Chỉ nhận thanh toán tiền mặt để "né thuế": Hành vi cản trở quá trình minh bạch hóa nền tài chính quốc gia?

Từ ngày 1/6, Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ, chính thức có hiệu lực.

Như vậy, khoảng 37.000 hộ và cá nhân kinh doanh (doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm thuộc nhiều nhóm ngành nghề) chuyển sang xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế và dựa trên doanh thu thực tế thay cho hình thức khoán áp dụng lâu nay. 

Từ năm 2026, các hộ kinh doanh (khoảng 6 triệu hộ) sẽ chính thức chấm dứt cơ chế thuế khoán, thay bằng tự kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế.

Ngay sau khi Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực, đã xuất hiện tình trạng một số hộ kinh doanh từ chối thanh toán bằng hình thức chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt nhằm “né thuế”, che giấu doanh thu. Có những chủ cửa hàng hướng dẫn khách ghi nội dung chuyển khoản không dùng từ ngữ liên quan đến giao dịch, mua bán nhằm “đánh lừa” cơ quan chức năng.

Ngay sau khi Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực, đã xuất hiện tình trạng một số hộ kinh doanh từ chối thanh toán bằng hình thức chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt nhằm “né thuế”, che giấu doanh thu. Ảnh minh họa.

Trước hiện tượng trên, ngay trong tối ngày 4/6, Chi cục Thuế Khu vực I (quản lý địa bàn thành phố Hà Nội và tỉnh Hòa Binh) đã gửi thư ngỏ tới người nộp thuế về việc một số cơ sở kinh doanh chỉ nhận tiền mặt nhằm “né thuế”.

Theo Chi cục Thuế Khu vực I, những ngày gần đây, mạng xã hội lan truyền nhiều thông tin liên quan đến các cửa hàng kinh doanh từ chối nhận thanh toán chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt nhằm "né thuế".

Với những thông tin này, cơ quan Thuế cho biết theo quy định của pháp luật thuế, doanh thu tính thuế GTGT đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được hưởng không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

"Hành vi treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ - ví dụ “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”… - để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu”, Chi cục Thuế khu vực I khẳng định.

Đồng thời, hành vi này còn đi ngược với xu hướng "Xã hội số - Kinh tế số - Công dân số" và chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng, Nhà nước.

Một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Từ tình trạng trên, cơ quan thuế đề nghị các hộ, cá nhân kinh doanh tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che dấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hóa dịch vụ.

Cơ quan thuế luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyến khích các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi, phát triển lên doanh nghiệp đề được hưởng các chính sách ưu đãi về đầu tư kinh doanh và thuế các quy định của pháp luật hiện hành.

Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che dấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ, Chi cục Thuế Khu vực I cho biết sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chỉ nhận thanh toán tiền mặt để "né thuế": Hành vi cản trở quá trình minh bạch hóa nền tài chính quốc gia

Trao đổi với PV Đời sống & Pháp luật, ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính Ngân hàng (Trường Đại học Nguyễn Trãi) nhận định một số cửa hàng tạp hóa, quán ăn nhỏ, thợ dịch vụ… có biểu hiện khuyến khích khách hàng trả bằng tiền mặt thay vì chuyển khoản do lo ngại bị phát hiện doanh thu thực tế cao hơn mức đã kê khai, từ đó bị truy thu thuế, hoặc bị áp mức thuế khoán cao hơn trong kỳ điều chỉnh.

Ông Nguyễn Quang Huy, CEO khoa Tài chính - Ngân hàng Trường Đại học Nguyễn Trãi.

Theo ông Nguyễn Quang Huy, nhều hộ kinh doanh nhỏ lâu nay hoạt động theo hình thức thuế khoán, không có hóa đơn điện tử, không ghi chép kế toán, và đã quen với sự “linh hoạt” trong kê khai doanh thu. 

“Một bộ phận người dân vẫn chưa hiểu rõ bản chất của nghĩa vụ thuế, coi thuế là gánh nặng hơn là sự đóng góp công bằng vào ngân sách quốc gia. Ngoài ra, các hộ kinh doanh nhỏ lẻ có tâm lý phòng thủ, lo sợ bị truy thu, đặc biệt khi chứng kiến các vụ xử lý thuế rầm rộ trên mạng xã hội gần đây, dẫn tới các hành vi né giao dịch chuyển khoản”, ông Nguyễn Quang Huy nhận định.

