Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Đi tìm “miền giá trị mới” của ngành nông nghiệp

Năm 2024, ngành nông nghiệp đã  đạt được những thành tựu đáng khích  lệ, với nhiều con số ấn tượng.

Trong bối cảnh đó, trước thềm Xuân  Ất Tỵ, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đã dành thời gian chia sẻ với Đời  sống và Pháp luật về những trăn trở,  cũng như những chiến lược mà ông tin  tưởng sẽ giúp ngành nông nghiệp vượt  qua thử thách và phát triển bền vững  trong tương lai.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan.

62,5 tỷ USD - con số thể hiện sự  chuyển mình

Đời sống và Pháp luật (ĐS&PL):  Năm 2024, ngành nông nghiệp đã đối  mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là  cơn bão số 3 gây thiệt hại nặng nề.  Tuy nhiên, toàn ngành vẫn đạt được  những kết quả vượt kế hoạch đề ra.  Xin Bộ trưởng chia sẻ về những kinh  nghiệm và bài học trong công tác  quản lý, điều hành để đạt được những  thành tựu đáng ghi nhận như vậy?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Đầu tiên,  chúng ta cần phải trân quý những người  nông dân - những bà con đã chịu tổn  thất sau cơn bão số 3. Sự trân quý này  rất quan trọng, nếu không có bà con  nông dân làm chỗ dựa, sẽ không có  những kết quả đáng mừng của ngành nông nghiệp. Do vậy, chúng ta phải công bằng với những người đã trực tiếp tạo ra kết quả ấy.

Khi nói về kinh nghiệm, tôi cho rằng chúng ta cần bắt đầu từ các địa phương, nơi thể hiện rõ sự năng động trong tư duy và cách làm.

Trong thời gian qua, chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp đã bắt đầu thẩm thấu vào xã hội. Bà con nông dân đã dần hiểu rằng sản xuất cần gắn với thị trường; trong khi đó, chính quyền địa phương cũng nhận thức được rằng họ không chỉ dừng lại ở việc chỉ đạo sản xuất, mà còn phải đóng vai trò kết nối thị trường, tổ chức hỗ trợ giao thương, các lễ hội nông sản hay các sự kiện festival,...

Năm vừa qua, từ các địa phương trung du và miền núi phía Bắc, đồng bằng sông Hồng, miền Trung - Tây Nguyên, cho đến đồng bằng sông Cửu Long, đều ghi nhận sự năng động đáng  kể. Các địa phương đã chủ động kết nối  thị trường - điều này thực sự quan trọng. 

Nếu trước đây, chúng ta chỉ tập trung  vào làm thế nào để bà con sản xuất  thật nhiều, thì giờ đây, tư duy kinh tế thị  trường đã thay đổi hoàn toàn cách tiếp  cận. Nếu không thúc đẩy thị trường, sản  xuất dù nhiều đến đâu cũng sẽ đối mặt  với điểm nghẽn.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng hiểu  rằng thị trường là một bức tranh đa  dạng, với mỗi thị trường mang theo  các tiêu chuẩn, yêu cầu, và hàng rào  kỹ thuật riêng.

Nhờ sự phối hợp giữa  Bộ NN&PTNT, Bộ Ngoại giao, Bộ Công  Thương, cùng các cơ quan xúc tiến  thương mại, thông tin về thị trường đã  được truyền tải kịp thời từ trung ương  đến địa phương, và sau đó đến tận tay  bà con nông dân.

Dẫu vậy, trong quá trình này vẫn tồn  tại một số điểm cần cải thiện. Tuy nhiên,  tư duy sản xuất theo nhu cầu thị trường  - dựa trên đặc điểm, văn hóa tiêu dùng  riêng của từng thị trường - đã bắt đầu  định hình. Thay vì bán những gì chúng  ta có, chúng ta đã chuyển sang bán  những gì thị trường cần.

Nói cách khác, chúng ta đã biến sản  phẩm thành thương phẩm. Sản phẩm là  những gì chúng ta làm ra, còn thương phẩm là những gì thị trường cần và có thể bán được. Chính nhờ sự thay đổi tư duy ấy mà kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đã đạt 62,5 tỷ USD - một con số thể hiện rõ sự chuyển mình trong nông nghiệp.

Cuối cùng, sự phát triển này không chỉ giúp duy trì và mở rộng các thị trường  cũ, mà còn tạo ra cơ hội khai phá những  thị trường mới. Điều này góp phần giảm  thiểu rủi ro khi quá phụ thuộc vào bất kỳ  thị trường nào, đồng thời xây dựng một  hệ sinh thái kinh tế nông nghiệp gắn kết  và bền vững.

Năm 2025, ngành nông nghiệp cần tiếp tục đổi mới tư duy, tập trung vào khám phá giá trị thặng dư cao hơn.

