Đối thoại hướng tới giải quyết hòa bình các yêu sách chồng lấn ở Biển Đông

Mới đây, hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông với chủ đề “Duy trì Hoà bình và Hợp tác trong bối cảnh có nhiều biến động” có sự tham dự của hàng trăm chính khách, học giả, diễn giả. Đây là hội thảo thường niên lần thứ 12 do học viện Ngoại giao (DAV), hội Luật gia Việt Nam (VLA) và quỹ Hỗ trợ Nghiên cứu Biển Đông (FESS) tổ chức nhằm tạo cầu nối để các chính khách, diễn giả, học giả nêu quan điểm, thảo luận những vấn đề “nóng”ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trong khu vực đang diễn ra ở Biển Đông.

Đối thoại, thúc đẩy hợp tác, cùng phát triển

Hội thảo diễn ra trong 2 ngày 16-17/11, trong không khí cởi mở, hữu nghị và thẳng thắn, nhiều bài phát biểu được trình bày và nhận được hàng trăm lượt thảo luận, trao đổi, trong đó đề cập trực diện những vấn đề trên Biển Đông hiện nay và đưa ra những khuyến nghị thực chất.

Trong bài diễn văn chính tại hội thảo, Uỷ viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng thường trực bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nêu cao tinh thần đối thoại, thúc đẩy hợp tác, cùng phát triển và cùng tìm các giải pháp hoà bình cho các khác biệt và tranh chấp Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế.

Các nước liên quan cần tăng cường hợp tác, biến Biển Đông thành vùng biển kết nối và hợp tác thay vì cạnh tranh và đối đầu; tăng cường xây dựng và duy trì một môi trường thuận lợi cho việc thúc đẩy hợp tác biển ở Biển Đông; chủ động phòng tránh nguy cơ đụng độ ngoài ý muốn trên biển; thúc đẩy hợp tác nhằm phục hồi kinh tế và cùng phát triển; hợp tác bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tăng cường nghiên cứu khoa học biển và phát triển bền vững ở Biển Đông; không ngừng hướng tới giải quyết hoà bình các yêu sách chồng lấn ở Biển Đông theo quy định của luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên Hiệp Quốc về luật Biển (UNC- LOS) 1982.

Tại hội thảo, các diễn giả châu Âu khẳng định việc EU quan tâm và hiện diện nhiều hơn ở châu Á nói chung và Biển Đông nói riêng trong thời gian gần đây thông qua tăng cường hợp tác an ninh với ASEAN và Đông Nam Á vì muốn bảo vệ hệ thống luật pháp quốc tế, tự do thương mại và trật tự dựa trên luật lệ trong khu vực.

Tuy nhiên, ở khía cạnh khác, học giả Trung Quốc lại cho rằng sự “can thiệp” của các nước châu Âu không phải là nước ven Biển Đông lại có thể khiến tình hình phức tạp hơn.

Các học giả Đông Nam Á cho rằng, các nước ASEAN nhìn chung phản ứng kiềm chế để không làm căng thẳng ở Biển Đông vượt ngoài tầm kiểm soát, đồng thời tập trung ứng phó với đại dịch Covid-19, duy trì chuỗi cung ứng và phục hồi kinh tế trong nước.

ASEAN tiếp tục thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, vai trò trung tâm của ASEAN để giữ được vị thế trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc ngày càng gay gắt, đồng thời nỗ lực thúc đẩy hợp tác biển trên cơ sở của luật pháp quốc tế, trong đó UNCLOS 1982 là cơ sở pháp lý cho các hoạt động trên các vùng biển và đại dương.

Có ý kiến cho rằng ASEAN cần tối ưu hoá nguyên tắc đồng thuận, thúc đẩy các cơ chế tiểu đa phương giữa các nước Đông Nam Á chủ chốt, chung chí hướng để hợp tác khu vực hiệu quả hơn. ASEAN cũng cần phải xây dựng, tăng cường các thiết chế của mình để có thể thúc đẩy hợp tác biển đa phương trong bối cảnh chủ nghĩa đa phương đang chịu nhiều thách thức trên thế giới.

EU ủng hộ sớm hoàn tất bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC)

Bộ trưởng Quốc phòng Canada Harjit Sajjan và Chuẩn đô đốc Juergen Ehle, Cố vấn cao cấp của cơ quan đối ngoại Liên minh châu Âu (EEAS) có các bài diễn văn quan trọng đưa ra góc nhìn khách quan, khẳng định vị thế của ASEAN trong mối quan hệ đa phương tại Biển Đông.