Ông Nguyễn Quang Huy nhấn mạnh việc chỉ nhận thanh toán tiền mặt nhằm “né thuế” là hành vi hành vi cản trở quá trình minh bạch hóa tài chính quốc gia, có thể bị coi là hành vi trốn thuế hoặc tiếp tay cho trốn thuế nếu có ý thức rõ ràng.

Đồng quan điểm với ông Nguyễn Quang Huy, Luật sư Diệp Năng Bình - Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông Luật cho biết trong thời gian gần đây, trên các nền tảng mạng xã hội, một hiện tượng đang trở nên phổ biến đó là người bán hàng online hoặc các hộ kinh doanh nhỏ lẻ yêu cầu khách hàng khi chuyển khoản thanh toán thì không ghi nội dung liên quan đến “thanh toán”, “mua hàng”, ‘‘chuyển tiền hàng hóa”… 

Thậm chí, một số cơ sở còn treo biển công khai “không nhận chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt” hoặc “khách chuyển khoản vui lòng không ghi nội dung”. Hiện tượng này không còn mang tính cá biệt mà đang có xu hướng lan rộng, gây ra nhiều băn khoăn và lo ngại trong dư luận xã hội về tính minh bạch của hoạt động kinh doanh cũng như nghĩa vụ về thuế của người kinh doanh.

Theo Điều 17 Luật Quản lý thuế năm 2019 quy định trách nhiệm của người nộp thuế là phải khai thuế chính xác, trung thực, đầy đủ và nộp hồ sơ thuế đúng thời hạn; chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ thuế,… 

Luật sư Diệp Năng Bình - Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông Luật.

Luật sư Diệp Năng Bình khẳng định việc cố tình không kê khai hoặc kê khai thuế không đầy đủ, kịp thời, chính xác về số tiền thuế phải nộp là hành vi bị cấm theo quy định tại Khoản 4 Điều 6 Luật Quản lý thuế năm 2019. 

Tuy nhiên, đối với thực trạng này dù chưa có chế tài xử lý trực tiếp việc “không ghi nội dung chuyển khoản”, nhưng nếu cơ quan chức năng chứng minh được là có dấu hiệu về hành vi trốn thuế, thì người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tuy theo tính chất, mức độ vi phạm. Đây có thể được xem là hành vi không thực hiện đúng theo quy định pháp luật về nghĩa vụ thuế.

Từ góc nhìn cá nhân, Luật sư Diệp Năng Bình cho rằng thực trạng người bán hàng online yêu cầu khách “chuyển khoản không ghi nội dung” hay chỉ nhận tiền mặt là biểu hiện rõ ràng của sự thiếu trung thực trong đạo đức kinh doanh. 

“Một môi trường kinh doanh lành mạnh phải được xây dựng trên nền tảng minh bạch, công bằng và tuân thủ pháp luật. Khi một cá nhân có hành vi vi phạm phạm pháp luật về trốn thuế, thì họ đang tạo ra sự bất bình đẳng với những người kinh doanh chân chính, những người chấp nhận kê khai đầy đủ và đóng thuế đúng quy định”, Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật nói.

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Diệp Năng Bình cho rằng để người dân và hộ kinh doanh tự giác nộp thuế, đồng thời giúp Nhà nước kiểm soát hiệu quả nguồn thu, cần có một số đề xuất đồng bộ và thực tiễn. 

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý đối với hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt là kinh doanh online, bằng cách quy định rõ nghĩa vụ đăng ký kinh doanh, kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử phù hợp với quy mô hoạt động. 

Bên cạnh đó, cần có lộ trình bắt buộc các giao dịch có giá trị nhất định phải thanh toán qua ngân hàng để tạo dấu vết kiểm soát dòng tiền, hạn chế tình trạng trốn thuế qua giao dịch tiền mặt. 

Đồng thời, việc kết nối và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan như ngân hàng, sàn thương mại điện tử, đơn vị giao hàng, trung gian thanh toán với cơ quan thuế cần được pháp luật quy định rõ, giúp xác định doanh thu thực tế của người kinh doanh. 

Ngoài ra, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế để nâng cao nhận thức và đạo đức kinh doanh, giúp người dân hiểu rằng nộp thuế là trách nhiệm công dân và là đóng góp thiết thực cho xã hội. 

Song song đó, cơ quan thuế cần tăng cường thanh tra, kiểm tra có trọng tâm, áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu để phát hiện bất thường, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi gian lận, trốn thuế để tạo tính răn đe. Một chính sách thuế minh bạch, công bằng và dễ thực hiện sẽ là yếu tố then chốt giúp người dân tự giác tuân thủ, góp phần giảm thất thu và xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, bền vững..