"Thuế thuốc lá giống như một loại vắc xin ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc"

Mỗi năm hơn 100.000 người Việt chết vì thuốc lá

Ngày 3/6, Cục Báo chí, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch phối hợp tổ chức Hội thảo "Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững".

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người, trong đó có gần 7 triệu người đang và đã từng hút thuốc, và 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng bị tiếp xúc thụ động với khói thuốc của người khác. Số người chết vì thuốc lá nhiều hơn tổng số người chết vì HIV⁄AIDS, lao phổi và sốt rét cộng lại. 

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch

Theo ông Lợi, với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP.

“Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Trong thời gian qua, mặc dù tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% năm 2021, mức giảm này vẫn còn khiêm tốn. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN”, ông Lợi nhấn mạnh.

Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết thêm, một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của nước ta chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN, trong khi thu nhập người dân tiếp tục tăng nhanh khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm chưa có thu nhập như là trẻ em. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới đã khuyến nghị rằng tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ ít nhất là 75% để có hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng sản phẩm có hại này.

Cứu sống hàng triệu người bằng cách tăng thuế thuốc lá

Tiến sỹ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam cho hay, ngành công nghiệp thuốc lá đang sử dụng những chiến thuật thao túng, che giấu sự nguy hiểm của các sản phẩm thuốc lá và nhắm vào giới trẻ thông qua các sản phẩm với bao bì và hương vị hấp dẫn.

Do vậy, WHO rất hoan nghênh Nghị quyết cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Quốc hội vào tháng 11 năm ngoái.

“Chúng ta cũng cần những quyết định có tính táo bạo như vậy với các sản phẩm thuốc lá thông thường, nhằm hướng tới các mục tiêu quốc gia và quốc tế và phù hợp với những ưu tiên về sức khỏe mà Chính phủ và người dân quan tâm", bà Angela Pratt nói.

Tiến sỹ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam

Mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói rằng một trong những yếu tố cơ bản của văn hóa lành mạnh là nói “không” với rượu bia, thuốc lá, chất kích thích. Trong bài phát biểu của mình tại Đại hội đồng Y tế thế giới lần thứ 78, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã phát biểu “Sức khỏe là vốn quý nhất của con người”.

Bằng chứng từ khắp thế giới cho thấy cách tốt nhất để giảm hút thuốc để giúp mọi người nói “không” với thuốc lá là tăng giá bằng cách tăng thuế.

Theo bà Angela Pratt,  WHO kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam. Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững.

“Chúng tôi khuyến nghị là ngoài mức thuế tỷ lệ hiện tại 75% giá xuất xưởng, cần áp thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt mức 15.000 đồng một bao thuốc vào năm 2030. Chúng ta rất cần những hành động mạnh mẽ, quyết liệt...Mức thuế cao sẽ khuyến khích những người hút thuốc bỏ thuốc và ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc”, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam nêu quan điểm.

Theo TS Angela Pratt, thuế thuốc lá giống như một loại vắc xin – bằng cách ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc, họ sẽ được bảo vệ suốt đời khỏi các nguy cơ về sức khỏe do thuốc lá gây ra. Nói cách khác, tăng thuế thuốc lá là đầu tư cho tương lai.

Bộ Y tế đề nghị tăng thuế đạt 15.000 đồng/1 bao vào 2030

Theo bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó vụ Trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, để đạt được mục tiêu giảm tỉ lệ thuốc lá như đã đặt ra trong Chiến lược Quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030, mức thuế tuyệt đối cần tăng khởi điểm 5.000 đồng/bao và đạt 15.000 đồng/1 bao (20 điếu/1 bao) vào năm 2030 bên cạnh thuế tỉ lệ 75% như khuyến cáo của WHO.

Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó vụ Trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế

Phương án này sẽ giúp đạt tỉ trọng thuế 65% giá bán lẻ, gần đạt được mức khuyến cáo của WHO (70-75% giá bán lẻ) và giúp giảm được tỉ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống 36% vào năm 2030.

Bộ Y tế tiếp tục đề nghị không đưa vào Luật này các quy định liên quan đến sản phẩm thuốc lá mới, đánh thuế ml dung dịch của thuốc lá mới để thực thi quy định tại Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.