Cảnh báo nguy cơ đột quỵ não trong mùa đông ở người cao tuổi

Tại sao bị đột quỵ não thường ở mùa lạnh?

Trước hết, bạn đọc cần biết, đột quỵ não là các triệu chứng trên lâm sàng phát triển một cách nhanh chóng của sự rối loạn chức năng não một cách khu trú hoặc toàn diện cùng các biểu hiện kéo dài khoảng 24 giờ hay có thể lâu hơn do nguyên nhân nguồn gốc ở mạch máu não.

Nguyên nhân gây ra đột quỵ là do lượng oxy cung cấp đến mạch máu não bị tắc nghẽn do bất kỳ nguyên nhân nào hay vỡ động mạch đến não gây ra tổn thương não bộ, thậm chí tử vong.

Vậy, tại sao bị đột quỵ não vào mùa lạnh tăng cao hơn?

Giải thích cho điều này, các nhà nghiên cứu thấy được, khi mùa đông về, cơ thể sẽ có các phản ứng tự nhiên tăng cường tiết catecholamine nhằm mục đích hỗ trợ co mạch máu ngoại vi để ngăn ngừa nguy cơ thoát nhiệt, đảm bảo nhiệt cần thiết cho cơ thể. Lúc này, vấn đề co mạch xảy ra, huyết áp sẽ tăng, từ đó làm tăng nguy cơ vỡ mạch, xuất huyết trong não, vấn đề này xảy ra nhiều hơn ở người đang gặp tình trạng xơ vữa động mạch.

Không chỉ vậy, khi co mạch, nguy cơ vỡ mạch huyết khối và tắc mạch có thể xuất hiện nhiều hơn. Ở một số trường hợp khác, các y bác sĩ thấy được, khi trời chuyển lạnh, nhiệt độ thân thể giảm, cơ thể sẽ tăng cường sản sinh hồng cầu và tiểu cầu với số lượng lớn hơn, tăng cường sự trao đổi chất và thúc đẩy sự hình thành của các cục máu đông, tăng cường nguy cơ mắc vấn đề về tắc nghẽn mạch máu, tăng nguy cơ đột quỵ não.

Đặc biệt, trên người cao tuổi đang có các vấn đề bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu,… thì tỷ lệ xuất hiện tình trạng càng cao hơn so với các đối tượng trẻ tuổi.

Phát hiện sớm các dấu hiệu

Báo Tin Tức & Dân tộc dẫn lời BS. Nguyễn Huy Hoàng, Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp cho biết, đột quỵ (tai biến mạch máu não) là nguyên nhân gây tàn phế hàng đầu và tử vong đứng hàng thứ ba tại Việt Nam. Mùa lạnh là mùa cao điểm của đột quỵ, đặc biệt thường xảy ra vào thời điểm sáng sớm, lúc rạng sáng.

Cụ thể, dạng đột quỵ xuất huyết (chảy máu não) thường xảy ra ở người có bệnh tăng huyết áp lâu năm, thành mạch máu não đã kém đàn hồi, xơ vữa. Chỉ một đợt tăng huyết áp cấp tính khi gắng sức như đi vệ sinh hoặc khi ra khỏi giường đột ngột cũng đủ làm vỡ mạch, gây xuất huyết nhu mô não. Đây là thể đột quỵ cực kỳ nguy hiểm, tiên lượng thường rất nặng.

Dạng đột quỵ nhồi máu (tắc mạch não), do máu đặc hơn và tăng huyết áp, các mảng xơ vữa ở động mạch cảnh hoặc trong não dễ bị nứt vỡ, hình thành cục máu đông tại chỗ gây tắc mạch.

“Đặc biệt, với đột quỵ, người trẻ không nên chủ quan cho rằng đột quỵ là bệnh của người già. Đã có không ít ca đột quỵ ở người trẻ (dưới 45 tuổi) xảy ra vào mùa lạnh, thường liên quan đến bóc tách động mạch cảnh hoặc đốt sống. Nó có thể xuất hiện sau một hành động đột ngột như xoay cổ mạnh, ho mạnh, hắt hơi dữ dội, hoặc thậm chí là sau khi tắm nước quá nóng rồi bước ra hành lang lạnh. Triệu chứng ban đầu có thể chỉ là đau cổ hoặc đau đầu dữ dội một bên, sau đó mới xuất hiện yếu tay chân, nói khó”, BS. Nguyễn Huy Hoàng cảnh báo.