Để ngành nông nghiệp thực sự  bước vào một kỷ nguyên mới

ĐS&PL: Xin Bộ trưởng chia sẻ những định hướng chiến lược và tư duy đột phá mà ngành nông nghiệp  cần áp dụng để vừa nâng cao giá trị  nông sản vừa đảm bảo phát triển  bền vững?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Như tôi  đã chia sẻ, ngành nông nghiệp của  chúng ta đang phải đối mặt với không ít  khó khăn, từ thiên tai, biến đổi khí hậu  đến thị trường xuất khẩu đầy biến động.  Nhưng bên cạnh đó, chúng ta cũng sở  hữu nhiều tiềm năng to lớn chưa được  khai thác hết. Điều quan trọng là cần  nhìn nhận mọi thứ một cách lạc quan  và tìm ra giá trị tiềm ẩn trong từng khía  cạnh của nông nghiệp.

Ví dụ, chúng ta thường nhắc đến  nông nghiệp tuần hoàn như một xu  hướng tất yếu, nhưng thực tế giá trị mà  nông nghiệp tuần hoàn mang lại hiện  vẫn chỉ ở giai đoạn sơ khai.

Chúng ta cũng không nên chỉ dừng lại ở việc khai thác giá trị đơn lẻ của một loại nông sản. Nếu chỉ nhìn nhận một trái xoài hay một trái cam đơn thuần là sản phẩm thu hoạch, chúng ta vẫn đang đứng ở tầng giá trị thấp nhất - đó là xuất khẩu thô. Điều này hạn chế tiềm năng tăng trưởng kinh tế và làm giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Tư duy đơn ngành là một hạn chế lớn. Thay vì tập trung vào sản xuất và xuất khẩu thô, chúng ta cần hướng đến việc tận dụng triệt để mọi nguồn lực. Những mô hình như nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp sinh thái, hay nông nghiệp xanh không chỉ tạo ra nhiều dòng sản phẩm giá trị gia tăng mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Việc biến phế phẩm nông nghiệp thành tài nguyên là cách tiếp cận bền vững, giảm thiểu tác động tiêu cực lên hệ sinh thái.

Mặc dù chúng ta đã đạt được một số thành tựu, nhưng đây mới chỉ là bước khởi đầu. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi nhanh chóng của thế giới, việc thích ứng và tận dụng mọi cơ hội là vô cùng quan trọng.

Thời gian qua, Bộ NN&PTNT đã ký kết một số nghị định thư với Trung Quốc, mở đường cho xuất khẩu nông sản đông lạnh và chế biến. Đây là bước tiến quan trọng, không chỉ tăng giá trị xuất khẩu mà còn thay đổi cách tiếp cận đối với chuỗi giá trị của nông sản.

ĐS&PL: Năm 2025 là năm cuối cùng thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội theo Kế hoạch 5 năm 2021-2025. Xin Bộ trưởng chia sẻ về những kế hoạch và giải pháp mà ngành nông nghiệp sẽ tập trung thực hiện để phấn đấu hoàn thành các mục tiêu quan trọng trong giai đoạn này?

Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Với kết quả tăng trưởng đạt được, ngành nông nghiệp đã vượt xa mục tiêu đề ra trong nhiệm kỳ này. Đây là minh chứng rõ nét cho tiềm năng lớn lao của ngành, song cũng đặt ra câu hỏi: Tại sao chúng ta không nghĩ xa hơn, vươn ra khỏi giới hạn hiện tại?

Thay vì chỉ tập trung vào những gì sẵn có, chúng ta cần mở rộng hợp tác quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với khủng hoảng an ninh lương thực.

Tương tự, trong lĩnh vực khai thác thủy sản, thay vì hoạt động riêng lẻ với một vài chiếc tàu nhỏ, chúng ta nên xây dựng các đội tàu lớn, không chỉ hợp tác trong nước mà còn kết nối với quốc tế để khai thác hiệu quả hơn các nguồn lợi biển. Đây chính là tư duy “vươn mình” thực sự - vượt ra khỏi những giới hạn hiện tại để tạo ra những giá trị mới.

Năm 2025, chúng ta cần tiếp tục đổi mới tư duy và bắt đầu tìm kiếm những giá trị thặng dư cao hơn, khai phá "miền giá trị mới" trước khi miền giá trị cũ chạm đến giới hạn. Khi diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp, nếu không thay đổi, sự phát triển sẽ chững lại và giảm sút. Nếu chúng ta ngồi lại cùng nhau, với tư duy đổi mới và quyết tâm cao, ngành nông nghiệp sẽ bước vào giai đoạn phát triển vượt bậc.

Tôi mong rằng, bên cạnh những kết quả đáng khích lệ đã đạt được, chúng ta không nên tự mãn mà cần dành thời gian suy nghĩ về con đường phát triển bền vững hơn, để ngành nông nghiệp thực sự bước vào một kỷ nguyên mới với tư duy đột phá với tầm nhìn chiến lược.

ĐS&PL: Xin cảm ơn những chia sẻ của Bộ trưởng!