Bộ trưởng Quốc phòng Canada Harjit Sajjan nhấn mạnh rằng Canada là đối tác đối thoại của ASEAN trong hơn 40 năm qua, hết sức coi trọng vai trò của ASEAN trong các cơ chế đa phương ở khu vực.

Canada đoàn kết nhất trí với ASEAN trong việc duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước luật Biển của Liên Hợp Quốc. Canada kêu gọi tất cả các nước tuân thủ Công ước luật Biển.

Canada phản đối các hành động đơn phương làm leo thang căng thẳng khu vực và phá hoại sự ổn định ở Biển Đông, phản đối sử dụng vũ lực và đe doạ sử dụng vũ lực, cải tạo đảo trên diện rộng, xây dựng đồn bốt trên các điểm tranh chấp và sử dụng chúng cho các mục đích quân sự.

Canada thúc giục tất cả các bên tuân thủ cam kết phi quân sự hoá các điểm tranh chấp và các cam kết trong Tuyên bố DOC, trông đợi một bộ Quy tắc ứng xử COC dựa trên luật pháp quốc tế và không ảnh hưởng đến quyền lợi của các nước thứ ba.

Chuẩn đô đốc Juergen Ehle, Cố vấn cao cấp của cơ quan đối ngoại Liên minh Châu Âu (EEAS) cho biết, EU ủng hộ việc xây dựng bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) nếu kết quả thương lượng công bằng, hợp lý, trên cơ sở hài hoà lợi ích của tất cả các bên liên quan. Từ năm 2018, EU đã có chính sách chung về thúc đẩy hợp tác an ninh với các nước châu Á, nhất là ASEAN, trong đó có hợp tác an ninh biển, và mong muốn sự hợp tác này ngày càng trở nên thực tiễn hơn. Các nước thành viên EU cũng đang tiến tới xây dựng một cách tiếp cận thống nhất về các vấn đề chiến lược đối với khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương.

Định hình quan điểm của công chúng ở Biển Đông

Điểm mới của hội thảo năm nay là đề cao vai trò của truyền thông trong việc định hình quan điểm của công chúng ở Biển Đông, các đại biểu cho rằng sự cạnh tranh định hình dư luận này đã diễn ra ở phạm vi rộng, ở nhiều hình thức khác nhau.

Việc cơ quan truyền thông các nước lớn đưa tin từ góc độ chủ nghĩa dân tộc có thể làm sai lệch thông tin, có hại cho việc thúc đẩy hợp tác quản lý và giải quyết hoà bình các tranh chấp. Việc cố tình che giấu thông tin và cung cấp thông tin sai lệch có thể phản tác dụng với chính Chính phủ các nước.

Các học giả cũng khuyến nghị công chúng cần tham khảo thông tin từ các nguồn chính thống và đối chiếu các nguồn thông tin với nhau để có được góc nhìn khoa học, chân thực nhất có thể về một vấn đề chính trị nóng bỏng như Biển Đông.

Nhiều học giả cũng cho rằng truyền thông ở Việt Nam rất cởi mở, thể hiện qua việc có nhiều cơ quan truyền thông quốc tế đặt trụ sở tại Việt Nam và sự hợp tác, thẳng thắn của các cơ quan Chính phủ Việt Nam đối với các nhà báo quốc tế.

Việc mời các nhà báo, cơ quan truyền thông quốc tế với tư cách người tham dự hội thảo là một minh chứng rõ ràng nhất về sự cởi mở cho truyền thông trong vấn đề Biển Đông ở Việt Nam.

Theo bà Phạm Lan Dung, Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao, hội thảo năm nay có một phiên đặc biệt với sự tham gia của các nhà lãnh đạo trẻ. Theo bà, sự tham gia của các nhà lãnh đạo trẻ là cần thiết nhằm tạo dựng một thế hệ trẻ mới hiểu biết về các vấn đề khu vực, nhạy bén về lợi ích của các bên, đồng thời cung cấp thêm các ý tưởng mới để duy trì hòa bình, ổn định và hợp tác khu vực, không chỉ cho thế hệ hiện tại mà còn cho các thế hệ tiếp theo.

Các học giả tham dự hội thảo cũng bày tỏ nguyện vọng được gặp mặt trực tiếp tại Việt Nam trong chuỗi hội thảo Biển Đông sắp tới, khi đại dịch đi qua.