Theo đó, có nhiều yếu tố tưởng như vô hại nhưng lại làm tăng nguy cơ đột quỵ mùa lạnh như: Ngưng thở khi ngủ (OSA), đây là hiện tượng rất phổ biến nhưng ít được chẩn đoán; những cơn ngưng thở lặp đi lặp lại trong đêm gây thiếu oxy mạn tính và kích hoạt hệ giao cảm, làm huyết áp buổi sáng đã cao lại càng cao hơn; việc hút thuốc lá/thuốc lá điện tử có chứa Nicotine là chất co mạch cực mạnh, hiệp đồng với môi trường lạnh dễ dẫn tới đột quỵ. Đặc biệt, việc sử dụng thuốc thông mũi, lạm dụng xịt co mạch mũi (như Naphazolin) hoặc uống thuốc cảm có thành phần cường giao cảm (như Pseudoephedrine) để trị nghẹt mũi cũng tăng nguy cơ dẫn tới đột quỵ. Bên cạnh, việc uống ít nước trong những ngày hanh khô có thể khiến cơ thể mất nước qua hơi thở và da mà không nhận ra, khiến máu cô đặc lại cũng tăng nguy cơ đột quỵ.

Các bác sĩ khuyến cáo, để phòng đột quỵ, nhất là trong những ngày trời lạnh, người dân, nhất là những người có nguy cơ cao, có bệnh nền cần giữ ổn định huyết áp nền bằng cách uống thuốc đều đặn, tuyệt đối không tự ý bỏ thuốc; đo và ghi chép huyết áp 5-7 ngày liên tục trong mỗi đợt rét; giảm lượng muối ăn hằng ngày.

Đặc biệt, người dân cần chú ý quy tắc nhận biết đột quỵ “F.A.S.T”, các biểu hiện như: Yếu liệt, khó cử động, mất thị lực, méo miệng, lệch mặt, nói khó, nói ngọng bất thường... Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào, người dân cần gọi cấp cứu ngay lập từ; tránh tình trạng chờ xem có "tự đỡ" hay không. Đôi khi một cơn thiếu máu não thoáng qua cũng là lời cảnh báo rõ ràng cho tình trạng đột quỵ thật sự trong vòng 48-72 giờ sau đó.

“Đặc biệt, khi xuất hiện các triệu chứng đột quỵ, người dân tuyệt đối không cạo gió, chích máu đầu ngón tay hay tự ý cho uống bất cứ loại thuốc nào và đến cơ sở y tế sớm nhất có thể để được xử trí kịp thời”, BS. Nguyễn Huy Hoàng khuyến cáo.

Các dấu hiệu để nhận biết đột quỵ não "BE FAST":

B (BALANCE): Diễn tả triệu chứng khi bệnh nhân đột ngột mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội và mất khả năng phối hợp vận động.

E (EYESIGHT): Thể hiện việc bệnh nhân bị mờ mắt (giảm thị lực) hoặc mất hoàn toàn thị lực của 1 hoặc cả 2 mắt.

F (FACE): Miêu tả sự biến đổi của khuôn mặt, bệnh nhân có thể bị liệt, méo miệng, nhân trung (đoạn nối giữa điểm dưới mũi đến môi trên) bị lệch, thể hiện rõ nhất khi bệnh nhân cười mở miệng lớn.

A (ARM): Bệnh nhân cử động khó hoặc không thể cử động tay chân, tê liệt 1 bên cơ thể. Cách xác nhận nhanh chóng nhất là yêu cầu bệnh nhân giơ 2 tay lên và giữ lại cùng 1 lúc.

S (SPEECH): Bệnh nhân khó nói, phát âm không rõ, nói dính chữ, nói ngọng bất thường. Bạn có thể kiểm tra bằng cách yêu cầu người nghi ngờ bị đột quỵ lặp lại một câu đơn giản bạn vừa nói.

T (TIME): Khi xuất hiện đột ngột các triệu chứng trên hãy nhanh chóng gọi 115 hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.