Diễn biến trận Hải chiến đầu tiên của Hải quân Việt Nam

(ĐSPL) - Chuẩn đô đốc Nguyễn Văn Hiến, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tư lệnh Quân chủng Hải quân: "Chiến thắng ngày 2 và 5/8/1964 mãi mãi là biểu tượng của ý chí kiên cường bất khuất Việt Nam”.

Cách đây tròn nửa thế kỷ, nhằm kiếm cớ ném bom miền Bắc, Mỹ và chính quyền Sài Gòn đã nhiều lần cho tàu chiến quấy rối sâu trong hải phận miền Bắc nước ta.

Ngày 2/8/1964, Mỹ cho tàu khu trục Maddox ngang nhiên vào sát bờ biển để trinh sát và khiêu khích lực lượng của ta. Ngày 4/8/1964, Mỹ cố tình vu cáo lực lượng hải quân ta vô cớ tiến công tàu Maddox và tàu TurnerJoy đang làm nhiệm vụ trong hải phận quốc tế, lấy cớ đó để thúc ép Quốc hội Mỹ thông qua cái gọi là "Nghị quyết Vịnh Bắc bộ"; đồng thời ra lệnh mở chiến dịch "Mũi tên xuyên".

Ngày 5/8/1964, Mỹ huy động 64 lượt máy bay ồ ạt, bất ngờ tiến công ném bom vào nhiều mục tiêu quan trọng ven biển Bắc bộ, mở đầu cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân quy mô lớn chưa từng có đối với miền Bắc Việt Nam. Sớm đánh giá đúng âm mưu, thủ đoạn của địch, quân dân miền Bắc với nòng cốt là lực lượng Phòng không - Không quân, Hải quân đã kịp thời nổ súng, anh dũng đánh trả các đợt tiến công của địch, bắn rơi và bắn bị thương nhiều máy bay hiện đại của Mỹ, bắt sống và tiêu diệt nhiều giặc lái...

Nói về chiến thắng này, Chuẩn đô đốc Nguyễn Văn Hiến, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tư lệnh Quân chủng Hải quân khẳng định: "Chiến thắng ngày 2 và 5/8/1964 mãi mãi là biểu tượng của ý chí kiên cường bất khuất Việt Nam; là sự khẳng định ý chí dám đánh, quyết đánh và biết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược của lực lượng hải quân, không quân và toàn quân, toàn dân ta.

Đây còn là chiến thắng của sức mạnh tinh thần toàn dân tộc, của trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam "lấy ít địch nhiều, lấy nhỏ đánh lớn"; phát huy tổng lực sức mạnh của cả dân tộc đánh thắng kẻ thù mạnh hơn ta gấp nhiều lần bằng các trang bị, vũ khí hiện có, khẳng định tính đúng đắn của đường lối chiến tranh nhân dân do Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo".

Cụ thể, rạng sáng 1/8/1964, tàu khu trục Mỹ xâm phạm vùng biển Quảng Bình, sau đó tiến lên phía Bắc. Lúc 0h ngày 2/8, phân đội 3 (gồm 3 tàu phóng lôi) của ta được lệnh rời cảng Vạn Hoa (Quảng Ninh) cùng với các tàu tuần tiễu T146, T142 vào Thanh Hóa. Lúc 13h30 cùng ngày, khi tàu khu trục Maddox xâm phạm khu Hòn Mê, Lạch Trường, các tàu phóng lôi và tuần tiễu tiếp cận mục tiêu. Khi cách 6 hải lý, tàu khu trục đã bắn pháo lớn dồn dập vào phía ta. Các tàu của ta vẫn tiến lên phía trước. Đến cự ly 7 – 8 liên thì thuyền trưởng Nguyễn Văn Giản của tàu 339 hạ lệnh phóng ngư lôi để tiêu diệt địch.

Lúc này trên trời xuất hiện 5 máy bay địch lao đến tập kích, 1 trái rốc két bắn trúng khoang máy chính tàu 339. Pháo thủ và một chiến sĩ máy hi sinh. Tàu phải thả trôi và vẫn ngoan cường chiến đấu đánh trả máy bay địch. Lúc đó thuyền trưởng tàu 336 Phạm Văn Tự cũng ra lệnh phóng ngư lôi thì bị trúng đạn địch, hy sinh. Thuyền phó Nguyễn Văn Chuẩn lên đài chỉ huy tiếp tục chiến đấu. Tàu 333 tiếp cận vào vị trí phóng ngư lôi trúng tàu khu trục làm tàu này bốc khói, không phát hỏa nữa và chuyển hướng tháo chạy ra vùng biển quốc tế.

Ngay lúc đó, 4 máy bay của địch tiếp tục lao đến tấn công vào các tàu của ta. Các chiến sĩ tàu đã bắn cháy 1 máy bay rơi xuống biển, 1 chiếc bị thương, hai chiếc còn lại vội vã rời khỏi khu vực chiến đấu. Phía ta có hai tàu bị trúng đạn, 4 đồng chí hi sinh, 6 bị thương, nhưng không hề lùi bước.

