tình hình thế giới và quan hệ quốc tế. Sự trở lại của Tổng thống Donald Trump tạo biến động lớn trong quan hệ giữa Mỹ với đối thủ và đồng minh. Gây sức ép, tăng thuế quan là công cụ quan trọng của Washington cả trong kinh tế và xung đột, di cư... Tổng thống Mỹ có thể có cách tiếp cận khác với xung đột Nga - Ukraine.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung sẽ quyết liệt hơn. EU chịu nhiều sức ép hơn từ Mỹ, có thể phải giảm căng thẳng với Nga và mâu thuẫn kinh tế với Trung Quốc.

Kinh tế giữ mức tăng trưởng như năm 2024 hoặc hơn chút ít, phụ thuộc vào diễn biến xung đột, đối đầu, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và các đầu tàu. Các nền kinh tế mới nổi, phát triển tiếp tục là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế toàn toàn cầu. Chạy đua phát triển chip bán dẫn và AI sôi động, nhân tố cốt lõi cho sức mạnh kinh tế và quốc phòng, an ninh khiến cuộc đấu trên lĩnh vực này, nhất là giữa các nước lớn càng căng thẳng hơn.

Đường lối độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng đã giúp Việt Nam nằm trong top phát triển nhanh năm 2024. Nền tảng đó và cuộc cách mạng về tổ chức, quyết tâm trong năm cuối nhiệm kỳ Đại hội Đảng XIII và nỗ lực chuẩn bị cho đất nước vào kỷ nguyên mới, là động lực để Việt Nam tận dụng cơ hội, vượt qua khó khăn, thách thức năm 2025.