Các bước “hóa giải” việc ban hành văn bản trái pháp luật

(ĐSPL)-Muốn có một hệ thống chuẩn chỉ, từ trên xuống dướ?, theo đúng thuật ngữ văn bản quy phạm pháp luật thì chúng ta cần thận trọng xem xét ngay từ kh? soạn thảo, sửa đổ?, bổ sung các bộ, đạo luật cơ bản, lớn để ngườ? áp dụng không thể cố tình hoặc vô ý lợ? dụng.

Đây là văn bản có phần nộ? dung trá? vớ? pháp luật, phả? sửa đổ?.

Mổ xẻ chuyện khách quan, chủ quan

Trao đổ? vớ? PV báo Đờ? sống và Pháp luật, luật sư Hà Đăng, ngườ? có nh?ều năm k?nh ngh?ệm lăn lộn vớ? nghề và h?ểu khá rõ cá? gọ? là lý thuyết và thực tế áp dụng văn bản pháp luật vào cuộc sống cho rằng: Hàng loạt dự thảo Nghị định, Thông tư, văn bản dướ? luật thờ? g?an qua "chết yểu" có lỗ? do lỗ hổng ở các đạo luật trước đó đã ban hành. Một số luật còn chung chung, th?ếu tính thực t?ễn, tính dự báo dẫn đến phả? có nh?ều văn bản hướng dẫn thực h?ện luật. Mà, văn bản hướng dẫn thực h?ện đô? kh? d?ễn g?ả? còn nhầm lẫn về khá? n?ệm. Bở? ngườ? soạn thảo luật và văn bản dướ? luật hướng dẫn ấy th?ếu sự kết hợp g?ữa lý thuyết và thực tế công v?ệc của ngành. Cụ thể, luật Trách nh?ệm bồ? thường Nhà nước vừa ban hành không xác lập trách nh?ệm bồ? thường th?ệt hạ? kh? có hành v? ban hành văn bản quy phạm pháp luật sa?, trá? pháp luật là th?ếu sót và chưa đảm bảo nguyên tắc Nhà nước pháp quyền, chưa xác định trách nh?ệm đúng, đầy đủ của cơ quan Nhà nước, công chức kh? ban hành văn bản quy phạm pháp luật sa? ảnh hưởng cho đờ? sống xã hộ? và cuộc sống của công dân.

Theo phân tích của luật sư Nguyễn Cẩm, chủ nh?ệm đoàn luật sư Hả? Phòng, luật này đang được ngườ? dân quan tâm, bở? nó "đụng" đến hầu hết các lĩnh vực trong đờ? sống xã hộ? h?ện đạ?. Thế nhưng, nó chưa cụ thể hóa trách nh?ệm của cán bộ, ngườ? soạn thảo văn bản sa? ấy sẽ bị xử lý như thế nào? Rồ? thì trách nh?ệm bồ? thường của cán bộ gây oan trong hoạt động tư pháp cũng chưa rõ ràng, chỉ được quy định một cách chung chung. Cán bộ tư pháp gây oan, cơ quan đó đứng ra x?n lỗ?, bồ? thường. Trực t?ếp cán bộ đó phần lớn chỉ bị xử lý kỷ luật như cảnh cáo, kh?ển trách, g?ảm bậc lương, thuyên chuyển công tác còn t?ền bồ? thường ngườ? bị oan, cơ quan Nhà nước phả? ch? trả,  công chức đó không bị trừ lương, không bị truy thu... thì làm sao đảm bảo được sự công bằng cũng như hạn chế được oan. Tức là chúng ta cần phả? quy trách nh?ệm cá nhân trong luật. Nếu chúng ta đưa yếu tố trách nh?ệm, nghĩa vụ, quyền lợ? của cá nhân ngườ? lãnh đạo lên để làm chủ thể đ?ều chỉnh ở một số luật nhất định thì g?ả? quyết tận gốc vấn đề. H?ện tạ?, chúng ta thường đưa nh?ều cá? gọ? là tổ chức, chính vì đ?ều này, dẫn tớ? v?ệc lách luật và cha chung không a? khóc, sa? hay oan cũng chẳng ảnh hưởng đến cá nhân nên họ tự cho mình cá? quyền đứng ngoà? cuộc.

T?ếp theo, luật sư Hà Đăng chỉ rõ, luật, Nghị định l?ên quan đến g?áo dục, đất đa?, an s?nh xã hộ?, thuế là cần nh?ều văn bản hướng dẫn nhất. Các nước trên thế g?ớ?, kh? đã ban hành luật, cứ theo luật mà thực h?ện, không có văn bản dướ? luật hướng dẫn như chúng ta. Chính vì sự th?ếu cụ thể, thực t?ễn, th?ếu tính dự báo mà luật phả? sửa đổ?, bổ sung, phả? có nh?ều văn bản hướng dẫn gây nên v?ệc không thể k?ểm soát được lỗ? sa?, kh? ban hành văn bản dướ? luật. Theo báo cáo mớ? nhất của kỳ họp Quốc hộ? lần này, thì bộ Lao động - Thương b?nh và Xã hộ? nợ 28/42 văn bản phả? ban hành; bộ G?áo dục & Đào tạo tệ hạ? hơn, nợ 14/15 văn bản phả? ban hành; bộ Tà? chính là 12/19 và bộ Công Thương “thảm” nhất, nợ 10/10 văn bản phả? ban hành. Đ?ều rất lạ là luật có h?ệu lực th? hành, không có văn bản hướng dẫn thế thì áp dụng vào thực t?ễn k?ểu gì? Hay nó ra đờ? chỉ là sự kết nố? của những ý tưởng để rồ? thực t?ễn áp dụng hay không lạ? là chuyện khác?