Trong lúc này, tàu Maddox Mỹ đã ở phía Đông Hòn Nẹ, phương vị 115o, cự ly 27 hải lý (1 hải lý = 1.852 mét), và Phân đội 3 cách tàu Maddox 13,7 hải lý. Khi phát hiện được tàu địch, cả 3 tàu phóng lôi tăng vận tốc tiếp cận mục tiêu. Tàu khu trục địch thấy có 3 tàu tốc độ cao đang tiếp cận thì cũng tăng vận tốc chạy ra xa. Phân đội 3 vẫn nhằm hướng mục tiêu tiến tới. Khi các tàu của ta còn cách 6 hải lý thì tàu địch dùng pháo lớn bắn dồn dập về phía đội hình tàu phóng lôi. Mặc cho địch bắn pháo ngăn chặn, các tàu của ta vẫn dũng cảm tiến lên phía trước, vừa vận động chữ chi tránh đạn vừa nhanh chóng rút ngắn cự ly chiếm lĩnh vị trí có lợi để công kích ngư lôi. Chỉ huy trưởng phân đội lệnh cho tàu 333 tăng vận tốc chặn tàu địch lại, tạo điều kiện thuận lợi để hai tàu 336 và 339 tấn công.

Khi tàu 339 tiếp cận được góc 110o mạn phải tàu khu trục, cự ly 10 liên (1 liên = 185,2 mét), pháo thủ 14,5mm bắt đầu phát hỏa về phía tàu địch trong khi tàu tiếp tục rút ngắn khoảng cách. Vào đến cự ly 7 - 8 liên, thuyền trưởng Nguyễn Văn Giản hạ lệnh phóng ngư lôi để tiêu diệt địch và chuyển hướng rời khỏi khu vực tác chiến. Lúc này, trên trời xuất hiện 5 máy bay địch tập kích, một trái rốc két bắn trúng khoang máy chính; pháo thủ 14,5mm và chiến sỹ máy bay hy sinh; tàu 339 phải thả trôi cách tàu địch khoảng 3 hải lý vừa tập trung dập lửa, sửa chữa hỏng hóc trên tàu vừa ngoan cường chiến đấu đánh trả máy bay địch bằng súng 14,5mm và súng trung liên.

Sau khi tàu 339 phóng ngư lôi, tàu 336 tiếp tục tiếp cận ở góc mạn phải tàu địch 110o đến 120o, cự ly 6 - 7 liên thì phóng ngư lôi, sau đó giảm tốc độ chuyển hướng rời khỏi khu vực tác chiến. Ngay lúc đó, đạn pháo tàu địch bắn trúng tàu 336. Thuyền trưởng Phạm Văn Tự hy sinh. Mặc dù đang bị thương nhưng không để chậm trễ, thuyền phó Nguyễn Văn Chuẩn từ boong tàu chạy lên đài chỉ huy vừa chỉ huy chiến đấu vừa điều khiển tàu tàu cơ động ra khu vực tàu 339 đang thả trôi.

Tiếp theo tàu 336, tàu 333 tiếp cận vào vị trí công kích ngư lôi. Với tinh thần quyết tâm chiến đấu đến cùng, Phân đội trưởng kiêm Thuyền trưởng Nguyễn Xuân Bột đã chỉ đạo pháo thủ 14,5mm bắn quét lên mặt boong tàu địch và tiếp tục cho tàu cơ động rút ngắn khoảng cách, khi vào đến vị trí công kích ở góc mạn phải tàu địch 80o, cư ly 6 liên thì phóng ngư lôi; sau đó vừa rời khu vực tác chiến vừa tiếp tục bắn quét lên mặt boong tàu địch. Tàu khu trục của địch bốc khói, không phát hỏa nữa và chuyển hướng tháo chạy ra vùng biển quốc tế.

Ngay lúc đó, 4 máy bay của địch tiếp tục lao đến tấn công vào các tàu của Phân đội 3. Tàu 333 và 336 vừa cơ động vừa nổ súng đánh trả. Với tinh thần chiến đấu dũng cảm, ngoan cường, cán bộ, chiến sỹ các tàu đã tập trung hỏa lực bắn cháy 1 máy bay rơi ngay xuống biển và bắn hỏng 1 chiếc; 2 chiếc còn lại vội vã rời khỏi khu vực chiến đấu.

Trong trận chiến đấu này, tàu Maddox của địch đã bị trúng đạn, hỏng một số trang thiết bị, phải rút chạy ra khơi xa, 1 máy bay bị bắn rơi và 1 bị hỏng.

Sau 9 năm xây dựng, đây là trận đầu tiên, Hải quân Nhân dân Việt Nam ra quân chiến đấu trực tiếp với tàu chiến lớn và nhiều máy bay hiện đại của đế quốc Mỹ. Với số lượng tàu ít và nhỏ bé, có nhiều hạn chế về tính năng kỹ thuật, lại trong tình huống chiến đấu hoàn toàn độc lập, không có lực lượng hỗ trợ, nhưng cán bộ, chiến sỹ ta đã anh dũng, kiên cường tấn công tàu khu trục và đánh trả máy bay của địch; khẳng định ý chí dám đánh, quyết đánh thắng giặc Mỹ xâm lược của quân dân miền Bắc nói chung và của Hải quân Nhân dân Việt Nam nói riêng. Đó là lời cảnh báo đối với hải quân, không quân Mỹ nếu tiếp tục xâm phạm vào vùng biển, vùng trời của Việt Nam thì nhất định sẽ bị giáng trả đích đáng.

50 năm đã trôi qua, ý nghĩa chiến công đánh thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964 trong cuộc chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ của Quân chủng Hải quân, Quân chủng Phòng không - Không quân và quân, dân miền Bắc vẫn còn nguyên giá trị.