“Bùng nổ” xu hướng chụp CT toàn thân, chuyên gia cảnh báo việc lạm dụng không đáng có

Ung thư và đột quỵ đang trở thành hai “gánh nặng kép” đè nặng lên hệ thống y tế Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm nước ta ghi nhận khoảng 165.000 ca ung thư mới và 115.000 ca tử vong. Các loại ung thư phổ biến nhất là gan, phổi, dạ dày, vú và đại trực tràng, trong đó, đáng lo ngại, không ít bệnh nhân mới chỉ ở độ tuổi 20. Song song, mỗi năm Việt Nam trung bình có khoảng 200.000 người bị đột quỵ.Tỷ lệ người trẻ bị đột quỵ cũng tăng nhanh, chiếm tới 10–15% tổng số ca bệnh.

Hiện nay, nhiều cơ sở y tế đã triển khai dịch vụ chụp cắt lớp vi tính (CT) toàn thân để tầm soát sớm ung thư và phòng ngừa đột quỵ. Dịch vụ nhanh chóng thu hút người dân, được quảng bá như một “lá chắn chủ động” bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo: việc lạm dụng kỹ thuật này có thể tiềm ẩn rủi ro nếu không có chỉ định rõ ràng.

GS.TS.BS Phạm Minh Thông, Chủ tịch Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam chia sẻ ngoài lề tại Hội thảo “Ứng dụng CT Photon trong chẩn đoán tim mạch và ung bướu” do Bệnh viện Đa khoa Phương Đông tổ chức: "CT có thể dùng để tầm soát ung thư và đột quỵ, nhưng không phải ai cũng cần làm. Cần có chỉ định cụ thể của bác sĩ, dựa trên yếu tố nguy cơ, độ tuổi hoặc tiền sử bệnh lý".

Theo ông, với tầm soát ung thư phổi, người có nguy cơ cao có thể chụp CT phổi liều thấp hoặc CT Photon – công nghệ thế hệ mới có độ chính xác vượt trội. Trong khi đó, người có bệnh lý tim mạch, đái tháo đường hoặc nguy cơ đột quỵ có thể được chỉ định chụp CT để phát hiện sớm tổn thương. Nhưng việc tự ý đi chụp đại trà là sai lầm.

“Tự ý đi chụp CT không chỉ tốn kém mà còn tiềm ẩn nguy cơ nhiễm xạ, đặc biệt nếu thực hiện nhiều lần. Việc này ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân và làm tăng phông nhiễm xạ của cả quốc gia”, GS Thông cảnh báo.

Ông cũng cho biết, chụp CT quá thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp và một số bệnh ác tính khác. Do đó, chỉ nên thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa – nhất là tránh áp dụng cho trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản vì dễ bị ảnh hưởng bởi tia bức xạ.

Theo GS Thông, CT Photon là bước tiến lớn của công nghệ y học hiện nay. Hình ảnh chụp đạt độ phân giải cực cao, có thể phát hiện tổn thương ác tính chỉ vài milimet – điều mà công nghệ cũ không thể làm được.

“CT Photon có thể nhận diện tổn thương rất nhỏ ở gan, phổi hay mạch vành. Nhờ đó, bác sĩ phát hiện sớm ung thư hoặc bệnh tim mạch ngay cả khi bệnh nhân chưa có triệu chứng”, ông cho biết.

Chia sẻ thêm, BSCKII, BSNT Ngô Quang Định, Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh và Điện quang can thiệp Quốc tế Phương Đông cho hay: “Chúng tôi từng phát hiện ca ung thư gan tái phát khi khối u chỉ vài milimet. Nhờ phát hiện sớm, bệnh nhân được điều trị triệt căn, tránh nguy cơ di căn".

BS Định cho biết thêm, CT Photon không chỉ cho hình ảnh rõ nét mà còn giảm đáng kể liều tia X và lượng thuốc cản quang, đặc biệt an toàn hơn cho trẻ em, người cao tuổi, bệnh nhân suy thận hoặc người cần theo dõi định kỳ.

Các chuyên gia thống nhất rằng, công nghệ chẩn đoán hình ảnh hiện đại như CT Photon là bước tiến quan trọng trong y học, góp phần phát hiện sớm ung thư, tim mạch và các bệnh lý nguy hiểm khác. Tuy nhiên, việc tầm soát cần có tư vấn và chỉ định chuyên môn, tránh lạm dụng để đảm bảo an toàn và hợp lý về chi phí.

“Không phải cứ chụp CT thường xuyên là tốt. Hãy để bác sĩ chỉ định đúng người, đúng thời điểm – đó mới là cách bảo vệ sức khỏe thông minh", GS Thông nhấn mạnh.