Ở góc độ của ngườ? làm nghề, luật sư Hà Đăng k?ến nghị rằng: Để luật của chúng ta đ? vào cuộc sống, trách nh?ệm của ngườ? soạn thảo ra nó rất lớn. Trách nh?ệm ở đây không đơn thuần là công v?ệc mà nó phả? hộ? tụ cả trách nh?ệm công dân, trách nh?ệm đố? vớ? xã hộ?, cộng vớ? nh?ệt tâm muốn có một đạo luật, luật, văn bản dướ? luật để đờ?. Luật của chúng ta h?ện nay rất chung chung, mang tính luật ống, luật khung... Hạn chế được sự chung chung này, thêm tính dự báo vào nữa, chúng ta sẽ hạn chế được văn bản dướ? luật "chết yểu".

K?ến thức pháp luật + H?ểu b?ết xã hộ? = Khả th??

Trong một lần trà dư, tửu hậu vớ? bác sỹ Nguyễn Trọng An - Phó Cục trưởng cục Bảo vệ và Chăm sóc trẻ em, bộ Lao động - Thương b?nh và Xã hộ?, chúng tô? được nghe: "Tô? có cảm tưởng như các nhà "làm luật" cứ ngồ? trong phòng rồ? vẽ ra các quy định. Cá? gì vì lợ? ích chung thì làm, đừng vì dự án, này nọ mà cố ý làm gây tốn kém t?ền, ph?ền hà cho dân. Tô? đơn cử như quy định hỗ trợ t?ền cho các g?a đình s?nh con gá? là quy định trá? vớ? H?ến pháp. H?ến pháp quy định rất rõ, nam nữ bình đẳng, sao chỉ hỗ trợ ngườ? s?nh con một bề là gá? mà không cả là tra??".

Chúng tô? đem những câu chuyện rất đờ? thường như thế, tâm tư vớ? t?ến sỹ Phạm M?nh Tuyên, Phó chánh án Toà án nhân dân tỉnh Bắc N?nh, g?ảng v?ên Học v?ện Tư pháp, v?ện Nhà nước và pháp luật (Học v?ện Chính trị Hành chính quốc g?a Hồ Chí M?nh), được nghe: “G?ữa lý thuyết và thực h?ện có lô gíc khoa học. Hãy b?ết chắt ch?u những ch? t?ết dù nhỏ nhất trong cuộc sống nhưng nó là đ?ển hình, để có thể so sánh, vận dụng. Kh? soạn thảo hay ban hành một văn bản, cần xem xét và kết hợp nhuần nhuyễn g?ữa lý thuyết và thực tế cuộc sống”. T?ến sỹ Tuyên phân tích rằng: "Nếu dấu ấn cá nhân và ngành trong văn bản dướ? luật nh?ều quá sẽ khó tránh khỏ? cá? gọ? là "chết yểu". Cụ thể, bộ Xây dựng ra quy định, phả? xây nhà theo phong cách truyền thống, không được la? k?ến trúc châu Âu... chẳng hạn. Nếu nhìn ở khía cạnh quản lý về k?ến trúc, xây dựng, rõ ràng, nó thuận lợ? cho ngành nhưng lạ? không đạ? chúng, th?ếu th?ết thực. Đ?ều này suy ra rằng, cá nhân, nhóm soạn thảo văn bản dướ? luật "chết yểu" k?ến thức pháp luật, thực t?ễn rất hạn chế. Muốn văn bản dướ? luật không bị "chết yểu" thì phả? nâng cao k?ến thức pháp luật và h?ểu b?ết xã hộ? cho độ? ngũ này".

Bà Lê Thị Nga, Phó chủ nh?ệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hộ? đề nghị, sớm t?ến hành cuộc g?ám sát ngh?êm túc, công m?nh về v?ệc chấp hành luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Chính phủ cần xây dựng cơ chế thẩm định Thông tư khách quan hơn, t?ến tớ? bổ sung vào luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và tăng thẩm quyền cho cơ quan k?ểm tra văn bản sau kh? văn bản được ban hành. Bở?, bà Nga cho rằng, những quy định bất hợp lý, dù mớ? chỉ là dự thảo nhưng cũng đã gây xáo trộn tâm lý đờ? sống của ngườ? dân, ảnh hưởng t?êu cực đến sản xuất, k?nh doanh. Ngoà? ra, nó còn gây lãng phí về t?ền của, thờ? g?an của Nhà nước và công dân.      

Trần Quyết - Quế Ngân