Nguyện vọng xét tuyển đại học năm 2025 tăng kỷ lục: Cần chuẩn hóa đề thi, tránh "vỡ trận" nguyện vọng

Số lượng nguyện vọng tăng kỷ lục

Theo báo Tuổi trẻ, năm 2025, tổng số thí sinh tham gia đăng ký xét tuyển trên hệ thống tăng hơn năm trước 117.000 nhưng số nguyện vọng xét tuyển tăng vọt với hơn 7,6 triệu, bình quân khoảng 9 nguyện vọng/thí sinh, cao nhất từ trước đến nay (ba năm trước đó đều khoảng 5 nguyện vọng/thí sinh).

Theo quy định mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), điểm thi tốt nghiệp THPT sẽ được quy đổi sang thang điểm bách phân vị để làm cơ sở xét tuyển đại học. Cụ thể, thay vì so sánh điểm số tuyệt đối giữa các thí sinh như trước, năm nay các trường sẽ dựa vào vị trí tương đối (xếp hạng phần trăm) của thí sinh trong tổng số người dự thi để xét tuyển.

Vừa qua Bộ GD&ĐT cũng đã yêu cầu các trường đại học phải công bố quy định điểm chênh giữa các tổ hợp xét tuyển, quy tắc quy đổi điểm trúng tuyển bám sát hướng dẫn của bộ.

Trong khi trước đó các trường đại học thực hiện việc này theo cách hoàn toàn khác nhau, có nhiều trường chưa hoặc không công bố. Nhiều thí sinh cho biết hiện vẫn cảm thấy lo lắng với thông tin quy đổi điểm xét tuyển.

Cần chuẩn hoá đề thi

Báo Tiền phong đưa tin, TS Sái Công Hồng, Hiệp hội các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam cho rằng, năm nay thí sinh không thể chắc chắn tổ hợp nào sẽ được quy đổi có lợi, do đó buộc phải “rải nguyện vọng như mưa” để tăng cơ hội trúng tuyển.

Điều này dẫn đến mất định hướng nghề nghiệp, còn các trường đại học thì phải đối mặt với tỷ lệ hồ sơ ảo rất lớn. Năm học tới, cần xây dựng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa đề thi.

Bách phân vị dù là một công cụ hợp lý nhưng chỉ phát huy hiệu quả khi dữ liệu đầu vào ổn định. Nhưng hiện nay, đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 chủ yếu được xây dựng theo phương pháp chuyên gia, tức dựa trên kinh nghiệm, không áp dụng lý thuyết đo lường hiện đại như IRT (Item Response Theory).

Do đó, độ tin cậy, độ khó giữa các môn thi, các năm, thậm chí giữa các mã đề rất khác nhau, dẫn đến phổ điểm không đồng nhất. Điều này dẫn đến hệ quả là học sinh đạt điểm cao ở môn “phổ dày” có thể bị quy đổi thấp hơn so với người điểm thấp ở môn “phổ mỏng”, tạo ra một hình thức bất công ngược, nằm ngay trong lòng một thuật toán vốn được kỳ vọng là “công bằng”.

Cũng theo TS Hồng, khi ma trận đề thi sinh ngẫu nhiên sẽ không thể kiểm soát được độ khó cho từng môn thi. Việc “rút đề” thiếu kiểm soát cũng gia tăng nguy cơ tạo ra chênh lệch trong mức độ khó dễ giữa các đề thi, làm mất ý nghĩa so sánh và quy đổi, ngay cả khi dùng thuật toán hiện đại.

Một hệ quả khác là đề thi không phản ánh rõ chuẩn năng lực đầu ra. Không có tiêu chí đánh giá cụ thể, việc ra đề dễ bị ảnh hưởng bởi quan điểm cá nhân hoặc lệch sang kiểm tra ghi nhớ, mẹo làm bài, thay vì đánh giá năng lực thật sự của học sinh.

Khi không rõ cần đạt, học sinh và giáo viên khó định hướng dạy - học hợp lý. Hiện nay, nhiều trường đại học quy đổi điểm từ các kỳ thi chuẩn hóa trong nước và quốc tế (SAT, ACT, IELTS...) để xét tuyển bên cạnh kết quả thi THPT. Tuy nhiên, các kỳ thi quốc tế này lại có mức độ chuẩn hóa cao, trong khi kỳ thi tốt nghiệp THPT chưa đạt độ giá trị tương đương.

Việc quy đổi điểm từ kỳ thi chuẩn hóa vào hệ thống chưa chuẩn hóa hay nói cách khác là “lấy thước đo chuẩn chuyển sang thước đo chưa chuẩn” dẫn tới méo mó trong đánh giá năng lực, và có nguy cơ làm sai lệch tính toàn diện của hệ thống tuyển sinh, gây bất bình đẳng giữa các nhóm thí sinh.

“Nếu vừa để xét tốt nghiệp, vừa để tuyển sinh đại học, nên thiết kế đề gồm hai phần: phần cơ bản để tốt nghiệp, phần nâng cao để phân hóa”, TS Hồng nói.