Choáng váng "nữ hoàng gia vị", cay "xé nát" vòm họng, giá đắt hơn kim cương khiến đại gia cũng "rén"

Được biết đến với nhiều tên gọi đa dạng như bạch khấu xác, đa khấu, đới xác khấu, đậu khấu, đông ba khấu, khấu nhân, tử đậu khấu, xác khấu, hay bạch khấu nhân, cây bạch đậu khấu mang tên khoa học là Amomum repens Sonner, một thành viên của họ gừng (Zingiberaceae). Đây là một loại cây thân thảo có những đặc điểm thực vật khá đặc trưng.

Phần lá của cây bạch đậu khấu có chiều dài đáng kể, đạt khoảng 55cm và chiều rộng khoảng 6cm. Phiến lá mang hình dáng mũi mác hoặc hình dải, với hai đầu lá thuôn nhọn. Bề mặt trên của lá thể hiện sự nhẵn bóng, trong khi đó, mặt dưới lại có sự xuất hiện của lông tơ mọc thưa thớt, rải rác.

Bạch đậu khấu là một loại cây có họ hàng với gừng.

Cụm hoa của cây bạch đậu khấu phát triển độc đáo, mọc trực tiếp từ thân rễ thành dạng bông dày đặc. Những bông hoa này có màu trắng tím đặc trưng, hình thành từng cụm nép mình ở phần gốc của thân giả mang lá. Toàn bộ cụm hoa có thể kéo dài tới khoảng 40cm. Mỗi cuống hoa riêng lẻ thì khá ngắn, thường chỉ mang từ 3 đến 5 bông hoa nhỏ.

Theo tờ Dân Việt, quả bạch đậu khấu có hình dạng cầu dẹt, với đường kính dao động trong khoảng từ 1 đến 1,5cm. Một đặc điểm dễ nhận thấy là quả thường có 3 khía hoặc mũi nổi lên. Bề mặt ngoài của quả khi chín có màu trắng ngà và được điểm xuyết bởi các đường vân chạy dọc. Bên trong mỗi quả là một kho tàng hạt nhỏ, chứa từ 20 đến 30 hạt, những hạt này chính là bộ phận quý giá được gọi là khấu mễ hoặc khấu nhân. 

Hạt bạch đậu khấu nổi tiếng vì chứa hàm lượng tinh dầu rất cao, tạo nên mùi thơm đặc trưng. Vỏ quả có cấu trúc khá giòn, do đó rất dễ bị nứt vỡ khi quả khô, làm lộ những hạt quý bên trong ra ngoài. Phần vỏ quả sau khi được bóc tách cẩn thận được gọi là Đậu khấu xá (hay vỏ đậu khấu), mang một mùi thơm nhẹ nhàng, thanh thoát.

Hạt bạch đậu khấu nổi tiếng vì chứa hàm lượng tinh dầu rất cao, tạo nên mùi thơm đặc trưng.

Cây bạch đậu khấu thường bắt đầu cho thu hoạch sau khoảng 3 năm tuổi. Các bộ phận của cây bao gồm hạt, quả và cả hoa đều được ứng dụng làm thuốc trong y học cổ truyền. Mùa cây ra hoa và kết quả thường rơi vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm. Trong quá trình thu hái, người ta đặc biệt chú ý thu hoạch quả khi chúng đang trong giai đoạn chuyển màu từ xanh non sang sắc vàng đặc trưng.

Dù hạt bạch đậu khấu có thể còn khá xa lạ với một số người, nhưng thực chất đây lại là một loại gia vị vô cùng quen thuộc và được ưa chuộng trong ẩm thực Việt Nam cũng như tại nhiều quốc gia châu Á khác.

Bạch đậu khấu sở hữu một vị cay nồng ấm, đi kèm với hương thơm dịu nhẹ và một chút vị ngọt thanh. Chính vì những đặc tính này, nó thường xuyên được sử dụng làm nguyên liệu không thể thiếu trong nhiều món ăn, từ các món chính đậm đà đến những món tráng miệng tinh tế. 

Loại gia vị này còn được ưu ái mệnh danh là “nữ hoàng của các loại gia vị” bởi mùi thơm và hương vị đặc trưng không thể lẫn vào đâu được, có khả năng làm tăng thêm sự hấp dẫn và chiều sâu cho món ăn. Không chỉ dừng lại ở giá trị ẩm thực, bạch đậu khấu còn được biết đến với nhiều lợi ích đáng kể đối với sức khỏe con người.

Bạch đậu khấu được xếp vào hàng gia vị đắt thứ ba toàn cầu

Quá trình trồng trọt và chăm sóc cây bạch đậu khấu đòi hỏi sự kỳ công và tỉ mỉ, trong khi sản lượng thu hoạch được lại không nhiều. Chính những yếu tố này đã khiến bạch đậu khấu trở thành một trong những loại gia vị có giá thành đắt đỏ bậc nhất trên thị trường thế giới. 

Cụ thể, bạch đậu khấu được xếp vào hàng gia vị đắt thứ ba toàn cầu, chỉ đứng sau nhụy hoa nghệ tây (saffron) và vani. Giá của chỉ 1 kg gia vị bạch đậu khấu có thể lên tới khoảng 90 USD (tương đương hơn 2 triệu đồng Việt Nam).

Nguyên nhân chủ yếu khiến loại gia vị này có giá trị cao đến vậy là do quy trình thu hoạch hoàn toàn phải thực hiện bằng tay, một công việc đòi hỏi rất nhiều thời gian và công sức. 

Mỗi quả bạch đậu khấu xanh (dù tên gọi chung là bạch đậu khấu, nhưng khi thu hái quả non có thể có màu xanh) phải được hái một cách cẩn thận khi đạt độ chín khoảng 70%, điều này yêu cầu sự theo dõi sát sao và chăm sóc tỉ mỉ từ người trồng. 

Thêm vào đó, cây bạch đậu khấu cũng rất nhạy cảm và dễ bị tấn công bởi các loại côn trùng gây hại và nấm bệnh, làm cho việc bảo quản sau thu hoạch cũng trở nên khá tốn kém và phức tạp.

Nguyên nhân chủ yếu khiến loại gia vị này có giá trị cao đến vậy là do quy trình thu hoạch hoàn toàn phải thực hiện bằng tay, một công việc đòi hỏi rất nhiều thời gian và công sức. 

Về mặt sinh thái, cây bạch đậu khấu vốn là một loài thảo dược có nguồn gốc mọc hoang trong môi trường tự nhiên. Ngày nay, cây được trồng phổ biến ở một số quốc gia có điều kiện khí hậu phù hợp như Việt Nam, Thái Lan, Lào, và một số nước ở Nam Mỹ. Theo tờ Thương hiệu & Sản phẩm, tại Việt Nam, cây bạch đậu khấu chủ yếu sinh trưởng và phát triển ở các vùng núi cao, nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm, điển hình như các tỉnh Lào Cai, Cao Bằng.